Icf azeri version 02 07 2008

FBT
Giri
7
3. FBT-nin xüsusiyy tl ri
T snifatda, t snif etm  obyekti d qiq mü yy n olunmalıdır: onun konsepsiyası (ümumi 
yana ma), ölçü ç rçiv si v  vahidi, quruculu u v  bu elementl rin struktur c h td n qar ılıqlı
laq si. Sonrakı bölm l r FBT-nin  sas xüsusiyy tl rini açıqlayırlar.
3.1. FBT-y  ümumi yana malar (konsepsiyalar)
FBT onları sa lamlıq domeni v  sa lamlıqla ba lı domen
8
 termini il   t svir ed r k insanın
sa lamlı ının bütün aspektl rini v  sa lamlı a aid rifah t kil ed n b zil rini daxil edir. T snifat 
sa lamlı ın geni  anla ılması ç rçiv sind  qalaraq sa lamlıqla ba lı olmayan m s l n, sosial-
iqtisadi faktorlarla mü yy n olunan hadis l r  aid edilmir. Dem li, insanlar real  traf mühitd
m s l l rin h lli zamanı irq m nsubiyy tin , cinsin , dinin   v  dig r ictimai-iqtisadi s b bl r
gör  m hdudiyy tl r  rast g l  bil rl r, ancaq bu FBT-d  t snif olunan sa lamlıqla ba lı i tirak
m hdudiyy tin  aid olmayacaq. 
FBT-nin ancaq h yat f aliyy ti m hdud olan  xsl r  aid olması yanlı  fikri geni  yayılmı dır.
slind  o, bütün insanlara aiddir. Sa lamlıq v  sa lamlıqla ba lı göst ricil r sa lamlı ın bütün 
d yi ilm si hallarında FBT-nin köm yi il   t svir oluna bil r. Ba qa sözl  FBT-nin istifad
sah l ri  geni  v  h rt rflidir
9
.
3.2. FBT ç rçiv l ri
FBT insan f aliyy tind n v  onun m hdudiyy tl rind n çıxı  ed r k v ziyy tl rin t svirini verir 
v   h mçinin  h min informasiyanın sisteml dirilm si üçün karkas rolunu oynayır. O, 
informasiyanı bir-biri il
laq li v  asan ba a dü ül n formada sıralayır.
FBT-d  informasiya iki hiss d  sisteml dirilib. I hiss   h yat qabiliy tinin f aliyy tini v
m hdudiyy tini daxil edir, o zaman II hiss  kontekst faktorlarını hat  edir. H r bir hiss  iki 
t rkibd n ibar tdir:  
1. H yat qabiliyy tinin f aliyy tinin v  m hdudiyy tinin t rkibi 
Orqanizmi  t kil ed n iki t snifata malikdir: biri orqanizm sistemini funksiyası, dig ri is
orqanizm strukturu üçün. H r iki t snifatda bölm l r orqanizm sisteml ri il  uy unluqda
yaradılıblar.
F allıq v   i tirak  t kil ed n f rdi v  ictimai mövqed   f aliyy t aspektl rini t yin ed n tam 
domen dair sini hat  edir. 
8
 Sa lamlıq domenl rin  nümun  kimi görm , e itm , yerim , bilik  ld  etm , yadda saxlama, sa lamlıqla  laq dar 
domenl r  nümun  kimi is  yer d yi m , t hsil, sosial münasib tl r v  s. göst rm k olar. 
9
 Bickenbach JE, Chatterji S, Badley EM, Üstün TB. Models of disablement, universalism and the ICIDH, Social 
Science and Medicine, 1999, 48:1173-1187 

