Icf azeri version 02 07 2008

FBT
Giri
4
FBT bir-birini
5
 tamamlayır v  istifad çil r   h r iki t snifatdan birg  istifad  etm k m sl h t
görülür. XBT-10-da x st lik, pozuntu v  dig r növ sa lamlıq d yi iklikl ri diaqnozla t min 
olunur v  FBT-d ki funksionallıq
6
 haqqındakı informasiya il  tamamlanır. Diaqnoza v
funksionallı a aid olan birg  informasiya insanların v
hali qruplarının sa lamlı ı bar sind
daha dol un v  qiym tli m lumat verir ki,  bu da q rarların q bul edilm sind  istifad  oluna 
bil r.
ÜST-nin beyn lxalq t snifatlar ail si
halinin sa lamlı ı m lumatlarını beyn lxalq s viyy d
t svir edilm sin , müqayis  aparılmasına imkan ver n qiym tli al t xarakterini da ıyır.
Sa lamlı ın monitorinqi v  onun qiym tl ndirilm si m qs di il , h mçinin müxt lif amill rin 
ölüm v  x st l nm y  t sirinin hali qrupları üzr  ara dırılması zamanı ölüm haqqında (XBT-10 
müvafiq), h mçinin sa lamlıq göst ricil ri (FBT-na uy un) haqqında m lumatlar kombin  edil
bil rl r.
FBT “x st likl rin n tic si” (1980-ci il versiyası) t snifatından uzaqla araq, “sa lamlı ın t kili” 
t snifatına keçmi dir. “X st likl rin n tic si” diqq ti x st likl rin n  tör d  bil c yin , v
sa lamlıqda son n tic y  t sir ed c k dig r amill r  yön ltdiyi halda “Sa lamlı ın t kili” onun 
n d n t kil olundu u t yin edir. Bu yolla, FBT etioloji nöqteyi-n z rd n neytral mövqey
malikdir, bu s b bd n t dqiqatçı
laq l rin s b b-n tic sini q bul olunmu  elmi üsullardan 
istifad  vasit si il  n tic  çıxarda bilm  imkanına malikdir. Bu yana ma sa lamlıq determinantı
v  risk faktorları sasında yana madan f rql nir. Determinant v  risk faktorunun t dqiqatı üçün 
FBT f rdin ya adı ı v ziyy ti ks etdir n traf mühit faktorlarının siyahısını özünd  c ml dirir. 
5
XBT-10 v  FBT-nin qism n üst-üst  dü m si ehtimalını n z r  almaq lazımdır. H r iki t snifat orqanizm sisteml rind n
ba layır. Pozuntu orqanizmin  sas n “X st lik prosesi”-nin t rkib hiss si olan qurulu   v  funksiyalarına aiddir, bu s b bd n
XBT-10-da aid olunur. Buna baxmayaraq, XBT-10 pozuntunu ( lam t v  simptomlar  klind ) “x st liyi” yaradan s b b kimi v
ya b z n tibbi köm y  müraci t s b bi kimi konstellyasiya hiss si
klind  istifad  etdiyi halda, FBT onlardan sa lamlı ın
d yi ilm si il  ba lı orqanizmin funksiya v  qurulu u problemi kimi istifad  edir. 
6
ki eyni x st likli f rdin müxt lif cür f aliyy t s viyy si ola bil r, v  iki eyni f aliyy t s viyy li f rdin eyni cür sa lamlıq
d yi ikliyin  malik olması vacib deyil. Dem li, t snifatların birg  istifad si tibbi m qs d baxımından informasiya keyfiyy tini
yüks ltmi  olur. FBT tibbi m qs d üçün adi diaqnostik proseduraların istifad sini istisna el mir. Dig r hallarda FBT s rb st
müst qil sur td  istifad  oluna bil r.

