Icf azeri version 02 07 2008

FBT
lav l r
159
lav  4 
Misallar
A a ıda FBT konsepsiyalarının müxt lif
raitl rd  t tbiqini  kas etdir n misallar verilib. Onlar 
istifad çil rin t snifatın v  onun parametrl rinin  sas konsepsiyalarının istifad  üsullarını v
t yinatını anlaması üçün köm k etm k m qs dil  n z r d  tutulub.  lav  m lumatı t limatlardan 
(d rslikl rd n) v  ÜST kurslarından ld  etm k olar. 
Potensial qabiliyy tin m hdudiyy tin   v  özünü t sdiql m  probleml rin   g tirib 
çıxarmayan pozulma:  
U aq dırnaqsız anadan olub. Bu anadang lm  anomaliya strukturun (qurulu un) pozulmasından
ir li g lir v  u a ın linin funksiyasına v  yaxud u a ın bu  ll  n s  ed  bilm k qabiliyy tin  heç 
bir t sir göst rmir; bel likl , u a ın potensial qabiliyy ti a a ı dü mür. Analoji olaraq, özünün 
c miyy td  yerini tapmaq probleml ri olmaya bil r – m s l n, ba qa u aqlarla oynadı ı zaman 
g r onu acıqlandırmırlarsa v  yaxud bu anomaliya s b bind n oyundan xaric etmirl rs . Ona 
gör   d , u aqda potensial qabiliyy tin a a ı dü m si halı v  yaxud özünün realla dırılması
probleml ri mü ahid  olunmur. 
Potensial qabiliyy tin a a ı dü m sin   g tirib çıxarmayan, lakin özünü t sdiql m
probleml rini m l  g tir n pozuntular:
Diabet x st liyind n
ziyy t ç k n u aqda funksiya pozuntuları mövcuddur: m d altı v zin
insulin ifrazetm  funksiyası adekvat deyil. Diabet medikamentoz üsulla, xüsusil   d  insulin 
vasit sil  n zar t edil  bil r. Orqanizmin funksiyaları (insulinin s viyy si) idar  olundu u zaman 
pozuntularla laq dar olan potensial qabiliyy tin a a ı dü m si mü ahid  olunmur. Lakin diabetli 
u aq
k rin istifad sind n m hdudla dırılma a m cbur oldu u üçün, çox guman ki, yolda ları
v  yaxud tanı ları il  birlikd  qida q bul etdiyi zaman c miyy td  özünün realla dırılması
probleml ri il  üzl
 bil r. Uy un olan qidanın azlı ı ng l yaradacaq. Buna gör , g r u a ın
müvafiq m hsullarla t min olunmasına z man t ver n addımlar atılmasa, potensial qabiliyy tin
m hdudiyy tl ri olmadı ına baxmayaraq u a ın onu  hat  ed n real mühitd  c miyy tin h yatına
c lb olunması a a ı dü c k.
Dig r bir misal – hal- hvalı il
laq dar ba qa ikay tl r olmadıqda üzünd  vitiliqo olan individ. 
Bu kosmetik problem potensial qabiliyy tin a a ı dü m sin  s b b olmur. Lakin individ vitiliqo 
s hv n cüzam kimi qiym tl ndiril  bil n v  bu s b bd n yoluxucu x st lik hesab edil n yerd
ya aya bil r. Buna gör   d , individi h qiq t n hat  ed n traf mühitd  bu neqativ münasib t
xsiyy tl rarası qar ılıqlı f aliyy td
h miyy tli özünü t sdiql m  probleml rin   g tirib
çıxardan mane l r yaradacaq.

---

lav l r
FBT
160
Potensial qabiliyy tin a a ı dü m sin  g tirib çıxardan,
raitd n asılı olaraq realla dırılma
probleml ri il  mü ayi t edil n v  edilm y n pozuntular:
qli inki afdan mühüm d r c d  geri qalma  qli bir pozuntudur. O, müxt lif kateqoriyalarda 
individin potensial qabiliyy tinin mü yy n d r c d  a a ı dü m sin  s b b ola bil r. Lakin,  traf 
mühitin faktorları h yatın müxt lif domenl rind  individin özünün realla dırılma dol unlu una
t sir ed  bil r. M s l n, bu cür  qli pozuntusu olan u aq ümumi populyasiya üçün çox da yüks k
t l bl ri olmayan  traf mühitd  kiçik sıxıntı keçir  bil rdi, harada ki, u aqdan sad , t krar olunan 
m s l l rin h yata keçirm si t l b olunur. Bel  bir  traf mühitd , müxt lif h yat
raitl rind
u aq özünü yax ı realla dırır.
R qab tin v  yüks k t labatlar  traf mühitind  böyüy n bel  bir u aq is
vv lki u aqla
müqayis d   h yat müxt lif v ziyy tl rind  özünün realla dırılmasında daha çoxlu sayda 
probleml rl  üzl
 bil rdi. 
Bu misal n z r  alınmalı iki aspekt  diqq t yetirir. Birinci aspekt – real mühit  uy un olmalı
individin f aliyy ti müqayis  edil n populyasiya norması v  yaxud standartdır. kinci aspekt - 
traf mühit faktorlarının mövcud olması v  yaxud olmamasıdır ki, bu da f aliyy t
yüngüll dirici v  yaxud l ngidici t sir göst r  bil r.
Potensial qabiliyy tin a a ı dü m sin   g tirib çıxartmayan, lakin realla dırılma 
probleml rini m l  g tir n vv l ba  vermi  pozuntu:  
K skin psixozdan sonra müalic  olunmu , lakin ruhi x st  dam asını almı  individ insanların
onların trafında mövcud olan neqativ münasib tl r  gör   m
ulluq domenl rind   v  yaxud 
xsiyy tl rarası qar ılıqlı laq l rin realla dırılmasında probleml rl  üzl
 bil r. Bu s b bd n
onun m
ulluq prosesin  v  ictimai h yata c lb olunması l ngiyir.
Ox ar realla dırılma probleml rin meydana g lm sin   g tirib çıxaran potensial 
qabiliyy tin f rql n n pozuntuları v  z ifl m l ri:
ndivid (kvadriplegiya) (m s l n,
l klaviaturası il   t chiz olunmu  kompüterd n istifad ) i
ratl ri il  üy unla mayan a kar pozuntular s b bind n i  q bul edilm y  bil r.
 yeri xüsus n
individin özünü realla dırılmasını yüngüll dirm k üçün uy unla dırılmayıb (m s l n,
l
klaviaturasını v z etm y  imkan ver n s sin t yin edilm si proqram t minatı).
Cüzi ifad  olunmu  kvadriplegiya il  ba qa bir individ i l  ba lı v zif l rin yerin  yetirilm si
üçün potensial qabiliyy tin sahibi ola bil r, lakin i l  t min ola bilm z, çünki m hdudla dırılmı
h yat f aliyy ti olan  xsl rin i  q bul faizi (kvotası) artıq üst l nib.
Çarxlı kreslodan istifad  etm kl  düz l n ( lilliyi aradan götürül n) - f allıq m hdudiyy ti olan, 
t l b olunan i in yerin  yetirilm si üçün qabiliyy tin  malik olan, lakin i  yerin çarxlı kreslo 
üz rind  h r k t etm k üçün  lveri li olmadı ından üçüncü individ i  q bul edil  bilm z.

---