İqrar Əliyev, Elmar Məhərrəmov
Yüklə 240,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycan Respublikası Dövlət gerbinin təsviri
- AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT HİMNİ
- Azərbaycan Respublikası Dövlət himninin notu (faksimile)
- Azərbaycan dövlətinin rəmzləri
- Dövlət rəmzlərinə hörmət
- QOSUDARSTVENNIY QİMN AZERBAYDJANSKOY RESPUBLİKİ Muzıka
23
Dövlət gerbində verilmiş rəmzi elementlər milli və bəşəri dəyərlərə əsaslanır. Çoxguşəli, o cümlədən səkkizguşəli ulduz Azərbaycanın memarlıq, zərgərlik, şəbəkə sənətində geniş yayılmış ornament növlərindəndir. Böyük memar Əcəmi Naxçıvaninin yaratdığı mavzoleylərin, Bakı Şirvanşahlar sarayındakı divanxananın plan quruluşu və ornamentlərində, Pirsaat çayı üstündəki Xanəgahın mayolika naxışlarında, zərgərlik bəzəklərində və s. səkkizguşəli ulduz motivlərinə tez-tez təsadüf olunur. Dünya
heraldika sənətində qalxan məmləkətin hərbi qüdrətini, xalqın qəhrəmanlıq əzmini təmsil edir. Palıd yarpaqları və sünbüllər şöhrət çələngini, qüvvəti, bolluğu, məhsuldarlığı ifadə edən ənənəvi simvollardandır. Gerbimizin mərkəzin- də şölə saçan alovun - «Allah» sözü- nün mahiyyətini aşkarlamaq üçün M.Ə.Rəsulzadənin Milli Cümhuriyyət Parlamentinin ilk açılışında söylədiyi müdrik sözləri xatırlayaq:
“Azərbaycan bir atəş mənbəyidir. Vətənimiz hər zaman kəndi sinəsində bir atəşi- müqəddəs bəsləmişdir. Bu atəş əski zamanlardan bəri həqiqətpərəstlərə rəhbər, bir şöleyi- ümid və inam təşkil eyləmişdir... Qəvi bir atəş, Azərbaycan övladının sinələrinə düşən milyonlar ilə bürkü yağan bu atəş əbədiyyən sönməz bir məşələ təşkil edib də hürriyyət və istiqlalə doğru getdiyimiz maneəli yolları işıqlandırsın”. 1
Qeyd: Gerbin ortasındakı qırmızı rəngli məş‘əl – alov şöləsi sadə və gözəl şəkildə ərəb əlifbası ilə yazılmış bütün aləmdə əbədi, əzəli var olan «Allah» – «
» –
«ﷲا»
sözündən ibarətdir, ancaq bir sıra adamlar ərəb əlifbasını bilmədiklərindən yanlış olaraq bunu yalnız alov – məş‘əl kimi qəbul edirlər – (müəlliflər).
1 Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918-1920). Parlament (Stenoqrafik hesabatlar). I cild, Bakı, «Azərbaycan» nəşriyyatı, 1998, s. 36; Azərbaycan, 1919, 28 may .
Azərbaycan Respublikası Dövlət gerbinin təsviri 24
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT HİMNİ
1918-ci il 28 may tarixdə Azərbaycanın istiqlaliyyəti elan olunduqdan sonra Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini beynəlxalq aləmdə təmsil edən Dövlət bayrağı və Dövlət gerbi ilə bərabər Dövlət himninin yaradılması və qəbul edilməsi də günün ən vacib tələblərinə çevrilmişdir.
“Himn” yunanca “təntənəli nəğmə” deməkdir və müxtəlif mərasimlər üçün nəzərdə tutulur. Siyasi təbliğatda mühüm vasitə olmaqla, müəyyən mütəşəkkillik və səfərbərlik rolu da oynayır. Himnin ifa olunması əsasən bayram şənlikləri, siyasi nümayişlər, rəsmi dövlət qəbulları, hərbi paradlarla bağlıdır. Himn bir qayda olaraq, mətnin obrazlılığı, əhatəliyi, asan yadda qalan melodiyası, aydın, ahəngli ritm və əzəməti ilə fərqlənir.
