IchO-regulations azer

---

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI (IC

H

O) - 2013 

1 

IChO IIC 

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI

 

(IC

H

O) 

Ümumi b yanat 

§ 1. Yarı manın h d fl ri 

Beyn lxalq Kimya Olimpiadası (IChO) orta m kt b  agirdl ri arasında t kil edil n v  

kimya  f nnind   beyn lxalq 

laq l ri  t viq  etm k  m qs dil   keçiril n  kimya 

müsabiq sidir. Olimpiada habel  kimya m s l l rinin müst qil v  yaradıcı h ll yolları 

vasit sil   kimya  f nnin   mara ı  olan  m kt blil rin  f aliyy tini  stimulla dırmaq 

m qs di da ıyır. IChO yarı maları müxt lif mill tl rd n olan g ncl r arasında s mimi 

münasib tl rin  yaranmasına  köm k  göst rir;  m kda lıq  v   beyn lxalq  anla manı 

t viq edir. 

IChO t kilatçılı ı 

§ 2. T

kilatçılıq v  d v t 

1.  IChO h r il bir qayda olaraq iyul ayının  vv lind  i tirakçı ölk l rd n birind  T hsil 

Nazirliyi  v   yaxud  da  t kilatçı  ölk nin  müvafiq  orqanı  t r find n  (bundan  sonra 

T kilatçı adlanacaq) t kil edilir. 

2.  Beyn lxalq  Münsifl r  Hey ti  t r find n  göst ri   verilm y n d k  t kilatçı  vv lki 

iki  IChO  yarı masında  komandası  il   i tirak  ed n  bütün  ölk l ri  d v t  etm k 

öhd liyi  da ıyır.  Qar ıdan  g l n  IChO  yarı masında  i tirak  etm k  üçün  r smi 

d v t  yarı madan  vv lki  noyabr  ayında  ölk l r   gönd rilm lidir.  Bütün  ölk l r 

IChO-da i tirak etm kl rini t kilatçının t l bl rin  müvafiq olaraq t sdiql m lidir. 

3.  IChO yarı masına avtomatik olaraq d v t edilm y n ölk l r olimpiadadan  vv lki 

noyabr ayınad k t kilatçıya müraci t etm lidirl r. T kilatçı bu ölk l ri IChO-nun 

R hb r Komit sinin tövsiy sin   saslanaraq olimpiadaya d v t edir.  tirak ed n 

ölk l rin açıq proses üsulu il  t msilçi komandaları seçm si gözl nilir. Yeni d v t 

olunmu   ölk nin  m kt blil ri  IChO-da  i tirak  etm zd n 

vv l  iki  ardıcıl 

Olimpiadaya  mü ahid çi  gönd rm lidir.  Mü ahid çi  Münsifl r  Hey tinin 

iclaslarında  v   bütün  Olimpiada  prosedurlarında  s sverm   hüququ  olmayan  üzv 

kimi i tirak edir v  yarı manın m zmunu v  prosedurlarını öyr nir. 

§ 3. Nümay nd  hey tl ri 

1. 

tirak  ed n  h r  ölk nin  nümay nd   hey ti  müsabiq çil rd n  v   mü ayi tçi 

xsl rd n ibar tdir (t limçil r olaraq da adlandırılır). Nümay nd  hey tind  dörd 

müsabiq çi  v   iki  t limçi  olması  gözl nilir.  Bundan  lav ,  ölk l r  nümay nd  

hey tin  iki elmi mü ahid çi d   lav  ed  bil r. 

2.  Müsabiq çil r  universitet  t l b si  olmamalıdır.  Onlar  ancaq  kimya  t mayüllü 

olmayan  orta  m kt bl rin  agirdl ri  ola  bil r  v   g r  mayın  1-d k  m zun 

olublarsa, 

t kilatçı 

onların 

m zun 

olduqları 

ay 

v  

il 

haqqında 

m lumatlandırılmalıdır.  Bundan  lav ,  yarı ma  keçiril c k  ilin  iyul  ayının  1-n  

onların  ya ı  20-d n  az  olmalıdır.  Müsabiq çil rd   t msil  etdikl ri  ölk l rin 

pasportu olmalı v  yaxud da onlar bu ölk nin t hsil sistemind  1 t dris ilind n çox 

t hsil  keçmi   olmalıdırlar.  Nümay nd   hey tinin  bütün  üzvl rinin  öz  ölk l rind n 

t kilatçı  ölk y   s yah t  v   orada  qalma  müdd tini  hat   ed n  tibbi  sı ortası 

olmalıdır. 

---

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI (IC

H

O) - 2013 

2 

IChO IIC 

3.  T limçil r Beyn lxalq Münsifl r Hey tinin üzvl ri olaraq f aliyy t göst rirl r (bax. § 

6). T limçil rd n biri nümay nd  hey tinin r hb ri olaraq t yin edilir (ba  t limçi). 

4.  T limçil r: 

a) bu madd nin ikinci bölm sind  mü yy nl dirilmi   rtl rin yerin  yetirilm sin  

z man t verm lidirl r, 

b)  yarı ma  tap ırıqlarının  m tnini  ingilis  dilind n  t l b l rin  istifad   etdiyi  dil  

t rcüm  etm  qabiliyy tl ri olmalı, tap ırıqların m qs dini 

rh ed  bilm li v  

t l b l rin i in  düz li  ver  bilm lidirl r,  

c)  Beyn lxalq  Münsifl r  Hey tin   v   ya  R hb r  Komit y   ünvanlanan  etiraz 

m ktubu  yazmaq  v   lazım  olarsa  Beyn lxalq  Münsifl r  Hey tinin  növb ti 

iclasında problemin h llini soru ma hüququna malikdirl r. 

§ 4. T

kilatçının öhd likl ri 

1.  T kilatçı t min edir: 

a)  IChO-nun 

mar rutunu, 

b)  g li   v   gedi   tarixl rind   hava  limanında/stansiyaya  (ev  sahibi  olan  ölk  

t r find n t yin edilir) v  geriy  n qliyyatı, 

c)  yarı manın t kilinin qaydalara uy un olmasını,  

d)  proqramla  laq li bütün i tirakçıların q za sı ortalarını, 

e)  t limçil r   yarı ma  ba   tutmazdan  vv l  praktiki  tap ırıqlar  üçün  istifad  

olunacaq i  ota ını v  praktika cihazlarını yoxlamaq imkanını, 

f)  t hlük sizlik  qaydalarına  riay t  edilm si  üçün  bütün  lazımi 

t dbirl ri, 

g)  r smi  ba lanı   m rasimind   t qdim  olunacaq  medallar,  sertifikat  v  

mükafatları, 

h)  yarı madan  sonrakı  altı  aydan  gec  olmayaraq  paylanılacaq  yarı ma 

hesabatını. 

