Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
- İ n t e r n e t d ə
400 2016 Folklor 215 illiyi Aşıq Alı 1801-1911 Alı Mirzə oğlu Haqverdiyev (Aşıq Alı) 1801-ci ildə Göyçə mahalında, Qızılvəng kəndində anadan olmuşdur. 16-17 yaşlarından aşıqlıq etməyə baş- lamış, qısa zaman içində məşhurlaşmışdır. Çoxlu sayda şagirdi olmuş, onlardan ən tanınmışı XIX əsr Azərbaycan aşıq şe- rinin tanınmış nümayəndələrindən biri Aşıq Ələsgərdir. Rəvayətə görə müəllim və tələbə günlərin bir günü bir məclisdə deyişmişlər və aşıq Alı Ələsgərə məğlub olub. Böyük bir ədəbi irs qoyub gedən Aşıq Alı vaxtında axtarılıb tədqiq olun- madığından külliyyatı itmiş, şeirlərinin çoxu təhrif olunmuş, bəzən də başqala- rının adına getmişdir. Təsadüfi deyil ki, Alı irsinə ilkin üz tutanlardan Hümbət Əlizadə 30-cu illərdə çap etdirdiyi “Aşıqlar” kitabında Göyçəli Aşıq Alının yaradıcılığından çox az nümunələr qal- dığına təəssüflənirdi. Aşıq Alı irsinin öyrənilməsində Hü- seyn Arifin ciddi səyləri olub. Xüsusilə, “Aşıq Alını axtarıram” məqaləsindən sonra bu sahədə dönüş yaranıb. Hüseyn Arifin axtarışları nəticəsində böyük sənətkarın hafizələrdə yaşayan 54 şei- ri yazıya alınmış və 1975-ci ildə “Aşıq Alı” adlı kitabçada nəşr olunmuşdur. Bu nümunələr bir daha çeşidlənərək aşığın 180 illik yubileyi ərəfəsində çapa ha- zırlanmış və 1982-ci ildə yenidən nəşr olunmuşdur. Kitabın uğurlu cəhəti kimi təcnislərin nəşri xüsusi qeyd olunur. Aşıq Alı gəraylı, qoşma, təcnis, diva- ni, müxəmməs kimi şeir növlərində çox- saylı şeirlər yazmışdır. Aşıq Alı eyni zamanda musiqi ya- radıcılığı və bəstəkar fəaliyyəti ilə də geniş şöhrət qazanmışdır. Onun ya- ratdığı saz havalarına “Göyçə şərili”, “Göyçəgülü”, “Ağır şərili”, “Göyçə qay- tağı”, “Qəhrəmanı”, “El bayatısı” (“Köç bayatı”), “Gilənar” aid edilir. Aşıq Alı “Koroğlu aşığı” kimi məşhur olmuş, “Koroğlu”nun klassik ifa tərzinin də on- dan qalması ehtimal olunur. Aşıq Alının ədəbi irsinin sağ qalmış nümunələrinin nəşr olunduğu etibarlı mənbələrdən biri İ.Ələsgərin tərtib etdiyi “Sazlı-sözlü Göyçə” kitabıdır. Kitabda Aşıq Alının “Ağrı dağı”, “Bənzərsən”, “Bu gün”, “Dedi”, “Dolandırır”, “Düşər”, “Düzələ bilməz”, “İstər könlüm”, “Keçdi”, “Qız- ların”, “Qoca dünya çoxun yola salıbdı”, “Nə qaldı”, “Oldu getdi”, “Özgələrdən bizə xata yetişməz” qoşmaları, “Ay ağ almasın”, “Dalı dayansın”, “Başa-baş”, “Dal dala” təcnisləri, “Gözlə, gözlə sən”, “Qırmızı”, “Verir” divaniləri təqdim edilmişdir. Aşıq Alının təxminən 93-94 yaşla- rında gözləri tutulmuş və 16-17 il dün- ya işığına həsrət yaşamışdır. Aşıq uzun müddət Kəlbəcərdə yaşamış və ömrü- nün sonunda doğma kəndi Qızılvəngə qayıtmışdır. 1911-ci ildə vəfat etmiş və kənd qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur. Ermənilər sənətkarın qəbrini və qəbir üstü abidəsini vəhşiliklə dağıdıblar.
