I fəSİl beynəlxalq maliyyə qurumlarının təsnifatı və onların beynəlxalq
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
97 İnvestisiyalar ölkənin rəqabətqabiliyyətliliyi üçün baza amili deyil, rəqabət üstünlüklərinin yaradılması mexanizmlərindən biri kimi qəbul oluna bilər. Fikrimizcə, belə mexanizmlər rəqabətqabiliyyətlilik amilləri qədər əhəmiyyətlidir. İnvestisiyaların rəqabət üstünlüyündə rolu ölkənin inkişaf mərhələsindən asılı olaraq dəyişir. Amerikan iqtisadçısı Maykl Porter (1946) göstərirdi ki, hər bir ölkənin rəqabət strategiyası digərlərindən fərqlənir və belə fərqlənməni inkişaf mərhələlərinin və iqtisadi artımın mənbələrinin müxtəlifliyi ilə izah edirdi. İnvestisiyalar təbii ehtiyatların və insan kapitalının (işçi qüvvəsinin defisiti, bahalığı və ya keyfiyyətinin aşağı olması) çatışmazlığından doğan çətinliklərin aradan qaldırılmasına kömək edir. Beynəlxalq rəqabətin kəskinləşməsi ölkənin infrastrukturuna və daha yüksək rəqabət üstünlüyünü təmin edən yüksək texnologiyalara investisiyaların əhəmiyyətini artırır. 110 Ölkəmizin investisiyalar üçün, xüsusilə yüksək texnologiyalara aid olan qoyuluşlar üçün cəlbediciliyinin artırılması mühüm vəzifələrdən biri kimi qəbul oluna bilər. Azərbaycanın yüksək texnologiyalı investisiya bazarında rəqabət strategiyası dünyada baş verən innovasiya-texnologiya və struktur dəyişikliklərinə vaxtında reaksiya verməlidir. Məlumdur ki, ölkənin rəqabətqabiliyyətliliyi dünya iqtisadiyyatında baş verən struktur dəyişikliklərinə çevik və adekvat reaksiya və uyğunlaşma qabiliyyəti ilə müəyyən olunur. 111 Yüksək texnologiyalı investisiyaların cəlb edilməsi prosesində böyük ölkələr bazarın tutumu və artım tempi kimi göstəricilərlə daha böyük üstünlüklərə malik olurlar. Lakin daxili bazarın nisbi tutumu kiçik olan ölkələr, o cümlədən Azərbaycan əlverişli investisiya və institusional mühit, keyfiyyətli infrastruktur və işçi qüvvəsi, siyasi sabitlik və iqtisadi artımı dəstəkləyən davamlı siyasətlə belə rəqabətdə uğur qazana bilərlər. Qeyd olunan nəticələr və davam etməkdə olan iqtisadi siyasət innovativ inkişaf sahəsində nəhəng imkanlara və təcrübəyə malik olan TMK-ların milli iqtisadiyyata cəlb edilməsi üçün müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. Onların 110 Портер М. (2000) “Конкуренция”, Москва: “Вильямс”, 495 c. 111 Райнерт Э.С. (2011). “Как богатые страны стали богатыми, и почему бедные страны остаются бедными”, Москва: Изд.дом ВШЭ, 384 стр 98 elmi-tədqiqat mərkəzlərinin ölkəmizdə yerləşdirilməsi bir neçə səbəbdən əlverişli ola bilər: innovasiyalar üzrə yeni laboratoriyaların meydana gəlməsi ilə belə fəaliyyətin intensivləşdiriməsi labüd olaraq yerli şirkətləri innovasiya prosesinə cəlb edir; yüksək ixtisaslı mütəxəssislər üçün yeni iş yerlərinin yaradılması ölkədən “beyin axını”ın azalmasına kömək etməklə cəmiyyətin intellektual potensialının yüksəlməsinə və təhsil sisteminin inkişafına şərait yaranır; yeniliklərin kommersiyalaşdırılmasında ixtisaslaşan yeni menecerlər təbəqəsi formalaşır; ölkəyə vençur kapitalı axınının artması zamanı yeni tədqiqatlar laboratoriyalarının hüdudlarından çıxaraq müstəqil kommersiya layihələrinə çevrilməklə ölkəyə əlavə dividendlər gətirir. Vergilərin iqtisadi sistemdə gedən proseslərin monitorinqi üçün ən əlverişli mexanizm olması isə (nəzarət funksiyası) dövlətə iqtisadi təhlükəsizlik parametrlərinin və meyarlarının qiymətləndirilməsi və proqnozlaşdırılması imkanını yaradır. 112 Vergi sistemi öz-özlüyündə rəqabət üstünlüyünün resursu hesab olunur və başqa rəqabət üstünlüyü növlərinə öz təsirini göstərir. Hər bir sistemin tərkib hissələri qarşılıqlı əlaqədə və qarşılıqlı təsirdədirlər. Vergi siyasəti rəqabətqabiliyyətlilik sisteminin tərkib hissəsi kimi, makro səviyyəyə aid olaraq müxtəlif səviyyələrdə sistemin tərkib hissələri ilə qarşılıqlı təsirdə fəaliyyət göstərir. 113 Vergi siyasətinin təsir edə biləcəyi rəqabətqabiliyyətlilik sisteminin mühüm determinantları sosial inteqrasiya və həmrəylikdir, cəmiyyətin islahatlara münasibətidir, sahibkarların statusuna ictimai rəyin yaradılması şəraiti və onların dövlətin inkişafında roludur. TMK-ların innovasiya fəaliyyətinin ölkəmizə cəlb 112 “Налоговая политика в социально-экономическом развитии стран с переходной экономикой”. (2011). Под ред. Р.С.Гринберга, З.Н.Кузнецовой, Санкт-Петербург: Алетея, 2011.-392 s 113 Yusifov C.R. (2011). “İqtisadiyyatın rəqabətqabiliyyətliliyinin yüksəldilməsi Azərbaycan Respublikası iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsi amili kimi”, “Azərbaycanın vergi xəbərləri”, №12, s. 121-130. 99 edilməsi iqtisadi sistemin makrosəviyyəsinə aid olaraq müvafiq tənzimləmə tədbirlərinin həyata keçirilməsinə zərurət yaradır. Qeyd olunanlara əsaslanaraq ölkənin rəqabətqabiliyyətliliyinin yüksəldilməsi üçün istifadə oluna biləcək vergi sistemi amillərinə aşağıdakıları aid edə bilərik 114 : ölkənin vergi sisteminin rəqabətqabilyyətliliyi; vergi qanunvericiliyinə riayət olunma səviyyəsi; vergi ödəyicilərinin maarifləndirilməsi və hüquqlarının qorunması səviyyəsi; vergi inzibatçılığında şəffaf və müasir standartlara cavab verən informasiya texnologiyalarından istifadə ilə həyata keçirilən metodların tətbiqi; iqtisadi sistemin tənzimlənməsinə güclü təsir göstərə bilən vergi siyasətinin həyata keçirilməsi və s. TMK-ların innovasiya fəaliyyətinin milli iqtisadiyyata cəlb edilməsi ölkənin elmi-texniki potensialının genişlənməsinə və Azərbaycanın beynəlxalq arenada rəqabətqabiliyyətliliyinin artmasına səbəb ola bilər. 114 Yusifov C.R. (2013). “Azərbaycanın vergi təhlükəsizliyinin milli iqtisadiyyatın rəqabətqabiliyyətliliyində rolu”, “Azərbaycanın vergi jurnalı”, №1, s. 97-108. Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|