Icf azeri version 02 07 2008

lav l r
FBT
166
7)
T snif edil n çatı mamazlı ın yaranması s b bind n asılı olmayaraq, m s l n,
individin s hh tinin d yi m si n tic sind  yaxud individin ya adı ı t bii v  ya sosial 
hat  n tic sind  FBT insanın yalnız xeyrin  istifad  olunmalıdır.
FBT m lumatlarının sosial istifad si
8)
FBT-ın m lumatı h mçinin  m kda lıqda da maksimal geni  miqyaslarda istifad
olunmalıdır, bel  ki, onların öz hayıtını seçm k v  t nziml m k imkanı artırılsın.
9)
FBT-in m lumatları el  istifad  olunmalıdır ki, sosial siyas tin inki af etm si v  siyasi 
d yi ikl r individl rin i tirak etm  imkanının möhk ml nm sin   v   d st kl nm sin
g tirib çıxarsın.
10)
FBT v  onun köm yi il
ld  olunmu  bütün m lumat mü yy n olunmu  qaydaların
sıxı dırılması v  ya ba qa yolla ayrı-ayrı individl rin v  qrup  xsl rin müavinat üçün 
qanuni hüquqlarının m hdudla dırılması üçün t tbiq olunmamalıdır.
11)
FBT-da eyni qaydada t snif edilmi  individl r yen  d  bir çox xüsusiyy tl rl  f rql n
bil rl r. FBT-ın t snifatına aid olan qanun v  qaydalar v ziyy tl rin olan ox arlıqdan
çox ox arlı ını n z r  almamalı v   f aliyy t s viyy si t snif edil n
xsl rin bir 
xsiyy t kimi baxılmasına z man t verm lidir.

---

FBT
lav l r
167
lav  7 
Yenid n baxılma prosesinin n tic l ri
PBT-nin t kamülü:  
1972-ci ild  ÜST x st likl rin n tic l ri il  ba lı ilkin sxemi t rtib etdi. Bir neç  aydan sonra 
daha münasib yana malar t klif olundu. Bu t klif iki mühüm prinsipl r
saslanırdı: pozuntular 
v  onların
h miyy tliliyi arasındakı f rqin y ni, onların funksional v  sosial n tic l rinin 
mü yy nl dirilm sinin z ruriliyin , el c   d  hesablamanın müxt lif sah l rind  bu müxt lif 
aspektl rin v  ya m lumat oxlarının ayrı-ayrı t snifatına. Mahiyy t etibarı il , bu cür yana ma 
mü yy n olunmu  sayda müxt lif, el c   d  ox ar t snifatları özünd  birl dirdi. Bel  yana ma 
XBT n n vi yana masına zidd g ldi, bel  ki, oxların (etiologiya, anatomiya, patologiya v  s.) 
çoxu hesablamanın yalnız bir ümumi sah sini tutan iyerarxiya sistemi il  birl mi di. Bu 
yana maların XBT strukturları
sasında qoyulmu  prinsipl rl  müqayis  edil  bil n sxem 
klind  uy unla dırılmasının mümkünlüyü t dqiq olunmu dur. Eyni zamanda x st likl rin 
n tic l ri il  ba lı q bul olunmu  terminologiyaların sisteml dirilm si üzr  ilkin c hdl r h yata 
keçirilmi dir. Bu t klifl r 1973-cü ild  qeyri-r smi sur td  yayılma a ba ladı, lakin qruplardan, 
sas n reabilitasiya üzr  ixtisasla mı  qruplardan  lav  köm k t l b olunurdu.
Pozuntuların v  sosial çatı mazlıqların ayrılmı  t snifatları 1974-cü ild  yayılmaqda v  müzakir
olunmaqda davam edirdi. Fikirl r müqayis  edilir v  mü yy n t klifl r q bul olunurdu. Onlar 
1975-ci ilin oktyabrında beyn lxalq konferensiyanın x st likl rin beyn lxalq t snifatı üzr
doqquzuncu müzakir sind  baxılmasına verilmi di. T snifatı n z rd n keçirtdikd n sonra 
konferensiya onun ilkin t crüb l ri üçün n r etdirilm sini m sl h t gördü. 1976-cı il mayın 26-
da Ümumdünya S hiyy   T kilatı M clisi bu m sl h tl r  diqq t yetirmi   v  WHA 29.35 
q tnam sini q bul etmi di. Bu q tnam d  pozuntuların v  sosial çatı mazlıqların x st likl rin 
beyn lxalq t snifatının ayrılmaz hiss si kimi deyil,  lav
klind  ilkin t crüb l r üçün n r
olunması t sdiq edilmi di. Son n tic d  PBT ilk d f  olaraq1980-ci ild  n r olunmu dur. 1993-
cü ild  o,  lav  müq ddim  il  yenid n n r olunmu dur.
PBT yenid n baxılmasının ilk addımları:
PBT yenid n baxılma prosesin  1993-cü ild  ba lamaq q rara alındı. Yenid n baxılan v
müv qq ti olaraq PBT-2 adlanan versiyada növb ti bo luqları doldurmaq n z rd  tutulurdu: 
o, müxt lif ölk l rd , s hiyy y  aid olan bölm l rd   v   f nnl rd  bir çox m qs dl r
qulluq etm lidir;  
praktiki t tbiqd  o, kifay t q d r sad , sa lamlıqda ba  ver n d yi iklikl rin n tic l rinin 
t sviri m na c h td n dol un olmalıdır;