401 2016 Folklor 205 illiyi Aşıq Pəri 1811-1847 Aşıq Pəri 1811-ci ildə Qarabağın Ara- züstü guşəsində – Cəbrayıl elinin Dizaq mahalının Maralyan kəndində anadan olmuşdur. Hələ uşaq ikən bədahətən şeirlər deyər, aşıq şeiri üslubunda yazar, söz qoşarmış. Şeirlərinin ruhu sevgidən nəşət etmişdi: Aşıq Pərinin şeirləri tez əzbərlənir, dillərə düşür, ağızlarda do- laşırdı. Təxminən 1830-cu ildə Şuşaya köçüb və ömrünün sonuna qədər burada yaşayıb.
Onun yaradıcılığını araşdıran- lar – həm Azərbaycan, həm də Avro- pa şərqşünasları Aşıq Pərini işvəli bir nazənin kimi təqdim edərək bədahətən şeirlər deyən, azad ruhlu, həyatsevər bir qadın olduğunu yazıblar. Deyilənə görə, Aşıq Pəri nakam ömür sürmüş, çox bö- yük ustalıqla dövrünün kişi şairləri ilə deyişmişdir. O, dərin düşüncəsinə, rəvan təbli və hazırcavablığına görə müasirləri arasında izzət sahibi idi. Aşıq Pərinin Mirzəcan bəy Mədətov, Cəfərqulu xan Nəva, Mirzə Həsən, Məhəmməd bəy Aşiq, Abdulla Canızadə və başqala- rı ilə deyişmələri ədəbiyyat aləminə məlumdur. Bu deyişmələrin hamısında da qalib özü olardı. Firidun bəy Köçərlinin tədqiqat- larından aydın olur ki, Aşıq Pəri 25 yaşında Məhəmməd adlı bir molla- ya ərə getmiş, lakin xoşbəxtlik ona nəsib olmamışdır. Şeir yazması, po- eziya məclislərində iştirakı Molla Məhəmmədin xoşuna gəlmədiyindən danlağa məruz qalmışdır. Firidun bəy Köçərli onun bilikli, gözəl bir xanım olduğunu yazır. Hələ XIX əsrdə Rusiyada və Avropada çap edilən məcmuələrdə onun haqqında məlumat verilirdi. Deyilənə görə Aşıq Pəri eyni zamanda cəsarətli, yeri gəldikdə kəskin danışmağı bacaran, o cümlədən yumşaq yumora malik, çox həssas qadın olub. Gözəl şeirləri və hazırcavablığı ilə az bir zamanda Qarabağ şairlərinin diqqətini cəlb etmiş, tez-tez Şuşada keçirilən şeir məclislərinin iştirakçısı olmuşdur. Aşıq Pərinin yazdığı əsərlərin çox az hissəsi bizə gəlib çatmışdır. Yalnız 40-50 şeiri məlumdur. Şeirləri ilk dəfə Mirzə Yusif Qarabağinin “Məcmueyi- divani-Vaqif və müasirini-digər” (1856) məcmuəsində, sonralar isə A.Berjenin tərtib etdiyi “Qafqaz və Azərbaycanda məşhur olan
şüəranın əşarına
məcmuədir” (Leypsiq, 1867) kitabında dərc olunmuşdur. Əlimizdə əsasən qoşmaları var. Bu qoşmalar sadə və anlaşıqlı bir dillə söylənilmişdir. Əlimizdə olanları da diqqətlə nəzərdən keçirdikdə Azərbaycan poeziyasında öz yeri olan Aşıq Pərinin bədii portreti aydın görünür. Aşıq Pəri təxminən 1847-ci ildə Şuşa şəhərində vəfat etmişdir. Azərbaycan aşıq
qadınlarının təşəbbüsü ilə uzun illər respublikamızda “Aşıq Pəri” məclisi fəaliyyət göstərirdi. Məclis üzvləri Aşıq Pəri ədəbi irsini ləyaqətlə qoruyaraq bu unudulmaz xanı- mın adını öz yaradıcılıqlarında yaşatma- ğa və tanıtmağa çalışırdılar.
Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|