Məlumdur ki, dövlət himninin mətni və melodiyası xalqın bütün sosial təbəqələrinə asan anlaşılmalıdır. Himnin musiqisi asan qavranmalı və ölkənin vətəndaşları tərəfindən çətinlik çəkmədən sərbəst ifa olunmalıdır. Adətən dövlət himninin musiqisi təntənəli major ladında yazılır. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə dahi bəstəkarımız Üzeyir bəy Hacıbəyov tərəfindən iki marş yazılmışdır. Onların hər ikisi ilk dəfə 1966-cı ildə türk musiqişünası Etem Üngörükün Ankarada nəşr etdirdiyi “Türk marşları” kitabında çap olunmuşdur. Bu əsərlərin əlyazmasını bəstəkarın qardaşı Ceyhunbəy Hacıbəyov vaxtilə Türkiyəyə çatdırmışdır. Bunlardan biri “Azərbaycan milli marşı” adlanır. Həmin əsər 1919-cu ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin elan etdiyi müsabiqədə birinci mükafata layiq görülmüşdür. 1 Marşın musiqisi Üzeyir bəy Hacıbəyova məxsusdur ki, bunu təsdiqləyən sənəd, yəni müəllifin əlyazması onun adını daşıyan ev-muzeyində saxlanılır.
İkinci marş - “Azərbaycan marşı” haqqında türk naşiri belə bir məlumat vermişdir: “Azərbaycan istiqlalı qeyb etməzdən öncəki illərdə (yəni 28 aprel 1920-ci ilə qədərki illər nəzərdə tutulur) bu marş hər səhər hərbi okullarda (məktəblərdə, hissələrdə) dərs başlanmazdan əvvəl oxunardı”. 2
Aydın Əzimov tərəfindən böyük xor və orkestr üçün aranjeman edilmiş bu marş Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni kimi qəbul edilmişdir. Üzeyir bəy Hacıbəyovun ev-muzeyində saxlanılan sənədlərdən bəlli olur ki, bu marşın vaxtilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin rəsmi dövlət himni olması ehtimalı əsassızdır. Bunu əsərin musiqisi də təsdiqləyir. Melodiya minor ladında yazılmış, ona təntənəli və eyni zamanda mürəkkəb musiqi dili xasdır. Himn ilə marş arasındakı janr müxtəlifliyini dərindən duyan, artıq o dövrdə geniş şöhrət qazanmış “Leyli və Məcnun” kimi dahi əsərin müəllifi görkəmli bəstəkar, “Azərbaycan marşında” məhz marş janrına məxsus ifadə və forma xüsusiyyətlərindən istifadə etmişdir. Əsərin musiqi intonasiyalarında bəstəkarın yaradıcılığına və fərdi üslubuna xas olan parlaq milli kolorit, ahəngdarlıq, nikbinlik və əsil xəlqilik ruhu üstünlük təşkil edir. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 1993-cü il 2 mart tarixli qərarı ilə Azərbaycan Respublikası Dövlət himni haqqında Əsasnamə təsdiq edilmişdir. Milli
Məclisin 1992-ci il 27 may tarixli qərarı ilə musiqisi Üzeyir bəy Hacıbəyovun, mətni Əhməd Cavadın olan “Azərbaycan marşı” Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni kimi təsdiq edilmişdir. Geniş ictimaiyyətin rəğbətini qazanmış indiki Dövlət himni haqqında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, ulu öndərimiz Heydər Əliyev iftixarla demişdir:
“Böyük Üzeyir Hacıbəyov 1919-cu ildə, bu gün hər dəfə sevinclə dinlədiyimiz “İstiqlal marşını” – müstəqil Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himnini yaratmışdır. Üzeyir Hacıbəyov o vaxt dərk edirdi, anlayırdı ki, bu xalqa lazımdır. Bu gün bu fürsətdən istifadə edərək demək istəyirəm ki, o
1 Азербайджан, 1919, 14 ноября. 2 Üzeyir bəy Hacıbəyov ensiklopediyası. Bakı, 1996, səh. 21. 25
əzəmətli dövlət himni yaratmışdır”. 1
1 Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 80 illik yubileyinə həsr olunmuş təntənəli mərasimdə Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin nitqi // Azərbaycan, 1998, 28 may. 26
Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni haqqında Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə
QANUNU Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi qərara alır: 1. Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni haqqında Əsasnamə (əlavə olunur) təsdiq edilsin. 2. Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Hey'ətinin 1984-cü il 12 sentyabr tarixli Fərmanı (Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Məlumatı, 1984-cü il, №17, maddə 152) ilə təsdiq edilmiş Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının Dövlət himni haqqında Əsasnamə qüvvədən düşmüş sayılsın. 3. Bu Qanun imzalandığı andan qüvvəyə minir.
