I fəSİl beynəlxalq maliyyə qurumlarının təsnifatı və onların beynəlxalq
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
91 iqtisadi inkişaf tempinə görə dünyada lider dövlətlər sırasında durur. Bütövlükdə ölkə iqtisadiyyatının, o cümlədən nəqliyyat sisteminin inkişaf konsepsiyası Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında daha da təkmilləşərək uğurla davam etdirilir və bu sahədə aparılan ardıcıl islahatlar ölkənin nəqliyyat sektorunu da ən perspektivli sahələrdən birinə çevirmişdir. Ötən il bütün növ nəqliyyat infrastrukturlarının etibarlılığının təmin olunması, nəqliyyatın işinin səmərəli təşkili üçün zəruri tədbirlər görülmüş, nəzərdə tutulan infrastruktur layihələrinin vaxtında və keyfiyyətlə icra edilməsinə dövlət başçısı İlham Əliyevin şəxsi dəstəyi sayəsində nail olunmuşdur. 3.2 TMK-ların iqtisadi qloballaşmaya təsiri və bundan Azərbaycana düşən pay Son dövrlərdə ölkəmizdə həyata keçirilən islahatlar bütün sahələrdə müsbət nəticələrin əldə olunmasına şərait yaratmışdır. Azərbaycanda makroiqtisadi sabitliyə, dayanıqlı iqtisadi artıma nail olunmuş, yoxsulluğun azaldılmasında və əhalinin sosial rifahının yüksəldilməsində ciddi uğurlar əldə olunmuşdur. Eyni zamanda, sərbəst bazar iqtisadiyyatı institutlarının yaradılması və sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi, innovasiyalara əsaslanan iqtisadiyyat modelinin bərqərar olması istiqamətində mühüm addımlar atılmışdır. Hazırda əsas hədəfi çoxşaxəli, səmərəli və innovasiya yönümlü iqtisadiyyatın formalaşdırılması, əhalinin rifahının layiqli səviyyəyə çatdırılması, habelə elmin və mədəniyyətin inkişafında yeni nailiyyətlərin əldə olunması olan iqtisadi siyasət ölkəmizdə uğurla davam etdirilməkdədir. Dünya İqtisadi Forumunun 2013-cü ildə üzrə “Qlobal rəqabətədavamlılıq hesabatında” Azərbaycanın dünyanın 144 ölkəsi arasında 39- cu yeri tutması və MDB-də ən rəqabətədavamlı iqtisadiyyata malik olması milli iqtisadiyyatımızın xarici investisiyalar üçün cəlbediciliyinin artdığını göstərir. İnnovasiyalar əsasında inkişaf mərhələsində olan bir sıra ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, innovativ iqtisadiyyatın qurulmasında dövlətlə yanaşı, böyük istehsal potensialına, müasir menecment sisteminə və əhatəli satış şəbəkələrinə malik olan 92 Trans Milli Korporasiyalar (TMK) da yeniliklərin yaranmasında və kommersiyalaş- masında müstəsna rol oynayırlar. İnnovasiya sistemlərinin əsas subyektləri universitetlər (bilik yaradırlar), dövlətlər (bilikləri maliyyələşdirir və yaradır), TMK-lar və onların müxtəlif ölkələrdəki filiallarıdır. Müasir TMK-lar yeni biliklərin maliyələşdirilməsi, yaradılması və kommersiyalaşdırılması sisteminin mühüm elementi hesab olunur. Xarici bazarlara giriş istiqamətləri və bu bazarlarda fəaliyyət üçün firmaların qarşısına müxtəlif alternativlər çıxır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, dövlət daxilində və ixrac ediləcək ölkələrdəki rəqabət mühiti firmalrı xarici bazara girmək üçün bir neçə vasitədən istifadə etməyə məcbur edə bilər. 103 Transmilli şirkətlər bir ölkədə fəaliyyətə başladıqda yerli rəqiblərini aradan qaldırır, yerli sənayeni inkişaf etdirmək istəyində olan kiçik iş adamlarının həvəslərini əzib keçirlər. Məsələn, dünyanın dörd bir tərəfindəki içki istehsalçıları “Coca-Cola” və “Pepsi” ölkələrinin bazarlarına daxil olanda “əzildilər”. 