I fəSİl beynəlxalq maliyyə qurumlarının təsnifatı və onların beynəlxalq
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
94 iri transmilli korporasiyaların nümayəndəlik və yaxud filiallarının Azərbaycanda fəaliyyət göstərməsi göstərilən istiqamətlərdə investisiyaların cəlb edilməsinin yüksələn xəttlə inkişaf etdiyini göstərir. Ölkəmizin birbaşa xarici investisiya axını prosesində ixracatçı kimi çıxış etməsinə gəldikdə isə, qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın bu prosesdə iştirakı hələlik epizodik xarakter daşıyır. Belə ki, bu günə kimi fəaliyyəti respublikanın tədiyyə balansında öz əksini tapan yeganə istehsal müəssisəsi ölkəmizin Rusiya paytaxtında yerləşən şərabçılıq zavodudur. Bu müəssisə keçmiş SSRİ dövründən Moskva şəhərində fəaliyyət göstərirdi, lakin SSRİ parçalanandan bir neçə il sonra müəssisə fəaliyyətini dayandırmışdı. Cəmi bir neçə il bundan öncə öz fəaliyyətini yenidən bərpa etmiş bu müəssisədə bu gün yüzlərlə adam çalışır. 50-60 adda spirtli içki Azərbaycanın ticarət markaları ilə istehsal edilir. Təsərrüfat subyektinin satış həcmi günü-gündən artır, çünki istehsal edilən məhsullar yüksək keyfiyyətlidir, yüksək səviyyədə də reklam olunur. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın kapital ixracatçısına çevrilməsi milli-iqtisadi mənafelər baxımından çox sərfəli olsa da, yaxın gələcəkdə belə bir prosesin başlanılması hələ ki gözlənilmir. Azərbaycanın milli dövlətçiliyinin güclənməsi və milli iqtisadiyyatının inkişafı ilə paralel olaraq həmin biznes subyektlərinin fəaliyyəti genişlənir, inkişaf edir. Ona görə də, bu istər Azərbaycana investisiya cəlb olunması, istərsə də ölkəmizin kapital ixracatçısına çevrilməsi prosesində onun potensial inkişaf imkanları kimi qiymətləndirilməlidir. Dünya ölkələrinin təcrübəsi sübut edir ki, iqtisadiyyata xarici investisiyaların cəlb olunması bir sıra mühüm üstünlüklərə malikdir: -Əvvəla, birbaşa xarici investisiya qoyuluşu ölkədə xalq istehlakı malları istehsalına və xidmətlərin genişlənməsinə, yeni texnologiyalara, idarəetmənin qabaqcıl üsullarına yiyələnməyə, real bazar münasibətlərinə uyğun infrastruktur yaradılmasına şərait yaradır; 95 -İkincisi, xarici ölkələrdən alınan borc və kreditlərdən fərqli olaraq xarici investisiya xarici borca əlavə ağırlıq gətirmir, əksinə, onun ödənilməsi üçün vəsait əldə etməyə imkan yaradır; -Üçüncüsü, birbaşa xarici investisiya qoyuluşu istehsal və elmi-texniki kooperasiya hesabına milli iqtisadiyyatın dünya iqtisadiyyatı ilə daha səmərəli inteqrasiyasını təmin edir. 107 Aydındır ki, Azərbaycan Respublikası xarici investisiyaların cəlb olunmasında əsas məqsəd iqtisadiyyatın, həmçinin sahibkarların potensial imkanlarını reallaşdırmaq, işgüzarlıq fəaliyyətini artırmaq, ölkənin milli sərvətlərindən və ehtiyatlarından səmərəli istifadə etməkdən ibarət olmalıdır. Beynəlxalq təşkilatların və dövlətlərin birbaşa köməkliklərdən istifadə edərək milli iqtisadiyyatın dinamik inkişafını və əhalinin yüksək həyat səviyyəsini təmin etmək, bazar münasibətlərinə əsaslanan səmərəli təsərrüfat sistemi yaratmaq və bir sıra digər problemlərin həlli üçün də bu yol ən münasib variant kimi hesab edilməlidir. Aydındır ki, iri investorlar kapital ixracını həyata keçirməklə ilk növbədə öz iqtisadiyyatlarının və yaxud firmalarının iqtisadi inkişafını nəzərdə