Azərbaycan Respublikası Prezidenti Əbülfəz Elçibəy. Bakı şəhəri, 2 mart 1993-cü il. № 525.
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin 1993-cü il 2 mart tarixli qərarı ilə t ə s d i q e d i l m i ş d i r .
27
Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni haqqında ƏSASNAMƏ 1. Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni Azərbaycan dövlətinin, onun müstəqilliyinin və birliyinin müqəddəs rəmzidir. Azərbaycan Respublikasının Dövlət himninə dərin ehtiram bəsləmək onun hər bir vətəndaşının vətənpərvərlik borcudur. 2. Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni aşağıdakı hallarda ifa olunur: a) dövlət bayramlarına həsr olunmuş təntənəli yığıncaqların və iclasların açılışı və bağlanışı zamanı;
b) hər gün Azərbaycan Respublikası milli televiziya və radio verilişlərinin əvvəlində və axırında; v) Azərbaycan xalqının və dövlətinin həyatında çox mühüm tarixi hadisələr münasibətilə, Azərbaycanın görkəmli siyasi, dövlət, hərbi xadimlərinin, milli qəhrəmanlarının, elm, ədəbiyyat və incəsənət xadimlərinin şərəfinə abidələrin və lövhələrin açılışı zamanı; q) dövlət və ictimai orqanlar, müəssisələr, idarələr və təşkilatlar tərəfindən keçirilən mərasimlər və digər təntənəli tədbirlər zamanı Azərbaycan Respublikasının Dövlət bayrağı qaldırılarkən; ğ) Azərbaycan Respublikasına rəsmi görüşə gələn xarici ölkələrin dövlət və hökumət başçıları qarşılanarkən və yola salınarkən – müvafiq ölkənin Dövlət himni ifa olunduqdan sonra. 3.
Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni orkestr, xor, orkestr-xor tərəfindən, yaxud başqa vokal üsulla və alətlər vasitəsilə ifa olunur. Bunun üçün səsyazma vasitələrindən də istifadə edilə bilər. Bütün hallarda Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni tam ifa olunur. 4. Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni “Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni haqqında” Azərbaycan Respublikasının 1992-ci il 27 may tarixli Qanunu ilə təsdiq edilmiş mətnə və musiqi redaksiyasına tam müvafiq surətdə ifa olunmalıdır. 5. Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni camaat qarşısında ifa olunarkən oradakılar himni ayaq üstə dinləməli və ya oxumalıdırlar. 6. Hərbi hissələrdə, hərbi gəmilərdə, daxili işlər və milli təhlükəsizlik orqanlarında Azərbaycan Respublikasının Dövlət himninin ifa olunması, habelə himn ifa edilərkən hərbi qulluqçuların, daxili işlər və milli təhlükəsizlik orqanlarının sıravi və rəis heyətinə aid şəxslərin əsgəri rəsm-təzim etməsi hərbi nizamnamələrlə və Azərbaycan Respublikasının müdafiə naziri, daxili işlər naziri və milli təhlükəsizlik naziri tərəfindən müəyyən edilən qaydalarla tənzimlənir. 7. Azərbaycan Respublikasının Dövlət himninin musiqisi və mətni əlifba kitabının birinci səhifəsində dərc olunur. Ümumtəhsil məktəblərində, texniki-peşə, orta-ixtisas məktəblərində, ali məktəblərdə və başqa tədris müəssisələrində yeni dərs ilinin birinci dərsi Azərbaycan Respublikasının Dövlət himninin öyrənilməsinə və ifasına həsr edilir. 