İLLİk hesabat 2009
Yüklə 4,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycan iqtisadiyyatınn əsas göstəriciləri 2009-cu il faktiki, mln. AZN 2009-cu il 2008-сi ilə nisbətən, %-lə
12
WWW.UNIBANK.AZ AZƏRBAYCAN İQTİSADİYYATI 2009-CU İLDƏ Azərbaycanın iqtisadiyyatı dünya maliyyə böhranının nəticələrinə nisbətən yaxşı davam gətirsə də, onlardan tam təcrid oluna bilmədi. 2009-cu ildə Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM) ümumi artım tempi əhəmiyyətli olmuş və 9,3% təşkil etmişdir. Lakin qeyri-neft sahələrində ÜDM-un artım tempi 2008-ci ildəki 16%-dən 2009-cu ildə 3%-ə qədər enmişdir. Neftə və digər birja mallarına dünya qiymətlərinin əhəmiyyətli dərəcədə enməsi büdcə və ixracat gəlirlərinin 30%-dən çox azalmasına gətirib çıxardı. Bundan əlavə, bir sıra dövlət müəssisələri və banklar qısamüddətli xarici öhdəliklərin prolonqasiyası zamanı çətinliklərlə üzləşdilər. Bu isə bank sistemində müəyyən likvidlik çatışmazlığını meydana gətirdi və kreditləşdirilmənin artım tempinin kəskin surətdə azalmasına səbəb oldu. Dünya qiymətlərinin endiyi bir şəraitdə, inflyasiyanın orta illik tempi əhəmiyyətli dərəcədə zəiflədi: 2008-ci ildəki 20%-dən artıqdan 2009-cu ildə 1,5%-ə qədər. Hökumətin və Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) dünya böhranına cavab olaraq həyata keçirdiyi uzaqgörən tədbirlər makroiqtisadi və maliyyə sabitliyinin və ÜDM-un tutarlı artım tempinin qorunub saxlanmasına kömək etdi. Hökumət, böhrana vaxtında reaksiya verərək, təsirli büdcə siyasəti tədbirləri qəbul etdi. Əvvəla o, Neft Fonduna nəzərdə tutulmuş ehtiyatlar həcmini əvvəlki kimi dövlət büdcəsinə köçürmək imkanı verməklə, neftin qiymətinin əhəmiyyətli dərəcədə düşməsinin büdcəyə təsirini məhdudlaşdırdı. İkincisi, dövlət neft və alüminium şirkətlərinə öz xarici öhdəliklərini ödəməkdə yardım etmək üçün, iri kapital daxil etmələri həyata keçirdi və borclar üzrə dövlət təminatları təqdim etdi. Üçüncüsü, hökumət, prioritet təşkil etməyən xərclərin ixtisar olunması və ancaq cari kapital sərmayəsi layihələrinin maliyyələşdirilməsi yolu ilə, gəlirlərin azalmasına uyğunlaşdı. Nəticədə nəinki büdcə çatışmazlığının, nefti nəzərə almadan, bütövlükdə sabit səviyyədə saxlanması, eyni zamanda sosial xərclərin artırılması da mümkün oldu. 2010-cu il üçün, nefti nəzərə almadan, büdcə çatışmazlığının azaldılması nəzərdə tutulur. Bu zaman gəlir və mənfəət vergilərinin azalacağı qəbul edilir. Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) maliyyə sabitliyini, sabit mübadilə kursunun qorunub saxlanılması və bank sisteminə likvidliyin əlavə edilməsi yolu ilə, müvəffəqiyyətlə dəstəkləyirdi. Manatın məzənnəsinin azalacağına münasibətdə artan gözləntilərə baxmayaraq, 2009-cu ilin əvvəlində AMB, onun mübadilə kursunun ABŞ dollarına bağlılığının qorunub saxlanması üçün, müdaxilələri müvəffəqiyyətlə həyata keçirirdi ki, bu da inflyasiyanı azaltmağa və əhalinin və bankların balanslarına mənfi təsirdən yaxa qurtarmağa imkan verirdi, həm də iqtisadiyyatın sonrakı «dollarlaşdırılmasının» qarşısını alırdı. Likvidliyin pisləşməsinin dəf edilməsi və kreditləşdirilmə şərtlərinin sərtləşdirilməsi üçün, 2008-ci ilin sentyabr ayından 2009-cu ilin dekabr ayına kimi olan dövrdə AMB depozitlər üzrə məcburi ehtiyat normativlərini 12%-dən 0,5%-dək endirdi və yenidən maliyyələşdirilmənin dərəcəsini 15%-dən 2%-ə qədər ixtisar etdi. Bundan əlavə, AMB, müvəqqəti olaraq likvidlik problemləri ilə rastlaşmış banklara, likvidliyin dəstəklənməsi şəklində, 1,1 mlrd. ABŞ dolları (ÜMD-un 2,6%-i) təqdim etdi. Nəhayət, depozitlərin sığorta olunmasının maksimal məbləği beş dəfə artırıldı ki, bu da bank sisteminə etimadın bərpa olunmasına yardım etdi.
