Hujayra biologiyasi I. A. AbduIov X. U. X albekova

MA’RUZA 1. “HUJAYRA BIOLOGIYASI” FANINING
MAZMUNI VA TARIXI
Reja:
1. Hujayra biologiyasi faniga kirish.
2. Fanning mazmuni va asosiy vazifalari.
3. Fanning rivojlanishiga hissa qo‘shgan olimlar.
4. Hujayra biologiyasi fanining dolzarb muammolari va istiqbol-
lari.
Tayanch iboralar. Sitologiya, о ‘simlik, hayvon va odam orga-
nizmi, fiziologik, patologik jarayonlar.
Mashg‘ulotning maqsadi: talabalarda “Hujayra biologiyasi” fa­
nining mazmuni, rivojlanish tarixi, vazifasi, hujayra nazariyasining 
yaratilishi va uning mazmuni haqidagi tushunchalarini mustahkam- 
lash.
M ashg‘ulot jihozlari: Antonio van Levenguk, Robert Guk, Yan 
Purkine, Matias Shleyden, Teodor Shvann portretlari, Robert Guk 
yaratgan birinchi mikroskop tasviri.
1. 
Hujayra biologiyasi faniga kirish1. 
Hujayralar va ulaming 
strukturasi to‘g‘ridan - to ‘g‘ri kocrib, eshitib, ushlab bo‘lmaydigan da- 
rajada juda kichik. Shunday ulkan to‘siq b oiishiga qaramay, hujayral­
ami o‘ta kichik strukturasining har bir xususiyati doimiy nashr qilina- 
digan minglab ilmiy maqolalaming asosiy mavzusi boMib qolmoqda.
Hujayra biologiyasini tadqiq qilishga boMgan qiziqish yigcma 
asboblar yaratilishiga va murakkab usullaming o‘ylab topilishiga sa- 
bab boMdi. Bu hujayra va molekulyar biologlar o‘rtasida monopoliya 
borligini anglatmaydi. Ilmiy spektming bir tomonida astronomlar 13 
milliard yillar avval, katta portlashdan faqatgina bir necha yuz yil- 
lardan keyin paydo boMgan va yyerdan juda uzoqda boMgan ibtidoiy 
galaktikalami tasvirga olish uchun aylanuvchi teleskopni qoMladilar. 
Spektming boshqa tomonida yadro fiziklar Xuggsbozonining zarra- 
cha nazariyasi mavjudligini isbotlash uchun yorugMik tezligiga yaq- 
inlashtirishda protonlami boshqa bir protonlar bilan to ‘qnashtirishga
1 Gerald Karp. Cell and Molecular Biology. U S A 2013, «Wiley». 45 p.
5

---

majbur bo‘ldi. Shubhasiz, koinotimiz o‘rganish uchun barcha jihatlari 
mavjud boMgan olamlar ichidagi oiamlardan iborat. Ushbu kitob orqa­
li hujayra va molekulyar biologiya reduktsionisti ravshan boMadi. Bu 
yoM bilan qaraganda, tiriklik tizimining ishchi mashinalarini izohlash 
orqali bizning hissiyotimiz hayratlanish va hayot siri uchun hamma- 
sini o‘z o ‘miga qo‘yishi mumkin.
Tirik organizmning hayotiy jarayonlari: moddalar almashinuvi 
va organizmni tashqi muhit bilan bogMab turish hujayraning asosiy 
xususiyatidir.