İmdat avşar (Türkiyə)

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
Atam məktubunu "Sarı Sultanım" deyə başlayınca, anam bizi eşidirlərmiş kimi həyəcanla-
nır, narahat olur, yanaqları xəfifcə qızarır, tez qalxıb qapını-bacanı yoxlayırdı. Kimsənin eşitmə-
diyinə əmin olandan sonra mənim şəxsimdə atama hirslənirdi: 
- Sarı Sultanım nəymiş! El-obadan ayıbdı! Sus! Elə oxuma! 
- Bəs necə oxuyum, ana! Elə yazır!.. 
- Olsun, orasını oxuma! Korsanmı? 
- Hə, koram! Onda atam da belə yazmasın! Mən nə bilim? 
- Allah atanın canını alsın! Əvvəldən qədrimi-qiymətimi bilsəydi, nə vardı? Belə yazmasa 
kim küsər! 
- Oxuyummu, ana? 
- Əvvəlini oxuma! Keç, aşağısını oxu… 
Mən məktubun sətirlərini bir-bir sözə çevirib anamın könlünü aldıqca dodaqları  yaşmağı-
nın altında xəfifcə titrəyirdi. Gülümsəyirdimi? Bilmirəm. Oxuya-oxuya əzbərlədiyim məktubun 
satılan tarlanın geri alınacağını deyən hissəsinə çatanda nəfəsini çəkmədən dinləyər, sonra yaylı-
ğının ucuyla yanaqlarına düşən yaşı silərdi… 
Anamın təqviminə görə neçə il, neçə ay, neçə əsr keçmişdi, bilmirəm, amma atam çoxdan 
getmişdi və illərdi geri dönmürdü. Atamı ilk dəfə nə vaxt görmüşdüm? Xatırlamıram. Amma ata-
sız dil açıb atasız ayaq tutub yeriyən kiçik qardaşımın divardakı şəklə baxıb-baxıb anama suallar 
yağdırdığı yadımdadı. O soruşduqca anam da bir-bir öz təqvimini vərəqləyərdi. 
- Ana, atam gələcəkmi? 
- Ölməyə getmədi ki! Gələcək, əlbət... 
- Nə vaxt gələcək? 
"Nə vaxt" sualı çətin sualdı, anam o anda bir az düşünər və Sultan təqvimini (yəni öz təqvi-
mini) işə salaraq tarixi bir hadisənin adını çəkərdi: 
- Dağlara qırov düşəndə. 
- Qırov nə vaxt düşəcək? 
- Qovaqlar xəzəlini tökəndə. 
- Qovaqlar xəzəlini niyə tökmür? 
-  Yarpaqlar  beləcə  dayanıb-durası  deyil  ki,  guzum,  vaxtı  çatanda  töküləcək.  Durnalar  kö-
çəndə yarpaqlar da töküləcək. 
- Durnalar nə vaxt köçəcək? 
- Bostanlar sovulanda. 
- Bostanlar sovuldumu? 
- Yox. 
- Nə vaxt sovulacaq? 
- Qoç qatımından əvvəl… 
- Qoçlar hara qatılacaq? 
- Qoyunların içinə. 
- Niyə? 
- Onlardan quzular doğulacaq. 
- Quzular nə vaxt doğulacaq? 
- Qarçiçəyi çıxanda. 
- Qarçiçəyi nə vaxt çıxacaq? 
- Atan gələndə!!! 
- Atam nə vaxt gələcək?.. 
… 
Sultanın təqviminə görə, dağlara qırov düşəndən az sonra düzənliyə qar yağar, qaraqış qa-
pını alardı. Qarayel adamı buz kimi, köz kimi kəsəndə isə qar dağın ətəklərindən yuxarı dırma-
şar,  havaya,  suya,  torpağa  və  anamın  içinə  od  düşərdi.  Qarçiçəkləri  şam  kimi  yanaraq  çəmənə 
çıxanda, ilk bahar gələrdi, ardınca da döl tökümü… Mart - doqquzu, aprel - beşi, leylək - qışı, 
Xıdırilyas… sonra gilas ağacları çiçəkləyir, tutlar yetişir və çölə-düzə yay gəlirdi. Yay gəlincə də 
arpa, buğda orağa, öküzlər xırman yerinə, saman bir tərəfə, dən bir tərəfə… Durnalar ikiyə bölər-