8. Respublika və beynəlxalq idman yarışları keçirilərkən Azərbaycan Respublikasının Dövlət himninin ifa olunması qaydası respublika və beynəlxalq idman təşkilatlarının mövcud praktikası nəzərə alınmaqla müəyyən edilir. 9. Respublika idarələri və təşkilatları xarici dövlətlərin ərazisində təntənəli tədbirlər keçirərkən Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin müəyyən etdiyi qaydalara müvafiq surətdə, onların olduqları ölkənin praktikası və yerli adətləri nəzərə alınmaqla ifa edilir. 10. Azərbaycan Respublikasının Dövlət himninin daxili işlər və milli təhlükəsizlik orqanlarında, tədris müəssisələrində, idman yarışları zamanı, habelə Azərbaycan Respublikasının 28
idarələri və təşkilatları tərəfindən xarici dövlətlərin ərazisində tədbirlər keçirilərkən ifa olunması qaydaları bu Əsasnamənin tələbləri əsas götürülməklə müəyyən edilir. 11. Bu Əsasnamənin dəqiq yerinə yetirilməsinə nəzarət etmək dövlət orqanlarının, müəssisələrin, idarələrin, təşkilatların, siyasi partiyaların, ictimai birliklərin, həmkarlar ittifaqlarının və digər ictimai qurumların rəhbərlərinə həvalə olunur.
* * * 29
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT HİMNİ
Musiqisi: Üzeyir Hacıbəyov Sözləri: Əhməd Cavad
Azərbaycan! Azərbaycan! Ey qəhrəman övladın şanlı Vətəni! Səndən ötrü can verməyə cümlə hazırız! Səndən ötrü qan tökməyə cümlə qadiriz! Üçrəngli bayrağınla məsud yaşa!
Minlərlə can qurban oldu! Sinən hərbə meydan oldu! Hüququndan keçən əsgər, Hərə bir qəhrəman oldu!
Sən olasan gülüstan, Sənə hər an can qurban! Sənə min bir məhəbbət Sinəmdə tutmuş məkan!
Namusunu hifz etməyə, Bayrağını yüksəltməyə Cümlə gənclər müştaqdır! Şanlı Vətən! Şanlı Vətən! Azərbaycan! Azərbaycan! 30
Dövlət himninin notu (faksimile)
Aranjeman Aydın Əzimov 31
32
33
XX yüzilliyin sonu– XXI yüzilliyin əvvəlində milli dövlətçiliyimiz yenidən dirçəlmiş, müstəqil Azərbaycan Respublikası dünya dövlətləri arasında layiqli yer tutmuşdur. Müqəddəs bayrağımız, şanlı gerbimiz, milli himnimiz siyasi, ictimai və mədəni həyatımızın bütün sahələrində geniş yayılmış, Konstitusiya qanununun tələblərinə uyğun olaraq respublikamızın bütün ərazisində və beynəlxalq miqyasda bərqərar olmuşdur. Dövlətçiliyimizdə mövcud olan varislik ənənələrinə sadiq olan prezidentimiz İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə milli istiqlaliyyətimiz kimi Vətənin dövlət rəmzləri də ürəkləri fərəhləndirir, arzu və əməllərimizi qanadlandırır. Bayrağımızın həyat nəfəsli rənglərində günəşli diyarımızın əsrarəngiz gözəlliyi, gerbimizin şölə saçan simvolik naxışlarında, himnimizin əzəmətli və ahəngdar sədalarında xalqımızın istiqlaliyyəti, mübarizə və yaratmaq eşqi, qəlbimizin hərarəti əbədiləşmişdir.
