Icf azeri version 02 07 2008

FBT
Giri
15
k nar yardım pozulmaları aradan qaldırmır, onlar b zi domenl rd   f aliyy tin
m hdudla dırılmasını aradan qaldırırlar. Bel  olan halda kodla dırma daha çox faydalı
olacaq, çünki f rdin köm kçi vasit l rsiz f aliyy ti n   q d r m hdud oldu unu
mü yy nl dirm y  imkan yaradacaq (kodla dırma üzr  r hb rlik, lav  2 bax).
5)
Bu domenl rd  mür kk blik v  probleml r, f rdin veril n domen  aid funksiyaların yerin
yetirilm si üsullarında keyfiyy t v  ya miqdar çatı mamazlıqları oldu u halda büruz  verilir. 
M hdudiyy tl r v  ya mümkünlüyün m hdudiyy tl ri ümumi q bul olunmu  geni  yayılmı
standartlarla müqayis d  qiym tl ndirilirl r. F rdin potensial bacarı ı v  ya realla dırılması
standart v  ya normalar – sa lamlı ın analoji d yi k nsizliyi f rdin f aliyy ti il  (x st lik, 
pozulmalar v  ya z d   v  s.) müqayis  edilir. M hdudiyy tl r mümkün m hdudiyy tl rl
gözl nil n m hdudiyy tl r arasında uy unsuzlu u göst rir. Gözl nil n realla ma
sa lamlı ında spesifik d yi iklik olmayan insanlara aid olan geni  yayılmı  normalara uy un
g lir. Potensial bacarı ın t yinedicisi üçün  traf mühit  nec   t sir etm k haqqında n tic
çıxartmaq mümkün olan h m n normadan istifad  olunur.
6)
Realla dırma probleml ri h tta f rd  pozulmalar olmadıqda bilavasit
traf mühitd n yarana 
bil r. M s l n, simptomsuz v  x st liksiz infeksiya –  ÇV müsb t reaksiyalı v  ya i l m k
üçün kifay t q d r potensial bacarı ı olan v  pozulma  lam tl rsiz h r hansı bir x st liy
genetik meylli f rd  xidm t göst rilm sind n imtina edil  bil r, o, iskriminasiyaya m ruz 
qala bil r v  ya özünü anormal hiss ed  bil r.
7)
“Aktivlik v   i tirak” t kil ed n domenl r
sasında “aktivlik” v  “i tirakı” ayırmaq çox 
ç tindir. Domenl r sasında “f rdi” v  “ictimai” arasında differensasiya müxt lif ölk l rd
n z riyy çil r v  praktikl r arasında variasiyalar v  müxt lif yana malar yaradaraq 
mümkünsüz olmu dur. Buna gör  d  FBT-d  faydalanan az ist yi il
lav  3-d  anla dırılan 
aktivlik v  i tirakın differensasiyası üçün istifad  ed c yi bir siyahı göst rilir. Bu m s l nin 
h lli üçün dörd  sas yana ma var: 
a) Bir domenl ri aktivlik kimi dig rl rini i tirak kimi t yin etm k, bu zaman onlar 
uy un g lm y c kl r;
b) Hamısını a) variantındakı kimi etm k, ancaq domenl rin hiss  - hiss  uy unlu u
olduqda.
c) Bütün detalla dırılmı  domenl r : aktivlik kimi t yin etm k, geni  kateqoriyaları
is  i tirak kimi adlandırmaq; 
d) cBütün domenl ri aktivlik v  i tirak kimi eyni zaman istifad  etm k.
4.3. Kontekst faktorlar 
Kontekst faktorlar – f rd ya ayan tam  raiti t svir edir. Onlar, sa lamlı ında d yi iklik olan 
f rd , sa lamlıq göst ricil rin   v  bu f rdin sa lamlı ı il  ba lı göst ricil r   t sir ed n traf 
mühit v
xsi faktorları daxil edirl r. 
traf mühit faktorları – insanlar ya ayan v  öz vaxtlarını keçirtdikl ri fiziki v  ictimai  raiti, 
münasib t v  quruculuq mühitini yaradırlar. Bu faktorlar f rdin münasib td  zahiri hesab edilirl r

