Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
- İ n t e r n e t d ə
396 2016 Milli ədəbiyyat 175 illiyi Fatma xanım Kəminə 1841-1898 Fatma xanım Mirzə Bəybaba Fəna qızı Kəminə 1841-ci ildə Şuşa şəhərində “Qafqaz qitəsinin Şirazı mənziləsində” (F.Köçərli) Mirzə Bəybaba Tahirzadənin ailəsində anadan olmuşdur. Onun ilk sənət müəllimi də atası olmuşdur. Fatma xanım kiçik yaşlarından molla- xana təhsili almış, fars dilini mükəmməl öyrənmiş, sonralar təhsilini artırmaq üçün Türkiyəyə getmiş, bir neçə il İstan- bulda oxumuşdur. Dövrünün ziyalıları Fatma xanıma ağlına, dərrakəsinə görə dərin ehtiram bəsləyər, “şairə Mirzə Fatma” - deyə ona müraciət edərdilər. Fatma xanım kiçik yaşlarından etibarən şeirə maraq göstərmişdir. Şairənin atası Mirzə Bəybaba Fəna da şair olmuş və “Fəna” təxəllüsü ilə şeir yazmışdır. Kəminə xanımın həyat və yaradıcılı- ğı haqqında XIX əsr təzkirələrində az da olsa məlumat var. Mir Möhsün Nəvvab “Təzkireyi-Nəvvab” əsərində Kəminə xanım haqqında məlumat verərək bildi- rir ki, o, dörd yüzə yaxın şeir yazmış, zəngin yaradıcılığı ilə dövrünün işıqlı insanlarından biri olmuşdur. XIX əsr təzkirələri arasında da şairənin şeirlərinə rast gəlinir. Şairənin əsərlərinin böyük bir qismi fars dilində yazılmışdır. O dövrdə Fatma xanım Azərbaycanın ən məşhur 3-5 şairəsindən biri olmuşdur. Şairə onunla bir dövrdə yaşayan bir çox aşığın şeirlərinə nəzirələr yaz- mışdır. Amma dövrümüzə onun əsasən klassik şəkildə yazılmış şeirləri gəlib çatmışdır. Firudin bəy Köçərli “Azərbaycan ədəbiyyatı” kitabında Fatma xanımın şəxsiyyətini və yaradıcılığını yüksək qiymətləndirərək onu “Qarabağın üçün- cü şaireyi-möhtərəməsi” adlandırmışdı: “...Həqiqətdə çox gözəl, zərif bir can idi və zahiri gözəlliyinə müvafiq batini və mənəvi tərəfdən dəxi-əxlaqi-həsənə sahibəsi olub, ziyadə xoşxülq, mülayim və xoşrəftar bir nadireyi-zəmanə idi”. Fatma xanım ömrü boyu Xurşidba- nu Natəvanın sənət və qəlb dostu, yaxın rəfiqəsi, həmdərdi olmuş, düz otuz il on- lar xeyirdə-şərdə, müxtəlif tədbirlərdə, şeir və musiqi məclislərində birgə işti- rak etmişlər. Fatma xanım Kəminə Şuşada Mir Möhsün Nəvvabın başçılıq etdiyi “Məclisi-fəramuşan” və şairə Natəvanın başçılıq etdiyi “Məclisi-üns” ədəbi məclisinin ən fəal üzvlərindən biri ol- muş, onun bir şairə kimi yetişməsində bu ədəbi məclislərin böyük rolu olmuş- dur, burada sənətkarlıq dərsləri alaraq püxtələşmişdir. Şairə yüksək poetik istedada ma- lik olmaqla yanaşı Şərq poeziyasına dərindən bələd olmuş, Füzuli lirikası- nı, demək olar ki, əzbərdən bilmiş, bö- yük ustadının təsiri ilə klassik üslubda yazıb-yaratmışdı. Fatma xanım Kəminə 1898-ci ildə vəfat etmişdir.