---

lav l r
FBT
168
o, praktik c h td n faydalı, y ni s hiyy nin ehtiyaclarını mü yy n etm li v  müdaxil
ed n proqramları düz ltm lidir (m s l n, x st lik haqqında x b rdarlıq, reabilitasiya v
sosial h ll r); 
o, yalnız x st lik/pozulma göst ricil rinin 
rhini deyil, m hdudla dırılmı   h yat
f aliyy tinin m l   g lm si prosesi kimi sa lamlıqda ba  ver n d yi iklikl rin n tic l ri 
daxil olan prosesl rin m ntiqi
rhini verm lidir;
o, m d ni f rql ri q bul etm lidir (s hiyy nin f rqli m d niyy tind   v  sisteml rind
köçürül  bil n v  istifad  oluna bil n olmalıdır). 
o, ÜST t snifatı f sil sin
lav  kimi istifad  olunmalıdır.
lkin olaraq Fransa  m kda lıq m rk zi pozuntu bölm si üzr ,
sas n d  dil, nitq v   h ssas
qavrama bölm si üzr   t klifl rin hazırlanması tap ırı ını aldı. Holland  m kda lıq m rk zin
m hdudla dırılmı  h yat f aliyy ti v  h r k t aspektl rin  aid olan t snifat bölm l rin  yenid n
baxılması, el c  d
d biyyat xülas sinin hazırlanması t klif olundu. H min vaxt  imali-Amerika 
m kda lıq m rk zi sosial çatı mazlıqlara aid olan bölm l ri i l yib hazırlayırdı.
lav  olaraq 
h r iki  m kda lıq ed n qruplara psixoloji v   u aq sa lamlı ın bölm si üzr   t klifl rin ir li
sürülm si tap ırılmı dı. 1996-cı ild  Cenevr d  PBT ikinci layih sinin yenid n baxılması il
ba lı görü d  mü yy n olunmu  proqres qeyd edilmi di, alfa layih  n z rd n keçirilmi , müxt lif 
t klifl r n z r  alınmı   v  ba lan ıc ilkin t crüb l r h yata keçirilmi dir. 1996-cı il görü d
q rara alınmı dır ki, bütün  m kda lıq m rk zl ri v  i çi qrupları ikinci layih y  onlar t r find n
vv ll r t rtib olunmu  ayrı-ayrı sah l rd  deyil, tam baxı  keçir c kl r. 1997-ci ild  alfa-layih
m kda lıq m rk zl ri v   i çi qrupları arasında yayılmı dı,
rh v   t klifl r ÜST m nzil
q rargahında toplanmı dır.
rh toplusunu yüngüll dirm k üçün yenid n baxılma il  ba lı sas
m s l l rin siyahısı da yayılırdı.
Yenid n baxılma prosesind  növb ti mövqel r müzakir  olunmu du.
T snifatın üç yer  bölünm si, y ni, pozuntu, h yat f aliyy tinin m hdudla dırılması v
sosial çatı mazlıq yararlı hesab olundu v   m sl h t görüldü ki, o, d yi dirilm z qalsın.
Kontekst v
traf mühit faktorlarının daxil oldu u m s l l ri ara dırmaq z rur ti ortaya 
çıxdı, baxmayaraq t klifl rin çoxu n z ri inki afın v  t crübi testl m nin m rh l l rind
qalırdı.
Müzakir  mövzusu pozuntunun, m hdudla dırılmı   h yat f aliyy tinin v  sosial 
çatı mazlı ın qar ılıqlı laq si, el c   d  onlar arasındakı qar ılıqlı laq l rin adekvatlı ı
m s l l ri idi. T nqidi fikirl rin çoxusunda PBT 1980-cı il  sasında qoyulmu  s b biyyat
modeli göst rilirdi. Müv qq ti d yi iklikl rin v  pozuntulardan m hdudla dırılmı   h yat
f aliyy tin  v  sosial çatı mazlı a do ru prosesin birt r fli istiqam td  olmaması n z r
çarpırdı. Yenid n baxı  bu qar ılıqlı laq l rin alternativ qrafik t s vvürünü t klif etdi. 

---