2.  IChO-dan  n  azı  be   ay  vv l  t kilatçı  ölk d   R hb r  Komit nin  iclası  t kil 

edilm lidir. T kilatçı ölk  bir sıra s yah t köm kliyi göst r c k. 

§ 5. Maliyy l

dirm  

 

1. 

tirakçı  ölk   m kt blil rin  v   mü ayi tçi 

xsl rin  t yin  edilmi   hava 

limanına/stansiyaya  v   yaxud  yarı manın  keçirildiyi  yer   qayıdı   s yah t 

x rcl rini öz üz rin  götür c k. 

2. 

tirakçı 

ölk l r 

m bl i 

Beyn lxalq 

Münsifl r 

Hey ti 

t r find n 

mü yy nl diril c k i tirak haqqı öd m lidirl r. 

3.  T kilat  proqramı  il   laq li  dig r  x rcl r,  o  cüml d n  bütün  i tirakçıların  v  

Beyn lxalq  Münsifl r  Hey tinin  üzvl rinin  ya ayı   x rcl ri  t kilatçı  t r find n 

öd nilir. 

4.  5-ci  paraqrafın  3-cü  b ndin   müvafiq  olaraq  növb ti  iki  olimpiadanın  t kilatçıları 

x rcl ri t kilatçı t r find n öd nilm kl  mövcud IChO-ya iki mü ahid çi gönd r  

bil r. 

---

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI (IC

H

O) - 2013 

3 

IChO IIC 

IChO-nun strukturu 

§ 6. Beyn lxalq Münsifl r Hey ti 

1.  Beyn lxalq  Münsifl r  Hey ti  s dr  v   üzvl rd n  ibar tdir.  Beyn lxalq  Münsifl r 

Hey tinin  s dri  t kilatçı  t r find n  t yin  olunur.  Beyn lxalq  Münsifl r  Hey tinin 

üzvl ri f rdi nümay nd  hey tl rind n iki t limçi v  R hb r Komit nin s drind n 

ibar tdir (bax. §8). 

2.  Beyn lxalq Münsifl r Hey tinin s dri v  ya onun nümay nd si mövcud yarı ma il  

laq li  iclasları  keçirir  v   onlara  r hb rlik  edir,  bu  halda  IChO-nun  ümumi 

probleml rin   dair  i güzar  sessiyalar  R hb r  Komit nin  IChO  s dri  t r find n 

idar  edilir. 

3.  Beyn lxalq  Münsifl r  Hey tinin  ümumi  sessiyalarının  v   ya  onun  ayrıca 

sessiyalarının  q rarları  nümay nd   hey tl rinin  n  azı  75  faizinin  i tirak  etm si 

rti daxilind  sad  s s çoxlu u vasit sil  Beyn lxalq Münsifl r Hey ti t r find n 

q bul  edilir.  H r  i tirakçı  ölk nin  bir  s s  hüququ  var.  Qaydalardakı  d yi iklikl r 

ancaq Beyn lxalq Münsifl r Hey tinin ümumi sessiyalarında q rarla dırıla bil r v  

bunun  üçün  s sl rin  n  az  üçd   iki  çoxlu u  t l b  olunur.  S s  sayları  b rab r 

olduqda, s drin s si h lledici sayılır. Beyn lxalq Münsifl r Hey tinin q rarları h m 

t kilatçılar, h m d  i tirakçılar üçün m cburidir. 

4.  Beyn lxalq Münsifl r Hey tinin i çi dili ingilis dilidir. 

§ 7. Beyn lxalq Münsifl r Hey tinin öhd likl ri 

1.  Beyn lxalq Münsifl r Hey ti: 

a)  faktiki  yarı maya  v   qaydalar 

sasında  ona  n zar t  edilm sin  

cavabdehdir, 

b)  t kilatçı  t r find n  t qdim  edil n  yarı ma  tap ırıqlarını,  onların  h lli 

yollarını v  qiym tl ndirm  t limatlarını müzakir  edir, d yi iklikl r olduqda 

rhl r edir v  q rarlar q bul edir, 

c)  imtahan ka ızlarının qiym tl ndirilm sin  n zar t edir v  bütün i tirakçılara 

qar ı  dal tli hökm edilm sin  z man t verir, 

d)  qalibl ri mü yy nl dirir v  müsabiq çil rin mükafatlandırılmasına q rar 

verir, 

e)  yarı manı  izl yir  v   g l c k  IChO-lar  üçün  qaydalara,  t kilata  v  

m zmuna dair tövsiy l r verir, 

f)  i tirakçının  v   ya  bütün  komandanın  yarı dan  xaric  edilm si  bar d  

q rarlar q bul edir (h mçinin bax. § 11, bölm  7), 

g)  IChO R hb r Komit sinin üzvl rini seçir, 

h)  IChO-nun kimya il   laq li spesifik m s l l rinin h lli m qs dil  i çi 

qruplarını yaradır. 

2.  Beyn lxalq Münsifl r Hey tinin üzvl ri: 

a)  IChO  müdd tind   q bul  etdikl ri  ist nil n  m lumat  haqqında  pe kar 

m xfiliyi  qoruma a  öhd lik  da ıyır  v   heç  bir  i tirakçıya  köm k 

etm m lidirl r, 

b)  qiym tl ndirm  v  n tic l ri Beyn lxalq Münsifl r Hey tinin bildiri in  q d r 

gizli saxlamalıdırlar. 

---

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI (IC

H

O) - 2013 

4 

IChO IIC 

§ 8. R hb r Komit  

1.  Beyn lxalq  Kimya  Olimpiadasının  t kili  il   laq dar  uzunmüdd tli  i l r  R hb r 

Komit  t r find n t nziml nir. 

2.  R hb r  Komit nin  üzvl ri  iki  il  müdd tin   Beyn lxalq  Münsifl r  Hey ti  t r find n 

gizli s sverm  yolu il  seçilir. Komit d  Amerika, Asiya v  Avropa qit l rinin h r 

birind n  n az bir n f r mütl q olmalıdır. Dig r üç üzv ist nil n qit d n ola bil r. 

Komit y  seçil n üzvl rin xidm t müdd ti IChO-dan sonrakı 1-ci günd n etbar n 

ba layır. Üzvl r iki ardıcıl dövrd n daha artıq müdd t  seçil  bilm z. 

