Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
398 2016 Milli ədəbiyyat 110 illiyi Məmmədhüseyn Şəhriyar 1906/07-1988 Seyid Məhəmmədhüseyn Behcət Təbrizi (Məmmədhüseyn Şəhriyar) 1906/7-ci ildə Təbriz şəhərinin Bağmeşə bölgəsində, Xoşginab kəndində anadan olmuşdur. O, Behcət təxəllüsü ilə də şeirlər yazmışdır. İlk təhsilini Xoşginabda axund Molla İbrahimdən almış, sonralar 1912-ci ildə Təbrizə köçmüş və burada “Talibiyyə” mədrəsəsində oxumuşdur. Ərəb, fars, evdə isə fransız dillərini öyrənmiş, şair Həbib Sahirlə tanış olmuş, M.Ə.Sabirin şeirlərini oxumaq imkanı əldə etmiş- dir. Ana dilində ilk şeirini 1913-cü ildə mədrəsədə oxuduğu müddətdə yazmış- dır. Şəhriyar Təbrizdə orta təhsil almış, Tehran Universitetinin tibb fakültəsini bitirsə də 1920-ci illərin ortalarından etibarən artıq istedadlı bir şair kimi tanın- mağa başlamışdı. İlk şeirini Təbrizdəki “Məhəmmədiyyə” orta məktəbinin buraxdığı “Ədəb” adlı jurnalda dərc et- dirmişdir. Sədinin “Gülüstan”ı, Hafizin qəzəlləri, Qurani-Kərim, bəzi ərəb-fars lüğətləri Şəhriyarın hələ uşaq yaşlarında öyrəndiyi əsərlərdən olmuşdur. XX əsrin 20-ci illərin ortalarından etibarən artıq is- tedadlı bir şair kimi tanınmağa başlayan Şəhriyar bəzi səbəblərdən ali təhsilini yarımçıq qoymağa məcbur olmuş, bir müddət İranın müxtəlif şəhərlərində, o cümlədən Məşhəddə yerli idarələrdə məmurluq etmişdir. XX əsrin 30-cu illərin ortalarında Tehrana qayıdıb bank- lardan birinə işə düzəlmişdir. İlk şeir kitabı 1931-ci ildə Tehranda - üç böyük şair və alimin - Məliküşşüəra Baharın, Səid Nəfisinin və Pəjman Bəxtiyarinin müqəddimələri ilə nəşr olunmuşdur. M.Şəhriyarı XX əsr Azərbaycan po- eziyasının nəhəngləri sırasına ucaldan ilk növbədə onun ölməz “Heydərbabaya salam” poeması olmuşdur. Milli ədəbiyyatın və mədəniyyətin qo- runması və inkişafı uğrunda fədakarlıqla çalışan vətənpərvərlərin səyi ilə 2003- cü ilin mart ayında “Heydərbabaya sa- lam” əsəri çap olunmuşdur. Həmin nəşrə müqəddimə yazmış alimlər - Mehdi Rövşənzəmir və Əbdüləli Karəng onu yüksək qiymətləndirmiş, haqlı olaraq bu poemanın dünya ədəbiyyatının bir sıra nadir əsərləri ilə eyni səviyyədə dayan- dığını göstərmişlər. Məhəmmədhüseyn Şəhriyar 1988- ci il sentyabr ayının 18-də Tehranın “Mehr” xəstəxanasında vəfat etmişdir. Vəsiyyətinə əsasən cənazəsi Təbrizə gətirilmiş və Surxabdakı məşhur “Şairlər qəbiristanı”nda dəfn edilmişdir. Burada İran xalqının mədəniyyət tarixi- ni nümayiş etdirən gözəl bir muzey də yaradılmışdır. Məqbərənin önündə qo- naqlar Şəhriyarın öz abidəsi ilə yanaşı Azərbaycan Respublikası hökumətinin Bakıdan hədiyyə göndərdiyi Nizami Gəncəvinin heykəlini də ehtiramla seyr edirlər. Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın vəfat etdiyi gün, yəni 18 sentyabr hər il İranda “Milli şeir günü” kimi qeyd edilir. Ə d ə b i y y a t Seçilmiş əsərləri: [2 cilddə] / Səhənd; [ön söz. Ş.Məmmədhüseyn].- Bakı: Şərq-Qərb, 2006.-280 s. Heydərbabaya salam: [poema] /M.Şəhriyar; red. və ön söz müəl. M.Çəmənli.-Bakı: Təhsil, 2009.-39 s. Ağayev, Ə. Məhəmmədhüseyn Şəhriyar: pedaqoji görüşləri /Ə.Ağayev, Q.Ədaləti; red. Ə.Yəqubi.-Bakı: Mütərcim, 2013.-161 s. Dağkəsəmənli, R.Sönməz günəşdir Şəhriyar: [Şeirlər və poemalar] /Rafiq Dağkəsəmənli; red. Z.Qafarlı.