---

FBT
Giri
16
v   f rdin c miyy td  realla masına, f rdin potensial bacarı ına v  ya f rdin orqanizminin 
funksiya v  strukturuna müsb t v  m nfi t sir göst r  bil r.
1)
traf mühit faktorları t snifatda el  formada t qdim olunub ki, diqq ti iki müxt lif s viyy d
c ml m k olsun; 
a) F rdin – ev  raitini, i  yerini, m kt bi hat  ed n f rdin bilavasit
trafını bu 
d r c   f rdin toqqu du u traf mühitin fiziki material xüsusiyy tl rini, h mçinin 
ba qa insanlarla y ni ail d , tanı larla, ya ıdlarla k nar
xsl rl  bilavasit
laq ni 
daxil edir.
b) C miyy tin – c miyy t , m d niyy t sah l rind , insanlara t sir ed n formal, qeyri 
formal ictimai strukturlar, idar , ümumi quruculuq v  sisteml r. Bu d r c
m y
ad t kilat v  mü ssis l r, c miyy td   f aliyy t, hökum t idar l ri, n qliyyat v
rabit
laq l r; öz l ictimai strukturlar, o, cüml d n qanun, q tnam , r smi v
qeyri-r smi qaydalar  laq  v  ideologiyalar daxil edir. 
2)
traf mühit faktorları a a ıdakı t kil ed nl rl  qar ılıqlı laq d dir: orqanizmi unksiyası v
strukturu, akivlik v   i tirak. H r bir t kil ed n üçün bu qar ılıqlı laq nin mahiyy ti v
d r c si g l c kd  aparılan elmi t dqiqatlarda hazırlana bil r. H yat f aliyy tinin 
m hdudiyy ti f rdin sa lamlı ının d yi ilm si,
xsi faktorlar v   f rdin ya adı ı
raiti  ks
etdir n xaric faktorlar arasında mür kk b qar ılıqlı laq  n tic si kimi xarakteriz  olunur. Bu 
qar ılıqlı laq   n tic sind  müxt lif  traf mühit faktorları sa lamlı ında mü yy n d yi ikli 
olan eyni f rd  müxt lif t sir göst r  bil r. Baryerl rl  dolu v  yumu aldıcı faktorlarsız traf
mühit f rdin realla ması mümkünlüyünü m hdudla dıracaq, yum aldıcı faktorlarla  traf 
mühit is
ksin  bu realla maya köm klik göst r c k. C miyy t mane l r (m s l n, lçatmaz 
binalar) yaratdı ına gör   v  ya yüngüll dirici faktorlarla (m s l n, köm kçi vasit l r
l
çatmazlıq) t min etm si n tic sind  f rdin h yatda realla masını l ngid  bil r.
xsi faktorlar - f rdin, sa lamlı ı v  ya sa lamlıq göst ricil rinin d yi il n bir hiss si olmayan 
xüsusiyy tind n ibar t olan f rdin onunla ya adı ı v  mövcud oldu u f rdi xüsusiyy tl rdir. 
Onlar, cinsi, irqi, ya ı, sa lamlı ın d yi ilm sini, möhk mliyi, h yat t rzini, ad tl ri, t rbiy ni,
ictimai  trafı, t hsili, pe ni, keçmi  v  indiki h yat t crüb sini (keçmi d ki v  hal-hazırda olan 
raitl r)
xsiy t v  xarakter formsını, meyyilliyi v   b zisinin v  ya hamısının h r hansı bir 
s viyy d  h yat f aliyy tinin m hdudiyy tin  t sir göst r n ba qa xüsusiyy tl r daxil ed  bil r. 
FBT-da
xsi faktorlar t snif olunmurlar. Buna baxmayaraq onlar, müxt lif müdaxil l rin son 
n tic sin  t sir ed  bil c k o,  m yi qeyd etm k üçün  kil 1-in sxemin  daxil edilibl r.

---