Gözlənilir ki, qeyri-neft sektorunda ÜDM- in artımı 2010-cu ildə 4,2%-ə qədər bərpa olunacaqdır, lakin şəraitin pisləşməsi riskləri hələ də mövcuddurlar. «Neft ÜDM-u» adlanan hissə, proqnozlara görə, ancaq 1,3% artacaqdır, bu isə o deməkdir ki, baş iqtisadi göstəricinin ümumi artım tempi ancaq 2,7% təşkil edəcəkdir. Qeyri-neft sektorunun canlanması və enerji daşıyıcılarına dünya qiymətlərinin artması ilə yanaşı, 2010-cu ildə inflyasiyanın sürəti artacaq və, gözlənildiyi kimi, 4% təşkil edəcəkdir. Neft hasilatının gələcəkdə başlıca artım mənbəyi olmaqdan uzaqlaşacağını nəzərə alaraq, Azərbaycan iqtisadiyyatının ortamüddətli perspektivi, əhəmiyyətli dərəcədə, payına ümumi ixracatın ancaq 5%-i düşən qeyri-neft ixracatının iqtisadiyyatın başlıca artım amilinə çevrilə biləcəyindən asılıdır. Gələcək üçün ən mühüm məsələr əldə edilmiş sabitliyin qorunub saxlanılmasından və iqtisadi artım mənbələrinin diversifikasiyasından ibarətdir. Bu, pul-kredit siyasətinin təsirinin ötürülməsi mexanizminin təkmilləşdirilməsini və qeyri-neft sektorları üçün kreditlərə buraxılışın yaxşılaşdırılmasını tələb edir. Bununla əlaqədar, Azərbaycan hökumətinin, İLLİK HESABAT 2009
13 vergi sisteminin, gömrükxananın və maliyyə sektorunun islahatlarının sonrakı irəliləyişi sayəsində, rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsində və işgüzar mühitin yaxşılaşdırılmasında cəmlənmiş qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi strategiyasını inkişaf etdirmək barədə qəti niyyəti alqışlanır.
Ümumi daxili məhsul 34578.7 109.3
110.8 Sənaye məhsulunun (işlərin, xidmətlərin) ümumi həcmi 22184.4 108.6
106 Əsas kapitala yönəldilən investisiyalar 7358.7 81.3
134.3 Kənd, meşə və balıqçılıq təsərrüfatlarının ümumi məhsulu 3435.6 103.5
106.1 Nəqliyyat sektorunda yük daşınması, mlyn. ton 189.8 103.7
109.3 Poçt və rabitə xidmətlərinin həcmi 1010.5 113.1
129.8 Pərakəndə əmtəə dövriyyəsi 11828.5 108.9
116.1 Əhaliyə göstərilən pullu xidmətlər 4088.2 112.5
129.7 Xarici ticarət dövriyyəsi, mlyn. ABŞ $ 20 826.9 37,9
4,7 dəfə artıb ixracın ümumi həcmi 14 699.8 30,8
7,9 dəfə artıb idxalın ümumi həcmi 10 325.9 85.5
125.5 Dövlət büdcəsinin gəlirləri 10 325,9 95.9
179.2 Dövlət büdcəsinin xərcləri 10 503,9 97.5
177.0 Dövlət büdcəsinin kəsiri 177,9 15,3 dəfə artıb 6,9 dəfə azalıb Əhalinin gəlirləri 22396.1 108
142.4 Adambaşına düşən gəlirlər, manat 2537.2 106.7
140.5 Bir işçiyə hesablanmış orta aylıq əmək haqqı, manat 298 108.6
127.2 İstehlak qiymətlərinin indeksi - 101.5
101.5 Yüklə 4,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|