3. A a ıda v zif sin  gör  R hb r Komit nin üzvü olanlar sadalanıb: 

a)  mövcud IChO-nun nümay nd si, 

b)   vv lki IChO-nun bir nümay nd si, 

c)

Beyn lxalq Münsifl r Hey ti t r find n t sdiq edilmi  sonrakı IChO 

nümay nd l ri, 

d)  R hb r Komit nin  vv lki bir s dri (ancaq bir il üçün) 

4. 

  ba layacaq  olan  R hb r  Komit   öz  s drini  Komit nin  vv lki  iclasda  seçilmi  

üzvl rinin arasından t yin edir. 

S dr: 

a)  R hb r Komit nin iclaslarını keçirir v  onlara r hb rlik edir, 

b)  g l c k Beyn lxalq Kimya Olimpiadalarının ümumi m s l l rinin h ll edildiyi 

Beyn lxalq Münsifl r Hey tinin i güzar iclaslarını keçirir v  onlara r hb rlik 

edir, 

c)  iclasın t kilatçısı il  m sl h tl dikd n sonra s sverm  hüququ olmayan 

qonaqları R hb r Komit nin iclaslarına d v t ed  bil r, 

d)  lazım olduqda Beyn lxalq Münsifl r Hey tinin növb d nk nar iclaslarını 

keçirm  hüququna malikdir. 

5. R hb r Komit : 

a)  Beyn lxalq Kimya Olimpiadasına t kilati n zar t edir,  

b)  Beyn lxalq Münsifl r Hey tinin sessiyalarında n z r  alınacaq madd l ri 

t klif edir. 

c)  ixtisaslarından faydalanmaq üçün bir il müdd tin  s sverm  hüququ olmayan 

1–3 üzvü Komit y  q bul ed  bil r. 

d)  t sdiql nmi  g l c k IChO-ların nümay nd l rini d v t ed  bil r. 

6. R hb r Komit nin Beyn lxalq Kimya Olimpiadasına t siri ola bil c k v  Beyn lxalq 

Münsifl r Hey tinin v zif  v  öhd likl rin  daxil olan h r hansı q rar q bul etm k 

hüququ yoxdur (bax. § 6 v  7). 

§ 9. Beyn lxalq  nformasiya M rk zi 

 

Beyn lxalq Kimya Olimpiadalarının ba ladı ı tarixd n mövcud gün d k bütün IChO-

ların  s n dl rini  toplayan  v   (lazım  olduqda)  t min  ed n  Beyn lxalq  nformasiya 

M rk zi var. M rk zin ofisi Slovakiyanın Bratislava  h rind  yerl ir. 

---

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI (IC

H

O) - 2013 

5 

IChO IIC 

Yarı ma 

§ 10. IChO yarı masına hazırlıq 

1.  Yarı ma  ilinin  yanvar  ayında  t kilatçı  ingilis  dilind   yazılmı   hazırlıq 

tap ırıqlarının  bir  d stini  bütün  i tirakçı  ölk l r   paylayır.  Hazırlıq  tap ırıqlarının 

m qs di yarı manın tap ırıqlarının növl ri  v  ç tinlik s viyy si haqqında, habel  

t hlük sizlik  müdd aları  haqqında  m kt blil r   anlayı   verm kdir  (bax.  §12  v  

lav   B).  Hazırlıq  tap ırıqlarının  hamısında  beyn lxalq  vahidl r  sistemind n 

istifad  edilm lidir. 

2.  Hazırlıq  m s l l rinin  d stind ki  n z ri  v   t crübi  tap ırıqların  ümumi  miqdarı 

müvafiq olaraq 25-d n v  5-d n az olmamalıdır. 

3.  Qaydaların 

lav   C  bölm sind   i tirakçılar  t r find n  m nims nilm li  olan 

anlayı ların  v   bacarıqların  siyahısı  sadalanıb.  T kilatçılar  s rb st  olaraq orada 

göst ril n bilikl r  sasında n z ri v  yaxud t crübi yarı mada sual v  tap ırıqlar 

daxil ed  bil r. 

g r  h r  iki  sah d n  n  azı  2  tap ırıq  salınıbsa  v   lazımi  bacarıqlar  hazırlıq 

m s l l rind   nümayi   etdirilibs ,  t kilatçı  anlayı ların  v   bacarıqların 

istifad sin   saslanan  imtahanlarda  bu  siyahıda  göst ril n  sah l rd n  ba qa  6 

n z ri v  2 praktik sah d n artıq olmayaraq m s l  daxil ed  bil r. Bu cür xarici 

sah l rin  nümun l ri 

lav   C  bölm sind   sadalanıb.  Siyahıda  yer  almayan 

sah l rin nümun l r  b nz r geni liyi olmalıdır. Bu 6 n z ri v  2 praktiki sah l r 

Hazırlıq  m s l l rinin  ba lan ıcında  aydın  olaraq  bildirilm lidir.  g r  imtahan 

suallarının  h lli  üçün  sadalanan  sah l rd   hat   olunmayan  bir  b rab rlik  lazım 

olarsa, bu, imtahan m tnind  t svir edilm lidir. 

4. 

lav   D  bölm sind   müsabiq çil rin  tanı   oldu u  faktiki  bilikl rin  xülas si  t svir 

edilir.  g r  imtahan  suallarının  h lli  üçün  lav   D  bölm sind   olmayan  spesifik 

faktlar  lazım  olarsa,  bu  zaman  bunlar  imtahan  m tnin   v   yaxud  da  hazırlıq 

m s l l rin  v  onların h llin  daxil edilm lidir. 

5.  IChO komandasının t rkibind ki 50 v  ya daha az t l b d n ibar t seçilmi  qrup 

üçün t lim v  ya dig r xüsusi t limatların müdd ti iki h ft d n çox olmamalıdır. 

§ 11. IChO yarı masının t

kil edilm si 

1.  Yarı ma iki hiss d n ibar tdir: 

a)  birinci hiss  praktik (t crübi) yarı madır, 

b)  ikinci hiss  is  n z ri yarı madır. 

2.  H r hiss  üçün dörd-be  saat i  müdd ti t yin olunur.  ki hiss  arasında istirah t 

üçün  n az bir gün vaxtı verilir. 

3.  Müsabiq çil r bütün müvafiq m lumatı ist dikl ri dild  alırlar v  onlara h min 

dild  cavab verm y  icaz  verilir. 

4.  T limçil r  yarı ma  tap ırıqlarını  q bul  etdikd n  sonra  onlar  il   müsabiq çil r 

arasında  heç  bir  laq   olmamalıdır.  Yarı ma  tap ırıqlarına  dair  m lumat  n  

yarı madan  vv l, n  d  yarı ma müdd tind  müsabiq çil r  birba a v  ya dolayı 

yolla ötürülm m lidir. 