tuturlar. Beləliklə, iqtisadi cəhətdən zəif ölkələr, o cümlədən Azərbaycan Respublikası iqtisadi inkişaf üçün son dərəcədə zəruri olan birbaşa investisiyaların cəlb eilməsi üçün əlverişli şərait yaratmalı, başqa sözlə “investisiya iqlimi”ni investorlar üçün əlverişli etməlidirlər. Ancaq elə məhz buradaca bir-birinə zidd iki problem ortaya çıxır: bir yandan kapital ixracının subyekti olan ölkələrin milli və ya dövlət mənafelərinin təhlükə altına düşmək problemi, o biri yandan isə kapital qoyuluşunun obyekti olan ölkələrdə milliləşdirmə, rekvizisiya və sairə bu tipli tədbirlərini həyata keçirdikdə xarici investisiyaların qorunması problemi. Dünya İqtisadi Forumun (DİF) indeks göstəricilərinin müasir dinamikası Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün nəinki mövcud rəqabət üstünlüklərinin 107 Транснациональные корпорации и прямые иностранные инвестиции как основа глобализации // Долгов С.И. Глобализация экономики: новое слово или новое явление? - М., 1998. 96 saxlanmasının önəmli olduğunu, həm də yeni, yüksək texnologiyalara və «biliklərin iqtisadiyyatı»na əsaslanan innovasiyalı iqtisadiyyatın tətbiqi yolu ilə daha yüksək üstünlüklərə keçmək və bununla milli iqtisadi təhlükəsizliyimizin təmini üçün mümkün olan hər şeyi etmək haqqında danışmağa imkan verir. 108 Bununla yanaşı, DİF-in reytinqlərinin təhlili göstərir ki, bunu yalnız uğurlu makroiqtisadi göstəricilər hesabına etmək mümkün olmayacaq. Azərbaycanın müasir iqtisadiyyatının keyfiyyətli artımı ilə hər yeni addım daha çox qüvvə tələb edir və burada ümumi rəqabətqabiliyyətliliyinə təsir edən bütün amillərin yalnız tarazlı və kompleks yaxşılaşdırılması bu uğurun zəmini ola bilər. Milli iqtisadiyyatda mövcud innovasiya meyillərini qiymətləndirmək üçün son illərin statistikasına müraciət edək. İnnovasiya məhsulunun TMK-ların miqyası ilə müqayisədə çox kiçik olmasına rəğmən qeyri-neft sektorunda (emal sənayesində) innovasiya məhsulunun dəyərinin artmasını bu istiqamətdə aparılmaqda olan tədbirlərin kiçikmiqyaslı ilkin nəticəsi kimi qəbul etmək olar. Aparılan təhlil ölkəmizdə innovativ inkişafa diqqətin daha da artırılmasını və müvafiq tədbirlər proqramının həyata keçirilməsinin zəruri olduğunu göstərir. Azərbaycanda aparılmaqda olan iqtisadi siyasət ölkəmizin investisiyalar üçün cəlbediciliyini xeyli artırır. İnnovasiyalar ölkənin insan kapitalının inkişaf etməsinə şərait yaratmaqla, hər hansı sahədə məhsuldarlığı artırmaqla köməkçi və qohum sahələrin də inkişafına impuls verərək daha yüksək və dayanıqlı iqtisadi artımı təmin etməklə ölkənin rəqabətqabiliyyətliliyinin yüksəldilməsində mühüm rol oynayır. Müasir dövrdə innovasiyalı inkişaf qloballaşma prosesləri ilə bilavasitə bağlıdır. Qloballaşma elmi biliklərin və texnologiyaların ötürülməsi və kommersiyalaşması üçün əlverişli zəmin yaradır. İnnovasiyaların yayılmasına iki səviyyədə baxmaq olar : 1. istənilən elmi-texniki biliklərin və istehsal təcrübəsinin makrosəviyyədə ötürülməsi; 2. konkret texnoloji proseslərin təkrar istehsalına aid olan elmi-texniki biliklərin və təcrübənin ötürülməsi. 109 108 http://vergiler.az/ 17 aprel 2015 109 Cantwell J. (1997). “The globalization of technology: what remains of the product cycle model?” “Technology, globalization and economic performance”, Cambridge University Press. Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|