---

FBT
Giri
8
2. Kontekst faktorlarının t rkib hiss si:
traf faktorların siyahısı - bu kontekst faktorlarının ilk t rkib hiss sidir.  traf faktorlar h yat
qabiliyy tinin f aliyy tini v  m hdudiyy tini t kil ed nl r  t sir göst rir v  a a ıdakı prinsipl r
uy un sisteml ibdir: individi bilavasit
hat  ed nd n ümumi  hat  ed n  q d r.
xsi faktorlar konteksti t kil ed n faktorlardır, ancaq onlar FBT d  onlarla ba lı böyük ictimai 
v  m d ni üsullar üzünd n t snif edilm mi dir.
Birinci hiss d   h yat qabiliyy tinin f aliyy ti v   m hdudiyy ti iki növd  ifad  olunur. Bir 
t r fd n onlar probleml ri göst r  bil r (m s l n, h yat f aliyy tinin m hdudla ması ümumi 
termini il   t yin olunan f allı ın m hdudiyy ti v  ya i tirak mümkünlüyünün m hdudiyy ti);
dig r t r fd n f aliyy t ümumi termini il   t yin olunan sa lamlıq v  ya sa lamlıqla ba lı
v ziyy tl rin problemsiz (y ni neytral) aspektini  ks etdirir.  
H yat qabiliyy tinin f aliyy tini v   m hdudiyy tini t kil ed nl r dörd ayrıca, ancaq qar ılıqlı
laq li parametrl r vasit si il  açılır. Parametrl rin mü yy n olunması t yin edicil rin istifad si
il   h yata keçirilir. Orqanizmin funksiya v  strukturu fizioloji sisteml rin v  anatomik 
strukturların d yi ilm si kimi t qdim oluna bil r. F allıq v   i tirak t kiledicil r üçün iki 
parametr: potensial bacarıq (kapasitet) v  realizasiya t qdim olunur. 
ndividin h yat f aliyy tinin i l m si v   m hdudiyy ti sa lamlı ın müxt lif d yi iklikl ri
(x st lik, pozulma, z d ) v  kontekst faktorları arasında dinamik qar ılıqlı laq
10
 kimi t qdim
olunur. Yuxarıda göst ril nl r kimi kontekst faktorları
xsi (f rdi) v  el c   d
traf mühit 
faktorlarını daxil edir. FBT t snifatın ayrılmaz hiss sini t kil ed n
traf mühit faktorlarının
traflı siyahısından ibar tdir.
traf mühit faktorları bütün h yat f aliyy tinin i l nm si v
m hdudiyy tini t kil ed nl rl  qar ılıqlı
laq d dir. “ traf mühit faktorları”-nın
sas
parametrl ri kimi fiziki v  ictimai mühitin xüsusiyy tl rini yüngül v  ya mane  tör d n qar ılıqlı
laq si  klind  çıxı  edir.
3.3. T snifat vahidi 
FBT müxt lif sa lamlıq göst ricil rini v  ya sa lamlıqla ba lı göst ricil rini t snif edir. Ona gör
d  t snifat vahidi sa lamlıq domeni v  sa lamlıqla ba lı domenin h r birisinin daxilind  d r c
hesab edilir. Onu xüsusil  qeyd etm k lazımdır ki, FBT-d  f rdl r t snifat vahidl ri sayılmırlar, 
y ni FBT insanları t snif etmir, ancaq sa lamlıq domeni v  sa lamlıqla ba lı domen toplanması
köm yi il   f rdin v ziyy tini t svir edir. Bundan ba qa t svir h mi
traf v
xsi faktorlar 
kontekstind  verilir.
10
 Bu qar ılıqlı laq y  istifad çid n asılı olaraq proses v  ya n tic  kimi baxmaq olar. 

---

FBT
Giri
9
3.4. FBT t qdim edilm si
stifad çil rinin mara ı il  FBT müxt lif detalla dırma s viyy si il  iki versiyada t qdim edilib: 
Bu n rd  olan FBT-nin tam versiyasının t snifatı dörd detalla dırma s viyy sind  t min edilir. 
Bu dörd s viyy  versiyası t snifatın ikinci s viyy sini bütün domenl rini daxil ed n sistemd
birl
 bil rl r. ki d r c li sistem el c d  FBT-nin qısa versiyası
klind  mümkündür. 

---