104 Transmilli korporasiya olan Mc Donalds ucuz işçi qüvvəsi ilə xüsusilə Uzaq Şərqi özünə məskən etmişdir. Bu barədə J.G.Allard belə demişdir: “Mc Donalds-ın payladığı oyuncaqlar gündə 16 saat ərzində yalnız qarınlarını doydurmaq üçün işlədilən çinli uşaqlar tərəfindən istehsal edilir. 105 Beynəlxalq iqtisadi təşkilatlarla əlaqələrin optimal səviyyəsinə nail olunması, respublikanın xarici iqtisadi fəaliyyət strategiyasının mühüm tərkib elementlərindən biri kimi səciyyələnməlidir. Göstərilən istiqamətin zəruriliyi hər şeydən əvvəl həmin qurumların dünya iqtisadiyyatının inkişafında əvəzedilməz rolu, eləcə də Azərbaycanın xarici investisiyalara olan böyük ehtiyacı, beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sferasında etibarlı tərəfdaş imici qazanması problemi və sairə amillərlə şərtlənir. 103 Akat, Ömer; Uluslararası Pazarlama Karması ve Yönetim, Ekin Yayınları (2. Baskı), Bursa 1998. 104 Stiglitz, Joseph.E; Küreselleşme Büyük Hayal Kırıklığı, Plan B Yayıncılık, Çev: Arzu Taşçıoğlu & Deniz Vural, 3. Baskı, İstanbul, Kasım 2004.s.89 105 Allard, Jean-Guy; “Mc Donald’s Kaderiyle Yüz Yüze” 93 Azərbaycanın beynəlxalq iqtisadi əlaqələrinin təhlili göstərir ki, 90-cı illərin ortalarına kimi ölkənin xarici iqtisadi həyatında müsbətə doğru heç bir dəyişiklik baş verməmişdir. Apardığımız tədqiqatlar göstərir ki, əgər 1985-ci ildə bütün maliyyə mənbələri hesabına investisiya qoyuluşlarının ümummilli məhsulda çəkisi 40% təşkil edirdisə, 1992-ci ildə bu rəqəm 17%, 1994-cü ildə isə cəmi 4% təşkil etmişdi. Müqayisə üçün qeyd edək ki, inkişaf etmiş bazar iqtisadiyyatlı ölkələrdə göstərilən nisbətin səviyyəsi 20-40% arasındadır. Əgər respublikada istehlak və investisiya tələbatının dinamik olaraq artdığını, eləcə də struktur modernləşmənin qaçılmaz olduğunu nəzərə alsaq, onda Azərbaycan üçün real göstərici 40-50% hesab oluna bilər. 106 90-cı illərin ortalarında 4%-lik göstəricinin ölkə iqtisadiyyatı üçün nə demək olduğunu, zənnimcə, sübut etməyə heç bir zərurət yoxdur. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, xarici iqtisadi fəaliyyət subyektləri tərəfindən 1994-cü ildə ölkəyə cəmi 158 milyon dollar həcmində investisiya və kreditlər cəlb olunmuşdu. Lakin 1994-1995-ci illərdən başlayaraq iqtisadiyyata investisiya qoyuluşlarında köklü müsbət dəyişikliklər baş vermişdir. Bu müsbət meylin yaranması isə şübhəsiz ki, sabiq prezident Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi sistemli xarici iqtisadi siyasətin məntiqi nəticəsi kimi qəbul edilməlidir. 1995-ci ildən başlayaraq bu günə kimi xarici investisiyaların ölkə iqtisadiyyatına axını dinamik şəkildə artmağında davam etməkdədir. Qəbul edilən xarici birbaşa investisiyaların böyük əksətiyyəti neft sektoruna yönəldilir. Bununla bərabər bu gün ölkəmizdə qeyri-neft sektorlarına da xarici kapital qoyuluşları xeyli artmaqdadır. Qeyri-neft sektoruna kapital qoyuluşuna artan meyl özünü daha qabarıq şəkildə ərzaq, tütün məmulatları və tikinti məhsulları istehsalı sahəsində göstərir. Bundan başqa neft sektoruna və istehsalın digər sahələrinin tələbatını ödəmə istiqamətli xidmət sahələrinə xarici kapital axının güclənməsi müşahidə olunmaqdadır. “Artur Anderson”, “Prays Vaterhaus”, “KPMC” və digər bu kimi 106 Osman Nuri Araz , Elçin Süleymanov “ Azərbaycan iqtisadiyyatı”. Bakı 2010 Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|