---

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI (IC

H

O) - 2013 

6 

IChO IIC 

5.  Cib  kalkulyatorları  t kilatçı  t r find n  t min  edilm dikd   yarı mada  yalnız 

proqramla dırılması mümkün olmayan cib kalkulyatorları istifad  oluna bil r. 

6.  T kilatçı t r find n elan edil n t hlük sizlik qaydaları bütün müsabiq çil r   amil 

olunur.  

7. 

vv lki madd l rd  (§ 3, bölm  2, § 10, bölm  5, § 11, bölm  4, 5 v  6) t yin edil n 

qaydaların h r hansı birinin pozulması yarı madan tam v  ya onun bir hiss sind n 

k narla dırılmaqla n tic l nir. 

§ 12. T hlük sizlik 

1.  Praktik  hiss   rzind   i tirakçılar  laboratoriya  xalatları  geyinm li  v   göz  qoruyucu 

eyn kl r  taxmalıdırlar.  Müsabiq çil rin  öz  laboratoriya  xalatlarını  g tirm kl ri 

gözl nilir.  Laboratoriya  i l ri  üçün  dig r  t hlük sizlik  vasit l ri  t kilatçı  t r find n 

t min edilir. 

2.  Mayel rl  i  zamanı h r bir t l b  rezin kolbalı pipetka v  ya pipetka doldurucusu il  

t min edilm lidir. Pipetkadan a ız vasit si il  istifad  etm k q ti qada andır. 

3.  Çox  z h rli madd l rin istifad  olunması q ti sur td  (GHS t hlük  xarakteristikası 

H300, H310, H330) qada andır. Z h rli madd l rin istifad si tövsiy  olunmur, yalnız 

xüsusi  ehtiyat  t dbirl ri  görüldükd   icaz   veril   bil r.  GHS  t hlük   xarakteristikası 

H340, H350, H360 (proven mutagens, carcinogens, teratogens) olan madd l r heç 

bir halda istifad  olunmamalıdır (bu kateqoriyaların t svirl ri üçün  lav  B bölm sin  

bax). 

4.  M kt blil rin  t hlük sizliyi,  kimy vi  madd l rl   i   v   onların  tullanması  il   laq dar 

traflı tövsiy l r üçün  lav  A 1, A 2 v  B-y  baxın. 

a)  lav  A 1: Laboratoriyada t l b l r üçün t hlük sizlik qaydaları  

b)  lav  A 2: IChO t kilatçı ölk si üçün T hlük sizlik qaydaları v  tövsiy l r 

c) 

lav   B-d   IChO  rzind   madd l rin  etiketl nm si  v   t snif  edilm sind  

istifad   olunması  n z rd   tutulan  t hlük   simvolları  v   Qlobal  s viyy d  

razıla dırılmı   kimy vi  madd l rin  t snifatı  v   i ar l nm si  sistemi  (GHS) 

müdd alarına istinadlar verilib. 

§ 13. Yarı ma tap ırıqları 

1. 

T kilatçı 

yarı ma 

tap ırıqlarının 

IChO 

Elmi 

urasında 

olan 

bilikli 

müt x ssisl r/mü llifl r  t r find n  hazırlanması  öhd liyini  da ıyır.  Onlar  h ll 

üsullarını v  qiym tl ndirm  meyarlarını t klif edirl r. 

2. 

Tap ırıqlar,  onların  h lli  yolları  v   qiym tl ndirm   meyarları  baxılması  v  

t sdiql nm si  üçün  Beyn lxalq  Münsifl r  Hey tin   t qdim  edilir.  Tap ırıqların 

mü llifl ri müzakir d  i tirak etm lidirl r. 

3. 

Tap ırıqlara  baxılması  müdd tind   Beyn lxalq  Münsifl r  Hey tinin  s dri  proses  

r hb rliyi Elmi  uranın s drin  ötür  bil r. 

4. 

N z ri v  ya t crübi tap ırıqlar, o cüml d n cavab v r q l ri mümkün q d r qısa 

olmalı  v   25000  simvolu  keçm m lidir.  Simvolların  sayı  h r  imtahan  ka ızının 

sonunda  bildirilm lidir.  Yarı ma  tap ırıqlarının  hamısında  Beyn lxalq  vahidl r 

sistemind n istifad  edilm lidir. 

5. 

Yarı manın t crübi hiss sind  a a ıdakı  rtl r öd nilm lidir: 

---

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI (IC

H

O) - 2013 

7 

IChO IIC 

a)  T crübi hiss   n azı iki müst qil tap ırıqdan ibar t olmalıdır. 

b)  Qiym tl ndirm  i çi hey tin subyektiv mülahiz sin  

saslanmamalıdır. 

c)  Keyfiyy t  üzr   analitik  kimya  tap ırıqlarının  h lli  zamanı  müsabiq çil r 

eyni madd l ri almalıdırlar. 

d)  K miyy t  üzr   analitik  kimya  tap ırıqlarının  h lli  zamanı  müsabiq çil r 

eyni madd l ri, lakin f rqli konsentrasiyalarda almalıdırlar. 

e)  K miyy t  üzr   analitik  kimya  tap ırıqlarının  qiym tl ndirilm sind   sas 

meyarlar 

müsabiq çil rin 

n tic l rinin 

orta 

göst ricisin  

saslanmamalıdır. 

f)  K miyy t  üzr   tap ırıqların  böyük  ks riyy ti  müsabiq çil r  t r find n 

m ruz   edil n  ortaq  d y r  üzr   qiym tl ndiril c k  v   müvafiq 

b rab rlikl r , hesablamalara v  ya açıqlamalara da b zi xallar veril c k. 

T krar üçün xallar verilm m lidir. 

§ 14. Düz li l r v  qiym tl ndirm  

1.  N z ri  tap ırıqlar  üçün  maksimal  60  bal  v   praktik  tap ırıqlar  üçün  40  bal 

verilm kl  ümumi balın miqdarı 100-dür. 

2. Yarı ma tap ırıqlarına mü llifl r v  t limçil r t r find n müst qil olaraq düz li l r 

edilir.  T l b l rin  eyni  s hv   gör   iki  d f   c zalandırılmaması  üçün  ardıcıl 

qiym tl ndirm d n istifad  olunmalıdır. H r iki düz li  daha sonra qar ıla dırılır, 

lakin  mü llifl r  öz  qiym tl ndirm sini  birinci  t qdim  edir.  Müzakir d n  sonra  h r 

i tirakçı  üçün  son  bal  mü yy nl dirilir  v   h r  iki  t r f  arasında  razıla dırılır. 