-Bakı: 2008.- 163 s Əhməd, V. Azərbaycanı candan artıq sevən Şəhriyar: “Heydərbabaya salam” poemasının Quzey Azərbaycana da böyük təsiri oldu /V. Əhməd //Xalq cəbhəsi.- 2014.-4-8 oktyabr.- № 181.- S.14. Şair 399 2016 Folklor 410 illiyi Qaracaoğlan 1606-1674/1676 Tədqiqatçıların araşdırmalarına görə, Qaracaoğlan 1606-cı ildə Mut elinin Çu- xur obasında, tanınmış Sayıoğlu nəslinə mənsub ailədə anadan olmuşdur. Kiçik yaşlarından yayı Anadolu yaylalarında keçirən Qaracaoğlan ömrü boyu xalqa bağlı olmuş, gəzərgi həyat keçirmiş, Balkan ölkələrini, Şərq vilayətlərini, Azərbaycanı, İranı gəzmiş, şeirlərində də bu yerlərdən bəhs etmişdir. Qaracaoğlanın həyatı və yaradıcılığı haqqında ilk məlumatı türk ədəbiyyatının qurucularından olan Fuad Köprülü 1915- ci ildə “Türk saz şairləri” adlı kitabın- da vermişdir. 1927-ci ildə isə Sadettin Hüzhüt Güney “Qaracaoğlanın həyatı və şeirləri” kitabını nəşr etdirdi. Sonrakı illirdə Ahmet Kutsi Tecer, Mustafa Ne- cati Karayer, Refik Ahmet Sevengil, Ja- hit Özbelli, İlhan Başgöz, Ali Rza Yalçın, Ahmet Tevhid kimi görkəmli alimlərin tədqiqatlarında Qaracaoğlan, onun ya- radıcılığı haqqında qiymətli fikirlər irəli sürülmüşdür. Bu da bir həqiqətdir ki, Qaracaoğlan aşıq ənənələrə uyğun ola- raq sazı və sözü ilə Osmanlı imperator- luğunun Konya, İçel, Kayseri, Mardin, Karaman, Adana, Diyarbekir, Hama, Hələb, Misir, Tokkat, Ankara, Bursa, Si- mas kimi yerlərinin kənd və yaylalarına qədər gəzib-dolaşmış, hər yerdə də şa- irlik və aşıqlıq gücünü göstərmişdir. Öz adının gah Hasan, gah da Halil (Xəlil), “Qaracaoğlan”ın isə onun təxəllüsü olduğunu aşıq şeirlərində ifadə edir. Qaracaoğlanın tədqiqatçıları onun bir qürbətçi, qərib bir aşıq olduğunu yazır- lar. Şeirlərində də bunu təsdiq edən tu- tarlı misralar vardır. Şerlərində Dunay boylarından Avstriya müharibələrinə qədər söz etdiyinə görə onun Osman- lı imperatorluğunun Qərb hüdudlarına, hətta xarici ölkələrə də getdiyi ehtimal olunur. “Dilləri var dilimizə bənzər” şei- ri bu ehtimalın doğruluğunu təsdiqləyir. Qaracaoğlan xalq dilinin incəliklərini və gözəlliklərini bütün təravəti ilə şeirə gətirdiyi kimi, heca vəzninin də ən yayqın və klassik formalarında şeirlər yazmışdır. Ən çox qoşma, səmai, var- sağı şəkillərindən istifadə etmişdir. Qaracaoğlanın istifadə etdiyi nəzm şəkillərindən biri də qoşmadır. Aşığın tədqiqatçılarının yazdığına görə onun yazdığı 500-dən yuxarı şeirin 322-si qoş- ma biçimində olmaqla bərabər, bu şeirlər klassik qoşma şəklinin ən mükəmməl nümunələrindəndir. Azərbaycan Qaracaoğlanın ikinci vətənidir. Qaracaoğlanın Gədəbəydə olması, Göyçədə yaşaması haqqında rəvayətlər də dolaşmaqdadır. XVI-XVII yüzillikdə yaşayıb yaratmış Qurbaninin, Sarı Aşığın təsiri Qaracaoğlan yaradı- cılığında hiss olunduğu kimi, özündən sonrakı aşıqların – Aşıq Alının, Aşıq Ələsgərin və başqa sənətkarların yaradı- cılığında da Qaracaoğlanın təsiri aydın- ca duyulmaqdadır. Mənbələrdə onun 1674/76-cı və ya 1689-cu illərdə vafat etdiyi söylənilir. Təxminən 80 ilə yaxın ömür sürən sənətkar yenə də öz ana torpağına qismət olub, uca bir təpədə dəfn edilmişdir. İndi “Qaracaoğlan təpəsi” adlanan həmin yer sənətsevərlərin ziyarətgahına dönüb.
Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|