Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
- İ n t e r n e t d ə
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org www.kitablar.org www.haqqinda.az 415
394 Milli ədəbiyyat 660 illiyi Şah Qasim Ənvar 1356-1433 2016 Şah Qasim Ənvar (tam adı Seyyid Əli bin Harun bin Əbülqasim Hüsey- ni Təbrizi “Qasim“, “Qasimi“, “Qa- simi Ənvar“ təxəllüslü şair) 1356- cı ildə Cənubi Azərbaycanın Sərab məhəlləsində anadan olmuşdur. Şah Qasim Ənvar orta əsrlər ədəbiyyatımızın görkəmli şəxsiyyət- lərindəndir. Lakin onu yalnız bir şair, bədii təfəkkür sahibi kimi təqdim etmək yanlışlıq olardı. İstedadlı şair olmaqla yanaşı, həm də görkəmli təriqət şeyxi, böyük iman adamı, təsəvvüf ideoloqu kimi tanınmışdır. Ürfani-fəlsəfi poezi- yamızın, dini-təsəvvüfi fikir tariximi- zin zənginləşməsində onun danılmaz xidmətləri vardır. İlk gəncliyində şeyxlər şeyxi Sədrəddin Ərdəbilinin müridi olmuş- dur. Sonralar Şeyxin tapşırığı və ra- zılığı ilə Gilana getmiş, bir müddət o ölkədə yaşamışdır. O, söz sənətinin şöhrəti və kamalının tərifi aləmə ya- yılana qədər burada qalmış, sonra isə Xorasana getmişdir. Bədii söz, fikir münəvvəri Şah Qa- simin həyat və fəaliyyətinin 1426-cı ilə qədərki sürəkli bir dövrü Heratla bağlı olmuşdur. Həmin ildə baş verən mühüm bir hadisə onu teymurilər pay- taxtını tərk etmək məcburiyyəti ilə üzləşdirmişdir. Həmin ildə Heratda cümə məscidində hökmdar Şahruxa qarşı hürufi müridlərinin sui-qəsdi baş vermişdir. Hakimiyyət dairələri sui- qəsddə Qasim Ənvarın da əlaqəsi ol- masından şübhələnmiş və o, Heratdan çıxarılmışdır. Şah Qasim Heratı tərk edib Səmərqəndə gəlmişdir. Təqribən iki il Səmərqənddə yaşayan sənətkar yenidən Herata qayıdıb az bir vaxtdan sonra oranı birdəfəlik tərk etmişdir. Xo- rasanda Xərcüd kəndində məskən sal- mış, ömrünün sonuna qədər bu kənddə yaşayıb öz sufi təriqətinin təbliği ilə məşğul olmuşdur. Şah Qasim Ənvar 1433-cü ildə Xərcürddə vəfat etmiş və burada da dəfn olunmuşdur. Bir sıra qəzəllərini həm Azərbaycan, həm də fars dillərindən istifadə etməklə yazmışdır. Onun şeirlər divanından başqa “Ənisül-aşiqin“, “Ənisül-arifin“, “Təvəccahnamə“, “Risaleyi-vücud“, “Sual-cavab“, “Risalətül-Əmanə“ adlı əsərləri də məlumdur. Sənətkarın istər həyatının, istərsə də əsərlərinin öyrənilməsi və nəşri tanınmış İran filoloqu Səid Nəfisiyə məxsusdur. S.Nəfisi 1958-ci ildə Teh- randa Qasim Ənvarın “Külliyat”ını tərtib və nəşr etdirmişdir. “Külliyat”a İran alimi tərəfindən Şah Qasimin həyat və fəaliyyətini əhatə edən geniş ön söz də əlavə olunmuşdur.