---

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
di anamın illərini, durnaların köçü yay ilə qışı bir-birindən ayırardı… Xəzəl dəmini, qoç qatımını 
yaydan, avarayı (fevralı - xalq deyimi) da qaraqışdan sayardı anam və durnalar gedərkən dağlara 
qırov düşərdi… 
Evin ən kiçik oğlu Hakan atasının nə vaxt getdiyini, nə vaxt gələcəyini bilmədən məktəbə 
getdi, mən isə nə vaxt doğulduğumu… Bürcüm  oğlaqdımı? Quzumu? Qoyunmu? Qoçmu? Xoş 
bir xəyalla qəzetdən bu falı oxuya bilmədim… 
Anam  ocağın  başında  dovğanı  bulayarkən  qatıq  çürüməsin  deyə  qazan  qaynayana  qədər 
yanında  gözləyər,  uzun  saplı  çömçəsiylə  çoxlu  qarışdırardı.  Mən  də  bürcümü  öyrənmək  üçün 
anamın qarşısına keçib əbəs yerə ili, ayı, günü axtarardım… 
- Ana, mən haçan doğuldum? 
- Sənmi? Eee, vergiyığanlar xırmanı müsadirəyə gəldiyi il! 
- Xırman zamanımı doğuldum? 
- Yox, o ilki xırman zamanı sənin hələ iyin-tozun da yoxdu… 
- Bəs vergiyığanlar xırmanı müsadirəyə nə vaxt gelmişdi, ana? 
- Atan tutulan il. 
- Atam nə vaxt tutuldu? 
- Öküzlərimizin ikisi birdən öldüyü il. 
- Öküzümüz nə vaxt öldü, ana? 
- Bağlar sovulanda. 
- Mən bağlar sovulandamı doğuldum? 
- Yox! 
- Soruşuram, bəs nə vaxt, ana? 
- Bağlar sovulandan çox sonraydı, çöldən əl-ayaq çəkilmişdi. Çox soyuq idi, qar yağırdı… 
- Yaxşı də, ana, qar hər il yağır! Sən yadına sal bir…. Payız idimi? Qışdımı? Qar vardısa, 
qış idi, yaxşı, qışın hansı ayında doğuldum? 
- Qar yağırdı!!! 
- Tamam, qış idi, qar nə vaxt yağırdı? 
- Hə, sən doğulanda kənddə bir dava oldu! 
- Dava nə vaxt oldu? 
- Atanın kəndxudalığa namizəd olduğu il. 
- Atam nə vaxt namizəd oldu? 
- Kənd mollasının öldüyü il. 
- Molla nə vaxt öldü? 
- Kənddəki davada, ara yerdə güllə dəydi. 
- Molla öləndə qış idimi? 
- Molla atanın tutulduğu il öldü! 
- Ana, deyirsən, qışda, mən qışdamı doğuldum? 
- Qaraqışmı, deyim, yanvarmı, fevralmı? Allahım, nə bilim, qaraqışın içindəydik. 
- Qaraqışmı? Qaraqışın hansı ayı? Dekabrmı? 
- Mən nə bilim, o dekabrdı, dekabr hələ yoxdu… 
- Dekabr, yanvar ayı deyilmi? Yanvar ayının əvvəli idimi? Sonu idimi? 
- Ocağa bir qazan dovğa qoymuşdum. Oxlovla onu qarışdırarkən belimdən bir sancı tutdu. 
Böyük qardaşına, qaç, dedim, qaç, Naciyə bibini çağır... 
- Ay ana, məni necə doğduğunu soruşmuram! Nə vaxt anadan olmuşam! Haçan? 
-  Sən  doğulmamışdan  bir  gün  əvvəl  ala  inəyimiz  buzovlamışdı,  axşama  yaxın  bir  sərnic 
ağzınacan süd sağıb gəldim. İndiki kimi yadımdadı! Özü kimi ala bir buzovu vardı, sən o buzov-
la yaşıdsan! 
- Yaxşı də, ana, indi ala inəyin buzovunu haradan tapıb soruşaq, kim bilir hansı ilin qurban 
bayramında boğazına bıçaq çəkilib. Sən yenə bir düşün, xatırla… 
- Nə bilim? Mənim ayım, günüm bəlliydimi? Bəxtiqaranın biriydim. Böyük bacın doğulan-
da, dedilər, qış yarıdı… 
- Bəs mən?.. 

---