---

FBT
Giri
5
2. FBT-nin m qs dl ri
FBT – müxt lif f nn v  sah l rd   i l nm k üçün hazırlanmı  çoxm qs dli t snifatdır. Onun 
xüsusi m qs dl ri a a ıdakı kimi t yin olunur: 
sa lamlıq v  sa lamlıqla ba lı göst ricil rin, müdaxil   n tic l rini v  onları t yin ed n
faktorları anlayıb v  öyr dilm si üçün elmi  sasını t min etm k;
h yat f aliyy tind   m hdudiyy t olan insanlar daxil olmaqla s hiyy   i çil ri, 
t dqiqatçılar, adminstratorlar v   c miyy t arasında qar ılıqlı anla manı yax ıla dırmaq 
m qs di il  sa lamlıq v  sa lamlıqla ba lı göst ricil ri t svir etm k üçün ümumi dil t rtib
etm k ; 
müxt lif ölk l rd , s hiyy  sah l rind , qulluqda v  müxt lif zaman ç rçiv sind
m lumatı müqayis li etm k;
sa lamlıq haqda m lumat sistemi üçün sisteml dirilmi  kodla dırma sxemini t min 
etm k . 
Bu m qs dl rin qar ılıqlı
laq li olma ının h d fl ri FBT istifad sinin z rur ti, s hiyy  il
idar etm d  onun keyfiyy tin   n zar t v  müxt lif m d niyy tl rd  effektivliyin  qiym t
verilm kl  müxt lif istehlakçılar t r find n istifad  olunmaq, çox  h miyy tli v  praktik sistem 
yaratmaqdır. 
2.1. FBT istifad si
1980-ci ild  sınaq versiya kimi n r olunan vaxtdan PBT müxt lif m qs dl r üçün istifad
olunmu dur, m s l n:
informasiya yı ımı v  toplanması üçün statistik vasit  kimi (m s l n, geni  yayılmı
t dqiqatlar, epidemioloji monitorinq v  ya informasiya sisteml ri yaradılan zaman); 
müdaxil   n tic l rin , h yat v  ya  traf mühit faktorlarının keyfiyy tin  qiym t verm k
üçün t dqiqat vasit si kimi; 
t l batların qiym tl ndirilm si, terapiya variantlarının müqayis si, i  yararlılı ı,
reabilitasiyası v  müdaxil  n tic l rin  qiym t verilm si üçün klinik al t kimi; 
sosial müdafi , kompensasiya sisteml ri, onların siyas ti v  realizasiyasına t dbirl rinin 
planla dırılması üçün sosial siyas t vasit si kimi; 
t dris planlarının hazırlanması, t bli at aparılması v  ictimai aksiyaların keçirilm si üçün 
t dris vasit si kimi. 
FBT, übh siz sa lamlıq v  sa lamlıqla ba lı bütün halların t snifatı oldu u üçün o, sı orta,
sosial müdafi , i l  t min etm , t hsil, iqtisadiyyat, ictimai siyas t, qanunvericilik, gigiyena kimi 
sah l rd  d  istifad  olunur. O, BMT- y , ona istinad edil n v  “H yat f aliyy tl ri m hdud olan 

---

FBT
Giri
6
xsl r üçün b rab r imkanlar yaradılması üzr  satandart qaydalar ”
7
 realiz  olunan sosial 
t snifatlardan biri kimi q bul edilib. Bellikl  FBT insan hüquqları, el c  d  milli qanunvericilik 
üzr  q bul olunan beyn lxalq s n dl rin realla dırılması üçün  lveri li vasit dir.
FBT-nin istifad sinin faydalı olaca ı geni   t tbiq sah l ri var, m s l n: sosial müdafi , s hiyy
idar çiliyinin qiym tl ndirilm si, yerli, milli v  beyn lxalq s viyy l rd
hali qruplarında 
epidemioloji t dqiqatlar. FBT f rdin sa lamlı ının qorunması, o cüml d n profilaktika, 
sa lamlı ın gücl ndirilm si, sosial mane l rin aradan götürülm si v  ya azaldılması, sosial 
d st k v   v ziyy tini yüngüll dirici amill rl   t min edilm si yolu il   i tirak d r c sinin 
artırılması s viyy sind  t tbiq edil  bil n informasiyanın konseptual strukturunu t qdim edir. O, 
h mçinin s hiyy nin qiym tl ndirilm si v  siyas tin formala dırılması üçün s hiyy
sisteml rinin öyr nilm si zamanı da t tbiq edil  bil r.
7
H yat f aliyy tl ri m hdud olan  xsl r üçün b rab r imkanların yaradılması üzr  standart qaydalar. 20 dekabr 1993-cü ild
BMT-nin Ba  assambleyasının 48-ci sessiyasında t sdiq edilib (q tnam  48/96). Nyu York, BMT ictimai informasiya 
departamenti, 1994.

---