Icf azeri version 02 07 2008

lav l r
FBT
164
sa lamlı ında d yi ikliyin   v  ya h yat f aliyy tinin m hdudla dırılmasına i ar  ed n
terminl rd n istifad  etm nin qar ısını alma a imkan verir v  daima, müsb t olmasa da, neytral 
v  konkret dild n istifad  edir.
Daha sonra, insanlara münt z mli olaraq dam aların qoyulması il  ba lı m l  g l n haqlı t la ı
azaltmaq üçün hörm td n salınmadan, stiqmatizasiyadan v  artıq
rhl rd n xilas olma a imkan 
ver n FBT-d  kateqoriyaların ifad  edilm si üsulu neytraldır. Eyni zamanda bu cür yana ma
«terminl tin hamarlaması» kimi qeyd edil  bil n problemi ortaya çıxardır. Sa lamlı ın
d yi ilm sinin m nfi lam tl ri v  ba qa insanların buna reaksiyası v ziyy ti (halı) t yin ed n
terminl rd n asılı deyil. H yat f aliyy tinin m hdudiyy tl ri n  cür adlandırılmasına baxmayaraq 
onlar dam alardan asılı olmayaraq mövcuddurlar. M s l  yalnız dilin problemind  deyil,  sas n,
ba qa individl rin v  c miyy tin h yat f aliyy tinin m hdudiyy tl rin  qar ı münasib td dir. V
n  vacibdir – terminl rin v  t snifatın düzgün ba a dü ülm si v  istifad si.
ÜST h yat f aliyy ti m hdudiyy tli insanların t snifatdan v  qiym tl ndirm d n fayda almasını
v  onların hüquqlarından m hrum olmamasını v  yaxud hüquq b rab rliyinin pozulmamasını
t min etm k üçün c hdl rin atılmasına davam ed c k.
st rdik ümid ed k ki, h yat f aliyy ti m hdudla dırılmı
xsl r bilavasit  özl ri FBT-nin bütün 
sektorlarında onun inki afı v  istifad sin
m k s rf edirl r. H yat f aliyy ti m hdudla dırılmı
insanlar alim, menecer v  siyas tçil r kimi FBT-nin t snifatına
saslandırılmı  protokol v
al tl rin i l nib-hazırlanmasına köm klik ed c kl r. Bu t snifat sübutlara  sas n h mçinin 
potensial c h td n möhk m müdafi  al ti kimi çıxı  edir. O, v ziyy t  t sir etm k üçün etibarlı
v  tutu durula bil n m lumatlarla t min edir. H min, y ni h yat f aliyy ti m hdudiyy tl ri m hz
traf mühit manel rinin, nec  ki, sa lamlıqda ba  ver n d yi iklikl r v  ya pozuntular s b bind n
olması mövqenin siyasi q bulu vv lc  t dqiqat planlarında ks olunmalı v  sonradan  saslanmı
v  etibarlı sübutlar tapmalıdır. Bu sübutlar h yat f aliyy ti m hdudla dırılmı  inrsanlar üçün 
bütün dünyada mühüm sosial d yi iklikl r  g tirib çıxara bil r.
H yat f aliyy ti m hdudla dırılmı
xsl rin müdafi si FBT istifad si zamanı gücl ndiril  bil r. 
Bel  ki, müdafi nin birinci m qs di i in istiqam tini mü yy n etm kd n ibar tdir ki, bu da 
f aliyy ti m hdudla dırılmı
xsl rin i tirakının s viyy sini yax ıla dıra bil r, FBT h yat
f aliyy tinin m hdudla dırılmasının ba lıca probleminin daxil oldu u eynil dirm d  köm k ed
bil r: mane l r v  ya yüngüll dir n faktorların olmaması daxil olmaqla  traf mühitd , individin 
özünün potensial qabiliyy tinin a a ı salmasında v  adı ç kil n faktor kombinasiyalarında. Bu 
aydınla dırmanın vasit sil  uy un müdaxil l r v  onların i tirak s viyy sin   t sirinin effektliyi 
n zar t oluna v  ölçül  bil r. Bel likl , gözl nil n konkret n tic l r v  m hdudla dırılmı  h yat
f aliyy tli
xsl rin müdafi si m qs dl ri  ld  oluna bil r.

---

FBT
lav l r
165
lav  6 
FBT-dan istifad  üçün etik tövsiyy l r
st nil n elmi al ti yanlı  olaraq v  pis fikirl  ist fad  etm k olar. Bel  bir t snifat sisteminin heç 
bir zaman insanların ziyanına istifad  olunmaması haqqında dü ünm k sad löhvlük olardı.
lav
5-d  izah olundu u kimi, lap  vv ld n FBT-ın yenid n müzakir  edilm si gedi in   h yat
f aliyy tin   m hdudiyy tl r qoyulmu
xsl r v  onların hüquq mühafiz   t kilatları
qo ulmu dur. Bu, terminologiyanın, FBT-in m zmunu v  strukturunun d yi m sin   g tirib
çıxartdı. Bu  lav d  FBT-ın istifad si zamanı b zi sas etik tövsiyy l r izah edilir. A kardır ki, 
heç bir tövsiyy l r toplusu t snifatın yaxud da elmi al tin bütün düzgün istifad  edilm m si
növl rini, habel  tövsiyy l rin özünün düzgün istifad  edilm m si haqqında x b rdarlıq etm sini
qabaqcadaq gör  bilm z. Bu s n d istisna deyil. Ümid etm k olar ki, sonuncu  lav l r  diqq t
FBT-ın hörm tsiz istifad si v   h yat f aliyy tin   m hdudiyy t qoyulmu  insanların ziyanına
istifad  olunması riskini azaldacaq.
Hörm t v  etibarlılıq
1)
FBT h mi  insanların
xsiyy ti d y rl rin   v  individl rin s rb stliyin
(müst qilliyin ) hörm t qoyaraq istifad  olunmalıdır.
2)
FBT heç bir zaman h yat f aliyy tinin m hdudla dırılmasının yalnız bir v  yaxud bir 
neç  kateqoriyaları dilind  insanın eynil dirilm si yarlıkı v  ya dig r üsul kimi istifad
olunmamalıdır.
3)
Kliniki t crüb d  FBT-dan h mi  tam m lumat  ld  olunmaqla,  m kda lıqla v
f aliyy t s viyy si t snif edil c k individl rin razılı ı olaraq istifad  olunmalıdır.  g r
onların potensial d rk etm  qabiliyy tinin m hdudiyy tl ri buna mane tör dirs , f al
i tiraka onların
xsi nümay nd l ri c lb edilm lidir.
4)
FBT-ın istifad si zamanı kodla dırılmı   m lumat 
xsi m lumat v  istifad  olunacaq 
formaya müvafiq olan etibarlılıq qaydalarının hamı t r find n tanınmı  mövzusu kimi 
n z r  alınmalıdır.
FBT-nın kliniki istifad si
5)
g r bu mümkündürs , h kim individ   v  yaxud onun nümay nd sin  FBT-ın
istifad si m qs dini izah etm li v  onun f aliyy t s viyy sinin t snif edilm si üçün 
FBT-ın istifad si münasibliyi haqqında soru malıdır.
6)
g r bu mümkündürs , f aliyy t s viyy si t snif edil n individ (v  yaxud onun 
nümay nd si) prosesd   i tirak etm k, xüsus n d , t tbiq olunan kateqoriyanın v
mü y n edil n qiym tin uy unlu unu iddia etm k v  yaxud da t sdiql m k imkanına
malik olmalıdır.

---