T kilatçı i ar l nmi   lyazmalarını özünd  saxlayır. 

3. Beyn lxalq Münsifl r Hey ti n tic l ri müzakir  edir v  son balları q rarla dırır. 

4.  N tic l rin  hesablanması  zamanı  s hvl rl   ba lı  mümkün  ehtimalları  azaltmaq 

üçün  t kilatçı  mükafatlandırma  m rasimind n 

vv l  t limçil ri  onların 

agirdl rinin ümumi balları olan siyahı il  t min etm lidir. 

§ 15. N tic l r v  mükafatlar 

1.  Yarı manın r smi n tic l ri v  t qdim edil n medalların sayı Beyn lxalq Münsifl r 

Hey ti t r find n q rarla dırılır. 

2.  T qdim edil n qızıl medalların sayı müsabiq çil rin ümumi sayının 8 faizind n 12 

faizin d k, gümü  - 18 faizind n 22 faizin d k v  bürünc medallar - 28 faizind n 32 

faizin d k olur. Medalların d qiq sayı n tic l rin ilkin olaraq n z rd n keçirilm si 

sasında mü yy n edilir. 

3.  Medalla mükafatlandırılan h r bir i tirakçı t kilatçıdan medal v  müvafiq sertifikat 

almalıdır. 

4.  Medallardan  lav  olaraq dig r mükafatlar da t qdim edil  bil r. 

5.  H v sl ndirici mükafatlar medalla mükafatlandırılmayan i tirakçıların arasında  n 

yax ı 10 faiz  daxil olan müsabiq çil r  verilir. 

6.  H r müsabiq çi i tirak haqqında sertifikat alır. 

7.  Mükafatlandırma m rasimind  medalla t ltif edilm y n i tirakçıların adları  lifba 

sırası il  oxunur.  

8.  Komanda t snifatı edilmir.  

9.  T kilatçı son hesabatın bir hiss si olaraq n tic l rin tam siyahısını t min 

etm lidir. 

---

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI (IC

H

O) - 2013 

8 

IChO IIC 

§ 16. Son t nziml m l r 

 

1. Müsabiq d  i tirak ed n h r k s öz i tirakı il  bu qaydaları q bul etmi  sayılır. 

2.  Qaydaların  bu  versiyası  Beyn lxalq  Münsifl r  Hey ti  t r find n  2013-cü  ilin 

iyulunda  Moskva 

h rind   (Rusiya  Federasiyası)  t sdiql nib  v   2011-ci  ilin 

iyulunda  Ankara 

h rind   (Türkiy )  q bul  edilmi   qaydaları  v z  etm k  üçün 

d rc edilib. 

3.  Qaydalar  2013-cü  il  sentyabrın  1-d n  etibar n  qüvv y   minib.  Qaydalara 

d yi iklikl ri  ancaq  Beyn lxalq  Münsifl r  Hey ti  t r find n  edil   bil r  v   bunun 

üçün  ixtisaslı  ks riyy tin  (i tirakçı  ölk l rin  sayına  uy un  olaraq  s sl rin  üçd  

ikisi) i tirakı t l b olunur. 

---

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI (IC

H

O) - 2013 

9 

IChO IIC 

LAV  A 

A 1: LABORATOR YADA M KT BL L R ÜÇÜN 

T HLÜK S ZL K QAYDALARI 

Kimyaçı m kt blil rin hamısı bilm lidir ki, t hlük li madd l rd n bird f lik qorunmaq 

mümkün deyil. Kimyaçılar bütün madd l r il  lazımi qaydada i l m yi öyr nm lidirl r. 

Beyn lxalq Kimya Olimpiadasında i tirak ed n m kt blil rd n h r kimy vi madd nin 

t hlük l rini  bilm k  t l b  olunmasa  da  müsabiq nin  t kilatçıları  bütün  i tirakçıların 

sad   t hlük sizlik  prosedurlarını  bildiyini  güman  edir.  Misal  üçün  t kilatçılar 

m kt blil rin  laboratoriyada  yem k,  içm k  v   ya  siqaret  ç km yin  q ti  sur td  

qada an oldu unu bildikl rini f rz edir. 

M kt blil rin  daha  vv l  öyr ndikl ri  ümumi  t hlük sizlik  m qamlarına  lav   olaraq 

olimpiada  rzind  a a ıda sadalanan b zi spesifik qaydalara riay t edilm lidir.  g r 

praktik imtahan  rzind  t hlük sizlik prosedurları il   laq li sual yaranarsa, m kt bli 

tez bir zamanda  n yaxındakı n zar tçid n soru malıdır. 

F rdi t hlük sizlik il  ba lı qaydalar 

1.  Laboratoriyalarda  h r  zaman  gözqoruyucu  eyn kl r  taxılmalıdır.  g r  t l b  

kontakt  linzalar  taxırsa,  tam  qoruyucu  eyn kl r  d   taxılmalıdır.  Gözqoruyucu 

eyn kl r t kilatçı ölk  t r find n t min edil c k. 

2.  Laboratoriya xalatı lazımdır. H r t l b  özü üçün bu  yanı özü t min edir. 

3.  F rdi t hlük sizlik üçün uzun  alvarlar v  önü qapalı ayaqqabılar tövsiy  olunur. 

Uzun saç v  sallanan geyim yı ılmı  v ziyy td  olmalıdır. 

4.  Pipetkadan a ız vasit sil  istifad  etm k q ti qada andır. H r t l b  rezin kolbalı 

pipetka v  ya pipetka doldurucusu il  t min edilm lidir. 

Madd l rl  i  zamanı qaydalar 

1.  T hlük li  madd l r  il   i   üçün  xüsusi  t limatlar  t kilatçı  ölk   t r find n  praktik 

imtahan  prosedurlarına  lav   edil c k.  Bütün  potensial  t hlük li  madd l r 

a a ıdakı beyn lxalq simvollardan istifad  olunmaqla i ar l n c k. H r t l b  bu 

simvolları tanıma a v  onların m nalarını bilm y  borcludur ( lav  B 1, B 2 v  B 

3 bax). 

2.  Heç  bir  kimy vi  madd ni  lüzyuyana  tökm yin.  T kilatçı  ölk d   mövcud  olan 

madd l rin tullanması qaydalarına riay t etm k lazımdır. 