397 2016 Milli ədəbiyyat 120 illiyi Hənəfi Zeynallı 1896-1937 Məmmədhənəfi (Hənəfi) Baba oğlu Zeynallı 1896-cı ildə Bakının Mərdəkan qəsəbəsində anadan olmuş- dur. Mədrəsədə oxumuş, rus-müsəlman orta məktəbini bitirmişdir. 1916-cı ildə Bakıdakı Orta Politex- nik məktəbini bitirmiş və elə həmin il müsabiqə imtahanını uğurla verərək İmperator Texniki Peşə məktəbinə daxil olmuş, 1917-ci ildə fevral inqilabından sonra təhsilini dayandırmışdır. H.Zeynallı 1922-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinə (indiki BDU) da- xil olmuş, oranı 1927-ci ildə bitirmiş və təyinatını Şərq fakültəsinin Azərbaycan türk ədəbiyyatı tarixi kafedrasına, sonra isə Azərbaycan Pedoqoji İnstitutuna al- mışdır. 1930-cu ildə dosent olmuşdur. 1923-cü ildən Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatının əsas yaradıcılarından biri kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1930-cu ildən Azərbaycan DETİ-nin ədəbiyyat bölməsində işləmiş, folklor qrupuna, 1934-cü ildən Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasında folklor bölməsinə rəhbərlik etmiş və həm də Azərnəşrdə redaktor kimi çalışmışdır. 1923-1931-ci illərdə Azərnəşrdə işləyərkən “Kommunist”, “Maarif və Mədəniyyət”, “İnqilab və Mədəniyyət”, “Maarif işçisi” jurnalları ilə əməkdaşlıq etmiş, orada geniş ədəbi publisistik ya- zılarla çıxış etmişdir. Hənəfi Zeynallı ədəbiyyat tarixinə müstəqil əsər həsr etməmiş, lakin klassik irsə dair bütün məqalələrini ədəbiyyatımızın tarixi vəziyyətini nəzərə alaraq yazmışdır. O, ədəbiyyat tariximiz haqqında keçən əsrin 20-ci illərində meydana çıxmaqda olan nəzəriyyələrə, dövrünün mövcud ədəbiyyat tarixlərinə laqeyd deyildi. Hənəfi Zeynallının əsərləri içərisində 1926-cı ildə yazdığı “Azərbaycanın ata- lar sözləri və məsəllər” kitabının xüsusi dəyəri var. Burada dörd minədək atalar sözü və məsəl toplanıb. O, hələ nə qədər xalq incisi - folklor nümunəsi topla- yacaq, neçə tədqiqat əsərinin altında “Hənəfi Zeynallı” imzası qoyulacaqdı. Ancaq Stalin rejimi heç bir əsası ol- madan onu “xalq düşməni” elan etdi. Hənəfi Zeynallının məhkəməsi cəmi 15 dəqiqə çəkmişdir. Bütün repressiya qurbanlarının məhkəməsi kimi... Bura- da Hənəfi Zeynallı özünü tam günah- kar hesab etdiyini, təslim olduğunu və mərhəmət dilədiyini söyləyir. Hərbi kollegiya Hənəfi Baba oğlu Zeynallını ən yüksək cəzaya - güllələnməyə məhkum etmişdir. Lakin 1957-ci il martın 30-da SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyası- nın qərarına görə 1937-ci il sentyabrın 12-də SSRİ Ali Hərbi Kollegiyasının Hənəfi Baba oğlu Zeynallının istintaq işi üzrə çıxartdığı hökm dəyişdirildi və cinayət tərkibi olmadığı üçün iş xətm edildi... Ə d ə b i y y a t Azərbaycan nağılları: 5 cilddə /toplayıb tərt.ed. H. Zeynallı; nəşrə ha- zırlayanlar. İ.Abbaslı, R.Xəlilov, M.Teymurov; red. İ.Abbaslı.-Bakı: Şərq-Qərb, 2005.-C.I.- 360 s. Hənəfi Zeynallı//Fikrin karvanı: Görkəmli Azərbaycan tənqidçi və ədəbiyyatşünasları /tərt. ed., red. və ön sözün müəl. Elçin.- Bakı: Yazıçı, 1984.-S. 160-174. Qurbanova, N. Hənəfi Zeynallı: Ədəbi- tənqidi görüşləri /N.Qurbanova; rəyçi. Y. Qarayev; red. M.Axundov.-Bakı: Yazıçı, 1989.-144 s. Oktay.”Azərbaycanın atalar sözləri və məsəlləri”:Hənəfi Zeynallının Azərbaycan folklorunun toplanma- sı, tərtibi və nəşrində müstəsna xidmətləri olub /Oktay //Xalq cəbhəsi.-2013.- 27 aprel.- S. 13. Ədəbiyyatşünas Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|