395 Milli ədəbiyyat Saib Təbrizi 1601-1676 2016 Mirzə Məhəmməd Əli Mirzə Əbdürrəhim oğlu (Saib Təbrizi) 1601-ci ildə Təbriz şəhərində doğulmuş, ibtidai təhsilini də burada almışdır. Onun ata- sı Mirzə Əbdürrəhim tacir idi. Məşhur təzkirəçi Nəsrabadin onun dərin nü- fuz qazanmış bir şəxs olduğunu ya- zırdı. Onun ata babası Şəms əd-Din Məhəmməd Təbrizi isə bütün Şərq dün- yasında “Qələmi şirin” adı ilə tanınmış çox mahir xəttat idi. Klassik Azərbaycan ədəbiyyatının ən görkəmli nümayəndələrindən biri olan Saib Təbrizi XVII əsrdə yaşayıb- yaratmışdır. O, mənşəcə Azərbaycan türkü idi. Təbrizi həm Azərbaycan türkcəsində, həm fars dilində gözəl əsrlər yaratmışdır. Saib öz təhsilini və poetik fəaliyyətini İsfahanda davam etdirmişdir. Dövrün görkəmli alimlərindən Kaşi və Şəfaidən dərs almışdır. Təhsilini bitirəndə ar- tıq İsfahanda savadlı ziyalı və istedad- lı şair kimi tanınmışdı. Saib dövrünün ənənələrinə uyğun olaraq, təhsilini səyahətlərdə davam etdirmiş, Məkkə və Mədinə ziyarətində olmuş, oradan da Osmanlıya getmişdir, ölkənin tanınmış şair və alimləri ilə ta nış olur, yaradıcılıq söhbətləri aparır. Saib ömrünün son on ilini öz əsərlərinin sistemləşdirilməsinə və qay- daya salınmasına həsr edib. Şeirlərini mövzular üzrə ayıraraq, “Miratül- camal”, “Arayişe-nigar” və “Vacibül- hifz” adlı toplular təşkil etmişdir. Təbrizi özündən sonra böyük bir poetik irs qoyub getmişdir. Bəzi tədqiqatçılar belə hesab edirlər ki, onun irsi təqribən 300 min beyt təşkil edib. Görkəmli Azərbaycan alimi Məhəmməd Əli Tərbiyət özünün “Azərbaycanın görkəmli adamları” kitabında yazır ki, o özü Saibin 120 minbeytlik “Divan”ını (poemaları daxil olmadan) gözü ilə gö- rüb. O nəhəng irsin cüzi bir hissəsi xal- qımıza çatıb. Farsca bilənlər, əlbəttə, Saib «Külliyyat»ının İran nəşrlərini daha geniş biçimdə mütaliə etmək imkanına malikdirlər. Lakin Saibin farsca irsinin kiçik bir hissəsi dilimizə çevrilib. Saibin türkcə 17 şeiri əlimizə çatıb. Saib Təbrizi öz şeirləri ilə yanaşı istər sələflərindən, istərsə də müasirlərindən bəyənib seçdiyi 800 şairin şeirindən 25 min beytlik bir gülçin hazırlamış- dır ki, bu kitab “Səfineyi-Saib” adı ilə məşhurdur. Saib Təbrizinin yaradıcılığı ilə müxtəlif dövrlərdə Seyid Əzim Şirva- ni, Hüseyn Əfəndi Qayıbov, Firidun bəy Köçərli, akademik Həmid Araslı, şair-ədəbiyyatşünas Balaş Azəroğlu, tədqiqatçılar Həsən Bicari və Məsiağa Məhəmmədi maraqlanmış və onun irsini tədqiq etmişlər. XVII yüzillikdə Füzuli ədəbi məktəbinin davam
və inkişaf
etdirilməsində Saib Təbrizinin böyük xidmətləri olub. Əsərlərini Azərbaycan və fars dillərində qələmə alan şair ədəbi mühitdə “Əsrinin Füzulisi” adlandırılıb, eyni zamanda təzkirəçi kimi də tanınıb. Saib Təbrizi 1676-cı ildə İsfahanda vəfat etmişdir, məşhur “Saib təkyəsi”ndə dəfn olunmuşdur. Ə d ə b i y y a t Seçilmiş əsərləri /Saib Təbrizi; tərt. və tərc. B.Azəroğlu; red. M.Adilov.-Bakı: Öndər, 2004.-256 s. Hüseyni, M. Saib Təbrizi: türkcə şeirlərinin elmi- tənqidi mətni /M.Hüseyni; elmi red. P.Kərimov; AMEA, Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İn-tu .-Bakı: Elm və təhsil, 2013.-26 s. Əlioğlu, P. Saib Təbrizinin ana dilindəki şeirlərinin elmi-tənqidi mətni /P.Əlioğlu //Ədəbiyyat qəzeti.- 2013.- 6 sentyabr.- S.7. Fərəcov, S. “Özünlə şeir apar, Saib...” /S.Fərəcov //Mədəniyyət.- 2013.- 29 noyabr.- S.15. İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org www.kitablar.org www.haqqinda.az 415 illiyi Şair Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|