A  2:    BEYN LXALQ  K MYA  OL MP ADASININ  T

K LATÇI  ÖLK S  

ÜÇÜN T HLÜK S ZL K QAYDALARI V  TÖVS Y L R 

lb tt ,  güman  etm k  olar  ki,  IChO-da  i tirak  ed n  bütün  m kt blil rin  t hlük siz 

laboratoriya prosedurlarına dair az da olsa t crüb si var. Buna baxmayaraq, onların 

sa lamlı ının  qorunmasını  t min  etm k  Beyn lxalq  Münsifl r  Hey tinin  v   t kilatçı 

ölk nin  öhd liyind dir.  Laboratoriyada  T hlük sizlik  Qaydaları  m kt blil rin  öz 

t hlük sizlikl rinin  öhd liyinin  bir  qisminin  özl rin   aid  oldu unu  göst r c k.  Dig r 

t hlük sizlik  m s l l ri  praktik  tap ırıqlar  sasında  ild n-il   d yi il c k.  Buna  gör  

t kilatçı  ölk   üçün  bu  tap ırıqları  t rtib  ed nl r   a a ıda  sadalanan  sah l rd  

öhd likl r  verilir.  T crüb l rin  t hlük sizliyind n  min  olmaq  üçün  t kilatçılara 

praktik tap ırıqları  vv lc d n diqq tl  yoxlamaq tövsiy  edilir. 

---

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI (IC

H

O) - 2013 

10 

IChO IIC 

Bunun  n yax ı yolu bacarıq s viyy l ri IChO i tirakçılarının s viyy sin  yaxın olan 

m kt blil rin yoxlamaları icra etm l rini t min etm kdir. 

T

kilatçı ölk  üçün qaydalar (h mçinin bax. A 1): 

1.  Praktik imtahanlar müdd tind  t cili ilkin yardım imkanı mövcud olmalıdır. 

2.  T l b l r  t hlük li  madd l rl   i   üzr   düzgün  qaydalar  haqqında 

m lumatlandırılmalıdırlar. 

a)  H r  t hlük li  madd   il   i   üçün  spesifik  qaydalar  praktik  imtahanların 

yazılı t limatlarına daxil edilm lidir. 

b)  çind   t hlük li  madd   olan  bütün  ü l r  (konteynerl r)  beyn lxalq 

simvollardan  istifad   etm kl   müvafiq  qaydada  etiketl nm lidir  (bax 

lav  B 1). 

3.  Kimy vi  madd l rin  tullanması  t limatları  m kt blil r   yazılı  imtahanların  yazılı 

t limatlarının  t rkibind   verilm lidir.  Tullantılar  üçün  istifad   olunan  konteynerl r 

traf mühit  z r rli q bul edil n kimy vi madd l r üçün istifad  olunmalıdır. 

4.  Praktik tap ırıqlar müvafiq k miyy td  (dig r sözl , minimal miqdarda) madd l r 

üçün t rtib edilm lidir. 

5.  Laboratoriyanın imkanları a a ıdakılar n z r  alınaraq seçilm lidir: 

a)  H r m kt bli h m lazımi q d r q d r i  m kanına sahib olmalı, h m d  

ba qalarından t hlük siz m saf d  dayanmalıdır. 

b)  Otaqlarda  müvafiq  havalandırma  v   lazım  olduqda  havasoran  sistemi 

olmalıdır. 

c)  H r otaq üçün  n azı bir fövq lad  çıxı  yolu olmalıdır.  

d)  Yan ınsöndürücü vasit l r yaxınlıqda olmalıdır. 

e)  Elektrik avadanlı ı müvafiq yerd  yerl m li v  t hlük siz olmalıdır. 

f)  Tör-töküntül rin t mizl nm si üçün müvafiq avadanlıq olmalıdır. 

6.  T hlük siz 

raitin  t min  edilm si  üçün  laboratoriyada  h r  dörd  m kt bliy   bir 

n zar tçinin olması tövsiy  edilir. 

7.  T kilatçılar  z h rli,  t hlük li  v   ya  kanserogen  madd l rin  IChO-da  istifad  

edilm si üçün beyn lxalq t limatları izl m lidirl r. 

---

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI (IC

H

O) - 2013 

11 

IChO IIC 

lav  B 

T HLÜK  X B RDARLI I S MVOLLARI V  T HLÜK   AR L R  

IChO zamanı laboratoriya t crüb l rind  istifad  olunan kimy vi madd l r BMT 

t r find n hazırlanmı  Qlobal s viyy d  razıla dırılmı  kimy vi madd l rin t snifatı 

v  i ar l nm si sistemi (GHS) standartına uy un olaraq etiketl nm lidir.  g r bel  

i ar l r varsa, t kilatçı yerli qanunvericiliy  uy un olan GHS sistemind n 

(piktoqramlar, t hlük  bildiri l ri v  s.) istifad  etm lidir.  g r bel  qaydalar yoxdursa, 

orijinal GHS q rarları (http://www.unece.org/trans/danger/publi/ghs/ 

ghs_welcome_e.html) v  kimy vi madd l rin t darükçül ri t r find n t min edil n 

GHS s n dl rind n istifad  olunmalıdır. 

---

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI (IC

H

O) - 2013 

12 

IChO IIC 

LAV  C 

Bütün  i tirakçıların  bilm si  vacib  olan  anlayı lar  v  

bacarıqlar: 

( sas n  vv lki 1 v  2 nömr li mövzularla eyni olan) 

Anlayı lar 

T crübi s hvl ri bilm k, vacib düsturlardan istifad  etm yi bacarmaq; 

sas n orta m kt bd  t dris edil n riyazi bilikl r, o cüml d n kvadrat t nlikl rin h lli, 

loqarifmik  v   eksponensial  funksiyaların  istifad si,  eyni  zamanda  ikim chullu 

t nlikl rin  h lli,  sinus  v   kosinus  anlayı ları,  Pifaqor  teoremi  kimi  ibtidai  h nd si 

bilikl ri,  koordinat  qrafikl ri  (lazım  olarsa,  differensial  v   inteqral  kimi  daha  t kmil 

mövzular daxil edil  bil r). 

Nuklonlar, izotoplar, radioaktiv qalıq v  nüv  reaksiyaları (alfa, beta, qamma). 

Hidrogen  b nz r atomlarda kvant  d dl ri (n, l, m) v  orbitallar (s, p, d). 

Hund qaydası, Pauli t crid prinsipi. 

Metal atomlarının v  onların ionlarının  sas qrupunun v  ilk keçid c rg sinin elektron 

konfiqurasiyası. 

Dövri  c dv l  v   meyill ri  (elektroneqativlik,  elektron  yaxınlıq,  ionizasiya  enerjisi, 

atomik v  ionik böyüklükl r,  rim  d r c l ri, metal xarakterl ri, reaktivlik). 

