Icf azeri version 02 07 2008

FBT
Giri
20
6. FBT-d n istifad
FBT – insan f aliyy tinin v  onun h yat f aliyy tinin m hdudiyy tl rin t snifatıdır. O, sistemli 
kild  sa lamlıq domenl rini v  sa lmlıqla ba lı domenl ri qrupla dırır. Sonradan, h r t kil 
etmi  domenl rin daxilind  onların ümumi xüsusiyy tl rin  (tör m , tip v  ya ox arlıq kimi) 
sas n qrupla ırlar v  m nasına gör  sıralanırlar. T snifat bir sıra prinsipl rl  uy un t rtib olunub 
(bax lav  1.). Bu prinsipl r d r c l rin qar ılıqlı laq sin   v   t snifatın ierarxiyasına (d r c
qaydası) aid edilirl r. Bundan ba qa FBT-nin b zi kateqoriyaları iyerarxiya qaydasında deyil, 
onun ax l rinin b rab r üzvl ri kimi tabe olmadan düzülüb.  
A a ıda t snifatın istifad sin  aid olan struktur  lam tl ri sadalanıb.
1)
FBT sa lamlı ın “hamı t r find n i l dil n” t rifl rin  zidd olaraq sa lamlıq domenl rinin 
v  sa lamlıqla ba lı domenl rin standart i  t rifl rini verir. Bu t rifl r h r domenin ayrılmaz 
xüsusiyy tl rini t sfir edir (m s l n keyfiy t, xüsusiyy t v  qar ılıqlı laq ) v  h r domen
n  daxil edildiyi v  ya xaric edildiyi haqda informasiyanı daxil edir. T rifl r qiym tl ndirm
üçün n n vi istifad  olunan qeyd olunan b ndl ri var, onun üçün d  onlar sorgu v r q sin
kköçürül  bil rl r. dig r t r fd n, mövcud qiym t metodikaların n tic l ri FBT terminl rind
kodla dırıla bil r. M s l n, “görm  funksiyası” müxtlif m saf d n forma v  konturu 
götürm  funksiyalarının terminl ri il  mü yy n olunur, buna gör   d  görm  qabiliyy tinin 
bildirilm si yüngül, mülayim, bu parametrl r  aid k skin v  heç kimi kodla dırıla bil r.
2)
FBT h rfi – r q m sistemind n istifad  edir: b, s, d, e h rifl ri, orqanizmin funksiyası (b) v
strukturu (s), aktivlik v   i tirak (d) v
traf mühit faktorları (e) h rfi il   t yin etm k üçün 
istifad  olunurlar. Bu h rifl rd n sonra, ardınca ikinci d r c nin (iki sonrakı r q ml r),
üçüncü v  dördüncü d r c l rin qeydl ri g l n (h r biri bir r q ml ), bir hiss nin 
r q mind n (bir r q m) ba layan r q m kodu g lir .  
3)
FBT kateqoriyaları el  formada qrupla ıblar ki, ümumi kateqoriyalar özünd  daha 
detalla dırılmı  yaxın yarı kateqoriyalar daxil edirl r (m s l n, sur tl   h r k t ed nl r  aid 
olan aktivlik v  i tirak t kil ed n 4-cü bölm  ayrı-ayrı kateqoriyalar daxil edir: ayaq üstü v
oturaqlı v ziyy ti, yeri i, yükün da ınmasını v  s.) Qısa (yı ılmı ) versiya iki d r c ni hat
edir, halbuki tam (detalla dırılmı ) versiya dörd d r c y   q d r geni l nib. Qısa v  tam 
versiyaların kodları bir birin  aid uy un g lirl r, v  qısa versiya tam versiyadan hazırlana 
bil r.
4)
H r hansı bir f rdin h r bir d r c d  kod siyahısı ola bil r. Onlar s rb st v  ya qar ılıqlı
laq d  ola bil r.
5)
FBT kodları ancaq sa lamlı ın d r c sini (m s l n, problemin bilinm si) qeyd ed n
t yinedici oldu u halda tamamlanmı   v ziyy ti ld  edirl r. T yinedicil r bölücü nöqt d n
sonra bir, iki v  ya çox miqdarda r q ml rl  kodla dırılırlar. H r hansı bir kodun istifad si

