Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
- 195 illiyi Aşıq şair 403
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az www. adam.az 800 illiyi
402 Folklor Aşıq Ələsgər 1821-1926 2016 Ələsgər Alməmməd oğlu (Aşıq Ələsgər) 1821-ci ildə İrəvan xanlığı- nın Göyçə mahalının Ağkilsə kəndində anadan olmuşdur. Ailəsi böyük oldu- ğundan Alməmməd kişi Ələsgəri 14 ya- şında Kərbəlayi Qurban adlı bir varlıya nökər vermiş, Ələsgər onun həyətində 4 il nökərçilik etmişdir. Aşıq
Ələsgər xüsusi
təhsil ala bilməmiş, sənətin sirlərini el sənətkarlarının və
ağsaqqalla- rın yanında öyrənmiş, ilk şeirini də yeniyetməlik çağlarında aşıqların, xalq sənətkarlarının təsiri ilə söyləmişdir. Aşıq qoşmalar, təcnislər, gəraylılar, dodaqdəyməzlər yazıb, onları şövqlə sazda ifa etmiş, dastanlar söyləmişdir. O, aşıq sənətini müəllimi - böyük ustad Aşıq Alıdan öyrənmişdir. Aşıq Alının yanında şəyirdlik edən Ələsgər aşıqlıq sənətinin sirləri ilə bərabər ondan ədəb və mərifət qaydalarını da öyrənmişdir. Şəyirdlik dövrünü başa vurduq- dan sonra Ələsgər Göyçə ilə yanaşı İrəvanda, Naxçıvanda, Qazaxda, Qa- rabağda, Gəncədə də məşhurlaşmış, Göyçə aşıq məktəbinə rəhbərlik etmiş- dir. Ömrünün çoxunu xalqın içərisində, toy, şadlıq məclislərində keçirən Aşıq Ələsgər təkcə Azərbaycanda yox, Türkiyədə, İranda və Dağıstanda da us- tad sənətkar kimi tanınmışdır. Aşıq Ələsgərin ilk mətbu əsərləri - “Dağlar”, “Bizim dağlar” şeirləri 1927- ci ildə “Yeni kənd” jurnalında (№3) çap olunmuşdur. Hümmət Əlizadənin onun haqqında ilk dəfə tərtib etdiyi “Aşıq Ələsgər” adlı kitabı isə 1934-cü ildə nəşr olunmuşdur. Aşıq Ələsgərin sözlərinə yüzlərlə mahnı və romanslar bəstələnmişdir. 1918-1919-cu illərdə daşnakların türklərə qarşı törətdiyi qır- ğın nəticəsində Göyçə mahalı talanmış, əhali öz dədə-baba yurdunu tərk edib başqa yerlərə köçməyə məcbur olmuş- dur. İki ilə qədər Yanşaqda yaşayan Aşıq Ələsgər sonra Tərtərə köçmüş, bir neçə ay da orada qalmışdır. Bu yerlərin hər birində aşığı hörmətlə qarşılasalar da, onun ürəyi-gözü Göyçədə idi. O gözü- nü açıb gördüyü doğma yerlər: Srınər, Murov, Muşoy dağları, Xaçbulaq yay- laqları üçün çox darıxırdı. Nəhayət, 1921-ci ildə o, Ağkilsəyə qayıtmış, ömrünün son illərini doğma kəndində yaşamışdır. Aşıq Ələsgər 1926-cı il mart ayının 7-də doğulduğu Ağkilsə kəndində vəfat etmiş və burada da dəfn edilmişdir. Lakin Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə əlaqədar olaraq XX əsrin 90-cı illərin əvvəllərində Azərbaycanın böyük aşıq- şairinin qəbri ermənilər tərəfindən vəhşicəsinə yerlə yeksan edilmişdir. Görkəmli aşıq xalq tərəfindən bu gün də sevə-sevə dinlənilir. 1972-ci ildə Aşıq Ələsgərin anadan olmasının 150 illiyi, 1998-ci ildə isə 175 illiyi Azərbaycanın hər yerində böyük təntənə ilə qeyd olunmuş, bu münasibətlə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası tərəfindən onun əsərlərinin iki cildlik elmi nəşri hazırlanmış və çap edilmiş- dir. Aşıq Ələsgərin xatirəsi dövlətimiz tərəfindən əbədiləşdirilmiş, adına küçə, mədəniyyət sarayı, respublika Xalq Ya- radıcılığı evi fəaliyyət göstərir, Bakıda isə Hüseyn Hacı Qulu oğlu tərəfindən “Aşıq Ələsgər muzeyi” yaradılmışdır.