Rabit   növl ri  (kovalent,  ionik,  metallik)  v   onların  molekullararası  gücl r  v  

xass l rl   laq si. Molekulyar strukturlar v  sad  VSEPR teoremi (4 elektron cütün  

q d r). 

Tarazlayıcı t nlikl r, empirik düsturlar, mol anlayı ı v  Avoqadro  msalı, stoikometrik 

hesablamalar, sıxlıq, f rqli konsentrasiya vahidl ri il  hesablamalar. 

Kimy vi  tarazlıq,  Le 

atelye  prinsipi,  konsentrasiyalarda  ekvilibrium  msalları, 

t zyiql r v  mol fraksiyaları. 

Arhenius  v   Bron ted  tur u  n z riyy si,  pH,  suyun  öz-ionla dırılması,  tur u-q l vi 

reaksiyalarının  ekvilibrium 

msalları,  z if  tur u  h llolmalarının  pH  göst ricisi, 

durula dırılmı  h llolmalar v  sad  bufer m hlulların pH göst ricisi, duzların hidrolizi. 

H ll olunma  msalları v  h ll olunma. 

Kompleksasiya reaksiyaları, koordinat  d dinin t sviri, mür kk b formasiya  msalları. 

Elektrokimya  sasları, elektromotiv güc, Nernst t nliyi, elektroliz, Faradey qanunları. 

Kimy vi  reaksiyaların  sür ti,  reaksiya  sür tin   t sir  ed n  ünsürl r,  homogen  v  

heterogen  reaksiyalar  üçün  sür tl r  qanunu,  sür t  msalı,  reaksiya  ardıcıllı ı, 

reaksiyanın  enerji  profili,  aktivl dirm   enerjisi,  kataliz,  reaksiyanın  termodinamik  v  

kinetik xass l rin  katalistin t siri. 

Enerji, istilik v  i , entalpiya v  enerji, istilik h cmi, Hess qanunu,  standart formasiya 

entalpiyaları, m hlul, solvatasiya v  rabit  entalpiyaları. 

---

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI (IC

H

O) - 2013 

13 

IChO IIC 

Entropiya v  Gibbs enerjisinin anlayı ları v  t svirl ri, termodinamikanın ikinci 

qanunu, spontan d yi iklik istiqam ti. 

deal qaz qanunu, parsial t zyiql r. 

Birba a v  dolayı titrasiya prinsipl ri (geri titrasiya). 

Asidimetriya v  alkalimetriya, asidimetrik titrasiya  yril ri, asidimetriya üçün 

göst ricil rin seçilm si v  r ngl ri. 

Redoks titrasiyaları (permanqanometrik v  iodometrik). Sad  kompleksometrik v  

qalıq titrasiyaları. 

Faktiki bilikl rd  t yin edil n ionlar üçün qeyri-üzvi keyfiyy t analizinin sad  

prinsipl ri, alov sınaqları. 

Buger-Lambert-Ber qanunu. 

Üzvi struktur-reaktivlik  laq l ri (qütblülük, elektrofillik, nukleofillik, induktiv t sirl r, 

nisbi sabitlik). 

Struktur-xass   laq l ri (qaynama d r c si, tur uluq, q l vilik). Sad  üzvi 

nomenklatura. 

Hibridl m  v  karbon m rk zl rinin h nd s si 

Siqma v  pi rabit l ri, delokalizasiya, aromatizasiya, mezometik strukturlar.  zomerlik 

(struktur, konfiqurasiya, konformasiya, tavtomerlik). 

Stereokimya (E-Z, sis-trans izomerl ri, kirallıq, optik f aliyy t, Kaan- nqold-Preloq 

sistemi, Fi er proyeksiyaları). 

Hidrofil v  hidrofob qruplar, mitsella yaranması. 

Polimerl r 

v  

monomerl r, 

z ncirvarı 

polimerizasiya, 

poliadditivl r 

v  

polikondensasiya. 

Laboratoriya bacarıqları 

Laboratoriyada isitm , reflüks altında isitm . 

Kütl  v  h cm ölçülm si (elektron tarazlıq, ölçü silindri, pipetka v  buretka, h cm 

kolbası il ). 

M hlulların v  standart m hlulların hazırlanması v  durula dırılması. Maqnit 

qarı dırıcının istifad si. 

Sınaq borusu reaksiyalarının keçirilm si. 

Üzvi funksiya qrupları üçün keyfiyy t yoxlaması (veril n prosedurdan istifad  

ed r k). H cm mü yy nl dirilm si, titrasiyaları, kolbalı pipetkadan istifad . 

pH ölçülm si (pH ka ızı v  ya kalibrovka edilmi  pH cihazı il ). 

Ancaq hazırlıq m s l l rin  daxil edildiyi v  nümayi  etdirildiyi 

halda imtahanda icaz  veril n anlayı ların v  bacarıqların 

nümun l ri 

Hazırlıq m s l l ri d stind  mü yy n uzunluqda olan 6 n z ri v  2 praktik tap ırı a 

icaz   verilir.  N z rd   tutulur  ki,  bir  mövzu  hazırlanmı   auditoriyaya  çıxarılmazdan 

vv l t qdim edil c k v  2-3 saatlıq mühazir   rzind  müzakir y  çıxarılacaq.  

•     traflı olaraq VSEPR teoremi (4 liqanddan daha artıq).

. 

•    Qeyri-üzvi stereokimya, kompleksl rd  izomerlik. 

•    B rk hal strukturları (metallar, NaCl, CsCl) v  Bregg-Vulf qanunu. 

---

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI (IC

H

O) - 2013 

14 

IChO IIC 

•

Tarazlıq  msallarının  laq si, elektromotiv güc v  standart Gibbs enerjisi. 

•

Birinci  növ  reaksiyalar  üçün  inteqrasiya  sür ti  qanunu,  yarımparçalanma,  

Arhenius  t nliyi, aktivl dirm  enerjinin t yin edilm si. 

•

Sabit  hal  v   kvazi-tarazlıq  t xminl rind n,  katalitik  mexanizml rind n,  mür kk b 

reaksiyalar  üçün  reaksiya  ardıcıllı ının  v   aktivl dirm   enerjisinin  t yin 

edilm sind n  istifad  ed r k mür kk b reaksiyaların t hlil edilm si. 

•

Toqqu ma teoremi. 

•

Sad  faza diaqramları v  Klauzius-Klapeyron t nlikl ri, üçyerli v  kritik nöqt l r. 

•

Stereoselektiv transformasiyalar  (diastereoselektiv,  enantioselektiv),  optik saflıq. 

•

Konformasiya t hlili, Nyuman proyeksiyalarından istifad , anomerik t sir. 