---

FBT
Giri
21
bir t yinedicinin d  istifad si il  mü ahid  olunmalıdır. Kodlar t yinedicil rsiz istifad
olunduqda öz m nalarını itirirl r.
6)
Orqanizmin funksiya v  strukturunun birinci mü yy n t yinedicisi . aktivlik v  i tirak üçün 
realla dırma v  potensial bacarıq t yinedicil ri, o cüml d n
traf mühit faktorları üçün 
birinci t yinedici t qdim olunan t kiledicil rd  problemin k skinliyinin d r c sini
ks
edirl r.
7)
FBT-d  t snifatı veril n bütün üç t kil edicil r (orqanizmin funksiya v  strukturları, aktivlik 
v  i tirak v
traf mühit faktorları) bir  kala vasit si il  ölçülür. T kiledicid n asılı olaraq, 
problemin mövcudlu u pozulma, m hdudiyy t v  ya mümkünlüyün m hdudiyy ti, mane ni 
ifad  ed r. T snifatın uy un domenin  a a ıda möt riz d  göst ril n uy un t yinedici sözl r
seçilm lidir (xxx i ar si ikinci d r c  domenin kodu yerin  göst rilir).
xxx.0 problem YOXDUR  
 
(heç bir, mövcud deyil, cüzidir, ... )    
0-4 % 
xxx.1 YÜNGÜL probleml r  
 
( h miyy tsiz, z if,...) 
   5-24% 
xxx.2 MÜLAYIM probleml r    
(orta,  h miyy tli, 
...) 
   25-49 
% 
xxx.3 A IR probleml r 
 
  (yüks k, 
intensiv, 
...) 
 
   50-95% 
xxx.4 ABSOLYUT probleml r 
 
 (tam, 
....) 
 
    96-100% 
xxx.8 t yin edilm yib
xxx.9 t tbiq edilm yib
Bu miqdarca m naların t yin edilm si universal olmalıdır v  qiym t metodikalarının t dqiqat
aparılan zaman i l nib hazırlanma a ehtiyac var. Faiz  h miyy tinin geni  diapazonu 
pozulma, m hduqiyy t v  ya baryerl rin (mane l rin) d r c sinin miqdarca ölcülm si üçün 
d r c l r  bölünmü  qiym t metodikası v  ya ba qa standartlar mümkün oldu u hallar üçün 
verilib. M s l n, o hallarad ki, n  vaxt “problemin olmaması” v  ya “absolyut probleml r” 
t yin edilir, kodla dırma zamanı s hf  yol verilm si ancaq 5% h cmind  mümkündür. 
“Mülayim probleml r” vaxt xüsusiy tl rinin yarısını t kiledir, v  ya absolyut ç tinlikl rin 
orta kalasına çatırlar. H r hansı bir domenl rd  t yin edil n faiz  h miyy tl ri yekun geni
yayılmı  standartlarla müqayis d   n z ri c lb ed nl rd  (persentill rd ) t qdim 
olunmalıdırlar .
8)
traf mühit faktorları hallarında birinci t yinedici
traf mühitin pozitiv t sirl rinin, y ni
yüngüll dirili  faktorların v  ya neqativ t sirl rin, y ni mane l rin t yin edilm si v  ölçüsu 
üçün istifad  oluna bil r. Bu v  dig ri üçün bir  kala 0-4 istifad  oluna bil r, yüngüll dirici
faktorlar qeyd olunduqda onluq k sirin nöqt si (+) üst g l i ar l ri il
v z edilir: misal 
üçün, e110+2.  traf mühit faktorları kodla a bil r: a) h r t kil ed n  aid ayrı ayrılıqda, v
ya b) ayrı t kil ed nl
laq d n k nar tamlıqla. Birinci variant üstünlük t kil edir, çünki 
t sir v
lam tl ri daha d qiq eynil dirilir.

---