Jurnal VIII
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ VIII nömrə
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ VIII nömrə 6
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ VIII nömrə 6 Üçüncü halda, əgər vərəsələr evi bölmək üçün razılığına gələ bilmirlərsə o zaman onlar məhkəməyə müraciət edirlər və ev məhkəmə qaydasında onlar arasında bölünür. MM əslində üçüncü halı mirasın bölüşdürülməsinə aid etmir. Hesab edirik ki, bu doğru nəticə deyil və biz bu sahədə müəyyən bir araşdırma aparmaq məcburiyyətindəyik. Beləliklə, mirasın bölüşdürülməsi münasibətləri 3 istiqamətdə həyata keçirilir: a) miras vərəsələr arasında razılaşmaqla bölünür; Yəni vərəsələr miras qalmış əmlakı bölmək üçün öz aralarında yazılı və ya şifahi razılığa gələrək əmlakı bölürlər. b) miras vərəsələr arasında miras qoyan tərəfindən bölünür; Yəni miras hələ miras qoyanın sağlığında qoyulmuş vəsiyyətnamə üzrə vərəsələr arasında, vərəsələrin razılığı ilə bölüşdürülür. Bu hal mülki qanunvericilikdə qismən öz təsdiqi tapıb. Belə ki, MMin 1275‐ci maddəsinə əsasən, miras qoyan vəsiyyətnamədə mirasın bölüşdürülməsi qaydasını müəyyənləşdirə bilər. c) mirasın mirasqoyanın təyin etdiyi şəxs tərəfindən bölünür; Yəni miras hələ miras qoyanın sağlığında qoyulmuş vəsiyyətnamə üzrə təyin edilmiş şəxs (üçüncü şəxs) tərəfindən vərəsələr arasında, vərəsələrin razılığı ilə bölüşdürülür. Bu hal da mülki qanunvericilikdə qismən öz təsdiqi tapıb. Belə ki, MMin 1275‐ci maddəsinə əsasən, miras qoyan vəsiyyətnamədə mirasın bölüşdürülməsi qaydasını müəyyənləşdirə bilər, o cümlədən mirası bölüşdürməyi üçüncü şəxsə etibar edə bilər. Üçüncü şəxsin qərarı aşkar ədalətsizdirsə, vərəsələr üçün məcburi deyildir. Bu halda bölgü məhkəmənin qərarı ilə aparılır. Hüquq ədəbiyyatında miras şərikləri tərəfindən də mirasın bölüşdürülməsi üçün şəxs təyin edilə bilər. Belə ki, hüquqşünas M.K.Oğuzman göstərir ki, şübhəsiz ki, vərəsələr razılaşma ilə içərlərindən birini və ya bir üçüncü şəxsi temsilçi təyin edə bilərlər. Hüquqşünas E.Şener isə bildirir ki, miras qoyan vəsiyyətnamə ilə “tenfuz məmuru” təyin etmişsə və ya hakim mirası rəsmən idarə edəcək məmur təyin etmişsə, mirasçılar miras şərikliyinə təmsilçi təyin edə bilməzlər. ç) miras vərəsələr arasında notarius tərəfindən bölünür; Yəni vərəsələr miras əmlakın bölgüsündə ümumi razılığa gələ bilmədikləri üçün notariat orqanına müraciət etməklə mirasın bölgüsünün həyata keçirilməsini xahiş edirlər. Notarius isə miras əmlakı vərəsələr arasında bölüşdürür. Bu halı mülki qanunvericilik qəbul etmədiyindən təcrübədə belə hala rast gəlmək olduqca çətindir. c) miras vərəsələr arasında məhkəmə tərəfindən bölünür. Yəni vərəsələr miras əmlakın bölgüsündə ümumi razılığa gələ bilmədikləri, mirasqoyan tərəfindən mirasın bölüşdürlməsi halına, eyni zamanda miras qoyan tərəfindən təyin edilmiş şəxs tərəfindən mirasın bölüşdürülməsi halına etiraz etdikləri üçün məhkəməyə müraciət etməklə mirasın bölgüsünün həyata keçirilməsini xahiş edirlər. Məhkəmə isə miras əmlakı vərəsələr arasında bölüşdürür. MM‐in 1291‐ci maddəsinə əsasən, miras şərikləri arasında mirasın bölüşdürülməsi haqqında ixtilaflar olduqda, mübahisəyə məhkəmə baxır. Əmlakın bölüşdürülməsi zamanı məhkəmə bölüşdürülməli əmlakın xarakterini, miras şəriklərindən hər birinin fəaliyyətini və digər konkret halları nəzərə almalıdır. Bəzən hüquq ədəbiyyatında miras əmlakın məhkəmə tərəfindən bölüşdürülməsi vəziyyətinə “mirasın bölüşdürülməsi” deyil, “miras payının müəyyən edilməsi” institutu adı verirlər. Hesab edirik ki, bölgünün hansı orqan tərəfindən həyata keçirilməyindən və necə bölünməyindən asılı olmayaraq miras əmlak vərəsələr arasında bölünürsə bu mirasın bölüşdürülməsi sayılır. MM ilk növbədə vərəsələr tərəfindən bölüşdürülən miras əmlakın kütləsini müəyyən etmişdir. Belə ki normativ hüquqi akt müəyyən əmlak kateqoriyasını mirasın bölüşdürülməsi zamanı miras kütləsinə daxil etmir. Məsələn, Məcəllənin 1277‐ci maddəsinə əsasən, miras bölüşdürülərkən hər bir vərəsənin payına onun miras açılanadək iki il ərzində miras qoyandan hədiyyə kimi aldığı əmlakın dəyəri də daxil edilir (çıxarılıb). 