403 Musiqi.Opera.Balet Səfiəddin Urməvi 1216-1294 2016 Səfiəddin Əbdülmömin ibn Yusif ibn Faxir Urməvi Azərbaycanın qədim mədəniyyət mərkəzi Urmiya şəhərində, 1216-cı ildə anadan olmuşdur. Onun adı və soyadı qaynaqlarda Səfi-əd-Din Əbdülmömin ibn Yusif ibn Faxir Urməvi kimi yazılır. O, Urmiya şəhərində do- ğulduğunu və nəslinin bu şəhərdə yaşa- dığını bildirmək üçün “Urməvi” soya- dını götürmüşdür. Orta əsr Şərq musiqi mədəniyyətini zinətləndirən ən qüdrətli musiqişünas olmuşdur. İbtidai təhsilini öz vətənində almış, musiqi savadının əlifbasını və udda çalmağı da burada öyrənmişdir. Sonradan Ərəb Xilafətinin paytaxtı- na, bütün Yaxın və Orta Şərqin elm və mədəniyyət mərkəzi olan əfsanəvi Bağdad şəhərinə gələrək, dövrünün ən yaxşı universitetlərindən sayılan “Müstənsəriyyə”də təhsilini davam et- dirmişdir. Burada fəlsəfənin, məntiqin, tibbin, riyaziyyatın, astronomiyanın və dillərin əsasları ilə tanış olmuşdur. Mu- siqi sənətini öyrənməkdə davam edən Səfiəddin xəttatlıqda da böyük uğur qazanmışdır. Əvvəlcə musiqi sahəsində deyil, xəttat kimi şöhrət tapmış və Abbasilər sülaləsinin son nümayəndəsi xəlifə əl Müstəsimin sarayına dəvət olunmuşdu. Az vaxtda xəlifənin ya- xın əhatəsinə daxil olan sənətkar bir müddətdən sonra saray kitabxanasının rəhbəri və baş xəttatı təyin olunmuşdur. Bütün Şərq aləmində ünlü sənətçilər kimi ad çıxarmış bir çox musiqişünas- lar onun şagirdləri olmuşlar. Bunların sırasında Şəms əd-Din Söhrəvərdi, Əli Sitan, Həsən Zəfər və Hüsam əd-Din Qutluq Buğa kimi tanınmış musiqişü- nasların adları çəkilir. Səfiəddin iki yeni musiqi aləti ya- ratmışdı - “Nüzhə” və “Müğni”. Nüzhə müasir arfa (çəng) və kanona bənzəyirdi. Bu alətin 81 simi vardı. Sö- yüd, sərv və ya şümşaddan dördbucaq şəklində düzəldilirdi. Müğninin 33 simi vardı və xarici oxşarlıq baxımından rü- baba bənzəyirdi. Sadəcə çanağı iri idi. Müğni ərik ağacından düzəldilirdi. Bundan başqa Səfiəddin həm də iste- dadlı bəstəkar idi. Təbrizdə qələmə aldı- ğı beşhissəlik məşhur “Risaleyi-Şərəfi” adlı musiqi risaləsini Şərafəddinə ithaf etmişdir. Hələ Bağdadda sarayda ikən 1252-ci ildə “Kitab-əl Ədvar” adı ilə məşhur olan musiqi risaləsini tamamla- mışdır. Ərəb dilində yazılmış və on beş fəsildən ibarət kitabda ümumiyyətlə, 12 muğam dəstgahının adı çəkilir ki, bun- ların da çoxusu bizə məlumdur. O, mu- siqi elminə “Sistemçilik” məktəbinin yaradıcısı kimi, tabulaturanın banisi kimi daxil olmuşdur. Ondan sonra gələn alimlər XVI əsrə qədər bu not yazı sistemindən geniş istifadə etmişlər. Səfiəddin ömrünün son illərini yox- sulluq içində keçirmiş və 1294-cü ildə Bağdaddakı borclular həbsxanasında vəfat etmişdir.
Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|