* 34
Azərbaycan Respublikası dövlət rəmzlərinin statusu 1995-ci il noyabrın 12-də ümumxalq referendumunda qəbul olunmuş Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında da müəyyənləşdirilmişdir:
Maddə 23. Azərbaycan dövlətinin rəmzləri
I. Azərbaycan Respublikasının dövlət rəmzləri Azərbaycan Respublikasının Dövlət bayrağı, Azərbaycan Respublikasının Dövlət gerbi və Azərbaycan Respublikasının Dövlət himnidir. II. Azərbaycan Respublikasının Dövlət bayrağı bərabər enli üç üfqi zolaqdan ibarətdir. Yuxarı zolaq mavi, orta zolaq qırmızı, aşağı zolaq yaşıl rəngdədir və qırmızı zolağın ortasında bayrağın hər iki üzündə ağ rəngli aypara ilə səkkizguşəli ulduz təsvir edilmişdir. Bayrağın eninin uzununa nisbəti 1:2- dir. III. Azərbaycan Respublikası Dövlət bayrağının və Azərbaycan Respublikası Dövlət gerbinin təsviri, Azərbaycan Respublikası Dövlət himninin musiqisi və mətni Konstitusiya qanunu ilə müəyyən edilir.
Maddə 75. Dövlət rəmzlərinə hörmət Hər bir vətəndaş Azərbaycan Respublikasının dövlət rəmzlərinə – bayrağına, gerbinə və himninə hörmət etməlidir.
Konstitusiyası. 35
QOSUDARSTVENNIY QİMN AZERBAYDJANSKOY RESPUBLİKİ Muzıka Uzeira Qadjibekova Slova Axmeda Djavada Perevod Siəvuşa Mamedzade
Azerbaydjan, Azerbaydjan! O, kolıbelğ svətaə slavnıx sınov! Net zemli miley Otçiznı, Net eё rodney Do skonçanğə dney! Pod znamenem svobodı verşi svoy putğ!
Tısəçi nas, pavşix v boö, Zahihavşix zemlö svoö, V ças rokovoy vstanem stenoy, V neruşimom ratnom stroö!
Pustğ üvetut sadı tvoi! Soziday, meçtay, tvori! Serdüe, polnoe löbvi, Posvətili mı tebe.
Slavğsə, slavğsə qordoy sudğboy, Kray naş drevniy, kray naş svətoy! Kajdıy sın tvoy dvijim meçtoy Videtğ mirnıy svet nad toboy. O, svetlıy kray, zavetnıy kray, Azerbaydjan, Azerbaydjan!
36
THE ANTHEM OF THE AZERBAIJAN REPUBLIC
Text: Ahmed Javad Translate: ??
Azerbaijan, Azerbaijan! The heroic patriots glorious land! To die for you we are glad and we are ready. If there iz need to shed blood, we are too ready. With three-coloured banner live happily!
Sacrifices too many done. Every soldier to fronts done. When your chest was field of battle. Come back as a heroic son.
Let me see you flourish! Let your enemies perish! I love you, my dear land Be mighter, we do wish
To hold high your honoured land, All the youngsters are too glad! Glorious land! Glorious land! Azerbaijan, Azerbaijan!
İqrar Həbib oğlu Əliyev, Elmar Əli oğlu Məhərrəmov Azərbaycan Respublikasının Dövlət rəmzləri Yenidən işlənilmiş nəşri Bakı, Nurlan, 2008
Kompüter yığımı: Ruqiyyə Talıbova Kompüter dizaynı: Elnur Məhərrəmli
Yığılmağa verilmişdir: - 11 avqust 2007-ci ildə Çapa imzalanmışdır: - 21 iyun 2008-ci ildə Sifariş: №098 Formatı: 60/84 1 / 16 . Həcmi: 3,5 ç.v. Tirajı 500 nüsxə
Kitab «Nurlan» nəşriyyat-poliqrafiya müəssisəsində hazır diapozitivlərdən çap edilmişdir. Müəssisənin direktoru N.B.Məmmədli. Tel. 497-16-32; 427-44-61; 050-311-41-89. Ünvan: Bakı, İçərişəhər, 3-cü Maqomayev küç., 8-ci döngə, ev 4
Yüklə 240,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|