İqrar Əliyev, Elmar Məhərrəmov
Yüklə 240,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT BAYRAĞI
- نﺎﺠﻴﺑرزﺁ
- Od yurdu
12
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT BAYRAĞI
Dövlət bayrağı dövlətin rəsmi fərqləndirici əlamətidir və onun təsviri, adətən konstitusiyada qanunvericilik yolu ilə təsbit edilir. O bir tərəfi ağac dəstəklə bərkidilmiş, adətən müəyyən emblemli qumaş parçadan ibarət olur. Dövlət bayrağı məxsus olduğu dövlətin suverenliyinin rəmzidir.
Məlum olduğu kimi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti Tiflisdən Gəncəyə köçdükdən sonra bir müddət Milli Şuranın qanunvericilik səlahiyyətlərini də icra etməli olmuşdur. Onun həyata keçirdiyi ilk mühüm tədbirlərdən biri də hələ Gəncədə olduğu zaman 1918-ci il iyunun 21-də 1 (bəzi
məlumatlara görə 24 və ya 27-də) Osmanlı Türkiyəsinin bayrağından cüzi fərqlənən, üzərində ağ rəngli aypara və səkkizguşəli ulduz təsvirləri olan qırmızı rəngli Dövlət bayrağı haqqında qərar qəbul etməsidir. Bayrağın qırmızı rəngi qərb demokratiyasına, Avropa hürriyyətinə etimad əlamətini bildirirdi. Məlum olduğu kimi, “Aypara” vaxtilə Bizans imperiyasının rəmzi olmuşdur. Güman edildiyinə görə 1453-cü il mayın 29-da qədimdə yunanların Vizanti adlanan koloniyası yerində salınmış Konstantinopol (indiki İstanbul) şəhəri Osmanlı sultanı II Mehmed Fateh tərəfindən fəth edildikdən sonra aypara simvolu tədricən Osmanlıların rəmzinə çevrilir. Eyni proses sultan I Səlim Yavuz tərəfindən XVI əsrdə Suriya, Fələstin və Misirin fəthi və onun xəlifə elan edilməsi ilə əlaqədar da baş vermişdir. Osmanlı türkləri bütün dünyada islamın təmsilçisinə çevrilmiş və İstanbul xəlifənin oturduğu şəhər olduğundan aypara da bütün müsəlman aləmində tədricən qəbul olunmuş və
Səkkizguşəli ulduzun mənaları haqqında müxtəlif rəylər mövcuddur. Bayrağın təsdiq edildiyi gün Baş Nazir Fətəli xan Xoyski çıxış edərək bildirmişdir ki, ulduzun guşələrinin sayı dövlətin əski əlifba ilə yazılmış adında oxunan hərflərin sayına bərabərdir. Eyni fikri görkəmli şairimiz Cəfər Cabbarlı da üçrəngli bayrağa həsr etdiyi “Azərbaycan bayrağı” 3 adlı
şeirlərindən birində söyləmişdir:
Şu sevimli üç boyalı, üç mənalı bayrağı Mələklərin qanadımı üzərimə kölgə salan? Nə imiş bu, aman Allah?! Od yurdunun yaprağı! Göy yapraqlı, al çiçəkli, yaşıl otlar topasımı? Xayır, xayır! Çiçək solur, otlar yerdə tapdanır. Fəqət bizim bayrağımız ucaları pək seviyor
1 Bax: Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Dövlət Arxivi, fond 2898, siyahı 1, iş 1, vərəq 3; Айдын Балаев. Азербайджанское национально-демократическое движение 1917-1920 гг. Баку, 1990, с. 33; Н.Агамалиева, Р.Худиев. Азербайджанская Республика. Страницы политической истории. 1918-1920 гг. Баку, 1994, с. 22.