7 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ VIII nömrə Bəzən təcrübədə rast gəlinir ki, miras əmlakın bölüşdürülməsi real cəhətdən mümkün deyil. Yəni miras əmlaka vərəsənin pay hüququ tanınır, lakin vərəsə miras payın mülkiyyətçisi qismində tanınsa belə onu istədiyi idarə edə bilmir. Bu “ölü pay hüququ” adlanır. Yəni mirasdan vərəsəyə pay düşür, lakin vərəsə onu idarə edə bilmir. Misal üçün, miras əmlaka daxil olan bir otaqlı ev üç vərəsə arasında bölünərək onlara 1/3 pay hüququ tanınır. Lakin həmin evdən vərəsələrin ayrılıqda yaşaması mümkün deyil. Belə ki, vərəsə A., həmin evdə yaşamağına baxmayaraq vərəsə B., və vərəsə C., həmin evdə yaşaması qeyri mümkün hesab edilir. Baxmayaraq ki, vərəsə B., və C., özlərinə düşən paya uyğun şəkildə mülkiyəti təsdiq edən şəhadətnamə almışlar. Yəni şəxs mülkiyətində olan əmlak üzərində heç bir hüququ (istifadə, sahiblik) həyata keçirə bilmir. Bu hüquq isə “ölü pay hüququ” adlanır. Qeyd edək ki, bu cür halı mülki qanunvericilik də tanıyır. Belə ki, MMin 1281‐ci maddəsinə əsasən, əgər mirası qəbul edən bütün vərəsələrin razılaşması ilə ayrı qayda müəyyənləşdirməyibsə, bölünməsi təsərrüfat təyinatının itirilməsinə və ya zəifləməsinə səbəb olacaq əmlak bölüşdürülmür və vərəsələrin paylarına uyğun onların ümumi mülkiyyəti olur. Lakin bu qaydanın, eləcə də miras əmlakın ümumi mülkiyyətdə olması halı əslində vərəsənin konstitusion hüququ olan mülkiyyət hüquqlarını pozmuş olur. Şəxs öz mülkiyyətində olan əmlakı istədiyi kimi idarə edə bilmir. Misal üçün miras qoyan A., miras şəkilində yazıçı atasının ev muzeyi kimi hazırladığı evi miras qoyur. Ev üç vərəsə arasında bərabər surətdə pay hüququ müəyyən edilərək ümumi paylı mülkiyyət olur. Vərəsələrdən ikisi evin təyinatı üzrə (ev muzeyi kimi) istifadə olunmasına razı olsalarda, üçüncü vərəsə buna etiraz edir. Belə hallarda bəzən vərəsələr öz paylarını naturada ayrılması tələb etmək hüquqlarından istifadə edirlər. Belə ki, MMin 1276‐cı maddəsinə əsasən, hər bir vərəsə həm daşınar, həm də daşınmaz əmlakdan öz payının naturada ayrılmasını tələb edə bilər, bir şərtlə ki, bu şəkildə ayırma mümkün olsun və ya qanunla qadağan edilməsin. Qeyd edək ki, bu halda da payın naturada ayrılması qeyri‐mümkün və qanunla qadağan hesab edilə bilər. Bu halda da vərəsənin miras payı hələ ki, “ölü pay hüququ” hesab edilir. Belə hallarda mirasın bölüşdürülməsinin həyata keçirilməsinin iki halı mövcuddur: 1. Miras şəriklərinin razılaşması üzrə mirasın satılması; Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinin 1278‐ci maddəsinə əsasən, miras şəriklərinin razılaşması üzrə bütün mirasın satılmasına və pulların vərəsələr arasında onların paylarına uyğun bölüşdürülməsinə yol verilir. Burada vacib şərt kimi vərəsələrin razılaşması mühümdür. 2. Mirasın bir miras şərikinə keçməsi. MM‐in 1279‐cu maddəsinə əsasən, miras şəriklərinin razılaşması üzrə bütün mirasın bir miras şərikinə keçməsi mümkündür. Öz növbəsində o, digər miras şəriklərinə müvafiq kompensasiya verməyə borcludur. Burada vacib şərt kimi vərəsələrin razılaşması ilə yanaşı, kompensasiyanın məbləğinin müəyyən edilməsində də razılığın olması mühümdür. Mirasın bölüşdürülməsi zamanı bəzən vərəsələrin müəyyən edilməsinə, yaxud onların çağırılmasına ehtiyac yaranır.İlk növbədə vərəsənin olduğu yerin müəyyənləşdirmək lazımdır. Bu ilk növbədə vəzifə kimi vərəsənin üzərinə qoyulub. Belə ki, MMin 1300‐cü maddəsinə əsasən, əgər vərəsələr arasında olduqları yer məlum olmayan şəxslər vardırsa, qalan vərəsələr onların olduqları yerin müəyyənləşdirilməsi və vərəsəliyə çağırılması üçün ağalabatan tədbirlər görməyə borcludurlar. Bəzən təcrübədə mirasın bölüşdürülməsi zamanı vərəsənin bölgüyə gəlməməsi halına da rast gəlinir. Belə bir halın baş verməsi münasibətinin tənzimlənmə qaydasını mülki qanunvericilik diqqətdən knarda saxlamayıb. Əgər vərəsəliyə çağırılmış, yerində olmayan, lakin olduğu yer müəyyənləşdirilmiş vərəsə mirasdan üç ay ərzində imtina etməzsə, digər vərəsələr mirası bölüşdürmək niyyətləri barəsində ona bildiriş göndərməlidirlər.Həmçinin MM‐in 1301.2ci maddəsinə əsasən, əgər bu cür vərəsə bildirişdən sonra üç ay ərzində özünün əmlak bölgüsü haqqında razılaşmada iştirak etmək arzusu barəsində digər vərəsələrə məlumat verməzsə, digər
Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|