•

Aromatik  nukleofil  yerd yi m ,  polisiklik  armatik  birl m l rd   elektrofil 

yerd yi m  v  heterosikll r. 

•

Supramolekulyar kimya. 

•

T kmil polimerl r, rezinl r, kopolimerl r, termoreaktiv polimerl r. 

 

•

Polimerizasiya növl ri, polimerizasiyanın m rh l l ri v  kinetikası. 

•

Amintur u  yan  qrupları,  amintur ularının  reaksiyaları  v   ayrılması,  protein 

ardıcıllı ı. 

•

Zülalların  ikinci,  üçüncü  v   dördüncü  d r c li  strukturları,  qeyri-kovalent 

mübadil l r,  stabillik v  denaturalizasiya,  presipitat üsulu il  zülal safla dırılması, 

xromatoqrafiya v  elektroforez. 

•

Fermentl r v  reaksiya növl rin  gör  t snifatları, aktiv bölg l r, kofermentl r v  

kofaktorlar, kataliz mexanizmi. 

•

Monosaxaridl r, x tti v  siklik formalar arasında tarazlıq, piranozlar v  furanozlar, 

Heuors proyeksiyası v  konformasiya formulu. 

•

Karbohidratların, oliqo v  polisaxaridl rin, qlükozidl rin kimyası, struktur t yini. 

•

Q l vil r, formulalı nukleotidl r v  nukleosidl r, funksional nuklenotidl r, DNT v  

RNT,    q l vil r  arasında  hidrogen  rabit si,    replikasiya,    transkripsiya  v  

translyasiya, DNT  saslı t tbiql r. 

•

Kompleks h ll olunma hesablamaları (hidroliz anionları, mür kk b formasiya il ). 

•

Sad   rödinger t nlikl ri v  spektroskopik hesablamalar. 

•

Sad  MO teoremi. 

•

Kütl  spektrometriyasının  sasları (molekulyar ionlar, izotop paylamaları). 

•

Sad  NMR spektrinin  rh edilm si (kimy vi keçid, çoxluq, inteqrallar). 

•

Sintez  üsulları:  filtrasiyalar,  presipitatların  qurudulması,  nazik  t b q  

xromatoqrafiyası. 

•

Mikroölçülü avadanlıqda sintez. 

•

T kmil qeyri-üzvi keyfiyy t t hlili. 

•

Qravimetrik t hlil. 

•

Spektrofotometrd n istifad . 

•

Qarı mayan h lledicil r il  t crid praktikası v  n z riyy si. 

•

Sütun xromatoqrafiyası. 

---

BEYN LXALQ K MYA OL MP ADASININ QAYDALARI (IC

H

O) - 2013 

15 

IChO IIC 

LAV  D 

Müsabiq çil rin tanı  oldu u t xmin edil n faktiki bilikl rin xülas si: 

Qeyri-üzvi kimya: 

S  bloku  elementl rinin  su,  oksigen  v   halogenl rl   reaksiyaları,  alov  sınaqlarında 

onların r ngi. 

Stexiometriya, binar qeyri-metal hidridl rinin reaksiya v  xass l ri. 

Karbon,  azot  v   kükürd  oksidl rinin  ümumi  reaksiyaları  (CO,  CO

2

,  NO,  NO

2

,  N

2

O

4

, 

SO

2

, SO

3

). 

P  bloku  elementl rinin  ümumi  oksidl m   halları,  ümumi  halogenidl rin  v  

oksitur uların  stexiometriyası  (HNO

2

,  HNO

3

,  H

2

CO

3

,  H

3

PO

4

,  H

3

PO

3

,  H

2

SO

3

,  H

2

SO

4

, 

HOCl, HClO

3

, HClO

4

). 

Halogenl rin su il  reaksiyası. 

Birinci  c rg   keçid  metallarının  ümumi  oksidl m   halları  (Cr(III),  Cr(VI),  Mn(II), 

Mn(IV), Mn(VII), Fe(II), Fe(III), Co(II), Ni(II), Cu(I), Cu(II), Ag(I), Zn(II), Hg(I),  Hg(II) ) 

v  bu ionların r ngl ri. 

Bu  metalların  v   Al,  amfoterik  hidroksidl rin  parçalanması  (Al(OH)

3

,  Cr(OH)

3

, 

Zn(OH)

2

). 

Permanqanat, xromat, dixromat ionları v  onların redoks reaksiyaları. 

Iodometriya (tiosulfat v  iodin reaksiyaları). 

Ag

+

, Ba

2+,

 Fe

3+,

 Cu

2+,

 Cl

–

, CO

3

2-

, SO

4

2-

 mü yy nl dirilm si. 

 

Üzvi kimya: 

Ümumi elektrofill r v  nukleofill r. 

Elektrofil  lav l r:  kili v  üçlü rabit l r   lav l r, regioseçim 

(Markovnikov qaydası), stereokimya. 

Elektrofil  v zetm : aromatik halqalarda  v zetm , reaktivlik v  regioseçimd  

v zl diricil rin t siri, elektrofil növl r. 

Eliminasiya: sp

3

 karbon m rk zl rind  E1 v  E2 reaksiyaları, stexiokimya, tur u-q l vi 

katalizi, ümumi çıxı  qrupları. 

Nukleofil  v zetm : sp

3

 karon m rk zl rind  S

N

1 v  S

N

2 reaksiyaları, stexiokimya. 

Nukleofil  lav l r: karbon-karbon v  karbon-heteroatom qo a v  üçlü rabit l r  

lav l r,  lav -eliminasiya reaksiyaları, tur u-q l vi katalizi. 

Radikal  v zetm : halogenl rin v  alkanların reaksiyası. 

Oksidl m l r  v   reduksiyalar:  ümumi  funksional  qrupların  müxt lif  oksidl m  

s viyy l ri arasında keçid (alkin – alken – alkan – alkil halidogen, spirt – aldehid, keton 

– karboksilik tur u tör m l ri, nitrill r – karbonatlar). 

Tsikloheksan konformasiyaları. 

Griqnard reaksiyası, Fehlinq v  Tollens reaksiyaları. 

Sad  polimerl r v  onların hazırlanması (polistiren,  polietilen,   poliamid, poliester). 

Amintur uları v  onların qruplar üzr  t snifatı, izoelektrik nöqt si, peptid rabit si, 

peptidl r v  zülallar. 

Karbohidratlar: qlükozanın v  fruktozanın açıq z ncir v  siklik formaları. 

Lipidl r: triakril qliseridl rin ümumi formulu, doymu  v  doymamı  ya  tur uları.