Bax: Еремеев Д.Э. Этногенез турок. М., 1971, с. 156 və s. 3 Bax: Cəfər Cabbarlı. Ədirnə fəthi. Bakı, 1996, s. 151-152. 13
Kölgəsində ay əyilib bir gözəli qucmada. Qucaşaraq sevdiyilə yüksəklərə uçmada, Şu görünüş bir ananın şəfqətinə oxşayır. Düşündükcə zövqlərimi, vicdanımı oxşayır. Bu ay, yıldız, boyaların qurultayı nə demək? Bizcə boylə sevilmək! Bu göy boya Göy Moğoldan qalmış bir türk nişanı, Bir türk oğlu olmalı! Yaşıl boya islamlığın sarsılmayan imanı, Ürəklərə dolmalı! Şu al boya azadlığın, təcəddüdün fərmanı, Mədəniyyət bulmalı. Səkkiz uclu şu yıldız da səkkiz hərfli OD YURDU Əsarətin gecəsindən fürsət bulmuş quş kibi, Səhərlərə uçmuşdur Şu hilal da türk bilgisi, düzgün sevgi nişanı, Yurdumuzu qucmuşdur! Allah, əməllərim edib şu bayrağı intiqal, Birər-birər doğru olmuş, bir ad almış: İSTİQLAL! Yürəyimdə bir dilək var, o da doğru kəsilsin, O gün olsun bir göy bayraq Turan üstə açılsın.
Məlum olduğu kimi, xalqımızın əvvəllər istifadə etdiyi ərəb əlifbasının özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır. Məsələn, «be» – «ب» və «cim» – «ج» hərflərinin adlarında səslənən sait səs incə olduğundan, burada həmin hərflərdən sonra, bizim deyilişinə adət etdiyimiz qalın «a» – «ا» səsi tələffüz edilmir. Eyni zamanda, ərəb əlifbasına görə sözdə iki uzun sait səs gələrsə, birinci uzun sait, indiki halda «b» – «ب»dən sonra gələn «a» – «ا» səsi itir. Bundan əlavə, ərəb əlifbasında yazılmış sözdə sükun – «
»dan əvvəl gələn sait də itir. Ona görə də «Azərbaycan» – «
» sözündə «b» – «ب»dən sonrakı «a» – «ا» səsi itir. Ərəblərin özləri isə «Azərbaycan» – «
» sözünü bizim öyrəndiyimizdən fərqli yazırlar: onlar bu sözü «Azərbeycan» - «
» , əksər hallarda isə «Əzərbeycan» – «ُنَﺎﺠْﻴَﺑْرَزَأ» şəklində yazırlar. Göründüyü kimi, hər iki halda hərflərin sayı səkkizə, yəni ulduzun guşələrinin sayına bərabərdir və ərəb əlifbasını bilməyənlər də bunu asanlıqla müəyyənləşdirə bilərlər. Eyni sözləri «Od yurdu» – «ﻮﺪﺮوﻳ ﺪﻮا» kəlmələri haqqında da söyləmək olar. Burada da hərflərin sayı səkkizə, yəni yuxarıdakı şeirdə göstərildiyi kimi, guşələrin sayına bərabərdir. Ulduzdakı guşələrin sayını dini fikirlərlə, cənnətin səkkiz qapısı olması fikri ilə bağlayanlar da var. Bunu, qədim türklərdə olmuş küləyə davamlı səkkizguşəli yurtlarla (alaçıqlarla) əlaqələndirənlər də az deyil.
Göründüyü kimi, bayraq Osmanlı Türkiyəsinin Dövlət bayrağı formasında olmuş, eyni simvollar miqyas fərqi ilə təkrar olunmuşdur. Türkiyə ilə Antanta dövlətləri arasında Birinci Dünya müharibəsinin sonuna yaxın – 1918-ci il oktyabrın 30-da imzalanan Mudros (Mondros) müqaviləsinə əsasən türk qoşunları Azərbaycanı tərk etməli və müttəfiq qüvvələri tərəfindən Bakının tutulmasına mane olmamalı idilər. Azərbaycan ərazisi üzərində səlahiyyət mandatı almış ingilislər isə ilk bəyanatlarında Azərbaycan hökumətini tanımadıqlarını bildirmiş və bu hökuməti Türkiyənin intriqasından yaranmış bir qurum kimi qiymətləndirmişlər. Bu bəhanələrin qarşısını almaq və milli hökumətin tanınmasına nail olmaq üçün Dövlət bayrağının dəyişdirilməsi qərara alındı. 1918-ci il noyabrın 9-da Bakı şəhərində Fətəli xan Xoyskinin sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin iclası keçirildi və burada onun milli bayraq haqqında məruzəsi dinlənildi. Həmin iclasda milli Dövlət bayrağının dəyişdirilməsi haqqında aşağıdakı qərar qəbul edildi:
Yüklə 240,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|