14 ийун 2018-ci il № 45-48 (9231)
5
www.seanews.az
Azərbaycan təbii qazını Avropaya
daşıyacaq “Trans-Adriatik” (TAP) təbii
qaz boru kəməri layihəsi üzrə İtaliyanın
Puglia regionunda mikrotunellərin
tikintisi davam edir.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bu barə-
də boru kəmərinin operatoru olan TAP
AG şirkəti məlumat yayıb. Bildirilir ki,
mikrotunellərin inşası zamanı ən son tex-
nologiyalardan istifadə edilir və ətraf mü-
hitə təsir ən aşağı səviyyədədir.
Ötən ay AZƏRTAC-a eksklüziv mü-
sahibəsində TAP AG-nin prezidenti Valter
Peeraer deyib ki, TAP qaz boru kəməri la-
yihəsi üzrə işlərin - mühəndis, təchizat və
tikinti işləri də daxil olmaqla ümumilikdə
73 faizi icra edilib: “TAP boru kəmərinin
inşası üzrə işlər qrafik üzrə gedir. Biz plan
üzrə bütün işlərimizi uğurla davam etdiri-
rik. İki il əvvəl başladığımız layihə boru
kəmərinin keçdiyi bütün ölkələrdə - Al-
baniya, İtaliya və Yunanıstan ərazisində
uğurla icra olunur. Demək olar ki, işlərin
73 faizi icra edilib. Albaniya və Yunanıs-
tan ərazisində TAP layihəsinin icrası da
uğurla davam etdirilir. Hər iki dövlətin
hökumətləri tərəfindən bu istiqamətdə
görülən işləri yüksək qiymətləndiririk.
TAP-ın Adriatik dənizindən keçəcək his-
səsi isə 2019-cu ilədək başa çatdırılacaq”.
Xatırladaq ki, ilin əvvəlində Avropa
İnvestisiya Bankının İdarə Heyəti Yuna-
nıstan, Albaniya və Adriatik dənizindən
keçərək İtaliyanın təbii qaz şəbəkəsinə
qoşulmaq üçün Cənubi İtaliya sahillərinə
çıxan TAP boru kəməri üçün 1,5 milyard
avro məbləğində maliyyələşdirməni təs-
diqləyib. Bank bildirir ki, layihə Cənub
Qaz Dəhlizinin bir hissəsidir və Avropa
İttifaqının enerji siyasəti çərçivəsində
strateji cəhətdən əhəmiyyətli bir kompo-
nent kimi, Avropa Şurası, Avropa Komis-
siyası və Avropa Parlamenti tərəfindən
müəyyən edilən təşəbbüsdür.
Azərbaycan təbii qazının Avropa-
ya nəqlini nəzərdə tutan TAP qaz boru
kəmərinin təməli 2016-cı il mayın 17-də
Yunanıstanın Saloniki şəhərində qoyulub.
Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorun-
dakı “Şahdəniz-2” yatağından hasil olu-
nacaq qazı Türkiyəyə və bu ölkədən də
Avropaya daşıyacaq 3 min 500 kilometr
uzunluğundakı Cənub Qaz Dəhlizinin
tərkib hissəsi olan TAP Cənubi Qafqaz
Boru Kəmərinin və TANAP-ın davamı
olub, “Şahdəniz-2”dən hasil olunacaq
qazı Yunanıstan və Albaniya vasitəsilə,
Adriatik dənizindən keçməklə İtaliyanın
cənubuna, oradan da Qərbi Avropaya çat-
dıracaq. TAP Avropa İttifaqı (Aİ) üçün
prioritet enerji layihələrindən olan Cənub
Qaz Dəhlizinin bir seqmentini təşkil edir.
İndiyədək “Cənub Qaz Dəhlizi” layihə-
sinə tərəfdaşlarla birgə 30 milyard dollar-
dan çox vəsait xərclənib. Həmin vəsaitin
2,9 milyard avrosu TAP layihəsinə sərf
olunub.
Boru kəməri Avropanın üç ölkəsinin
ərazisindən – Yunanıstan, Albaniya və
İtaliyadan keçir. Boru kəmərinin uzun-
luğu 878 kilometr, diametri isə 48 düym-
dür. TAP boru kəmərinin ən aşağı hissəsi
dəniz səviyyəsindən təxminən 820 metr
dərinlikdə, ən yüksək hissəsi Albaniya
dağlarında 1800 metr hündürlükdən ke-
çir. Layihənin ümumi dəyəri 4,5 milyard
avro qiymətləndirilir. Buraya 2009-cu
ildən bəri davam edən dizayn və mühən-
dislik işləri də daxil edilib. “Şahdəniz”
konsorsiumu ilk qaz satışını 2018-ci ildə
Türkiyə və Gürcüstana həyata keçirəcək.
Avropaya ilk qazın verilməsi isə 2020-ci
ilə planlaşdırılır.
TAP boru kəməri TANAP ilə bir-
ləşəcək və Yunanıstanın Türkiyə ilə sər-
həddə yerləşən Kipoi ərazisindən başla-
yacaq. Boru kəməri buradan Yunanıstan
və Albaniya ərazisini qət edərək şərqdən
qərbə Adriatik dənizi sahillərinə doğ-
ru istiqamətlənəcək və İtaliyanın Puqlia
bölgəsində sahilə çıxacaq. TAP burada
“Snam Rete Gas” şirkətinin istismar et-
diyi İtaliyanın qaz nəqliyyatı şəbəkəsinə
birləşəcək. Bu layihə Azərbaycan qazının
İtaliya, Almaniya, Fransa, Böyük Brita-
niya, İsveçrə və Avstriya kimi böyük Av-
ropa bazarlarına çatdırılması üçün böyük
imkanlar yaradır. Boru kəmərinin ilkin
ötürücülük qabiliyyəti ildə 10 milyard
kubmetr olacaq və bu həcmin gələcək-
də 20 milyard kubmetrədək artırılması
nəzərdə tutulub.
TAP-ın Yunanıstandan keçəcək 550
kilometrlik hissəsində 538 kilometrlik
ərazi tamamilə təmizlənib və qiymətlən-
dirilib. Təxminən 524 kilometr boru mar-
şrut xətti boyunca düzülüb. Bu ölkədə
boruların 506 kilometrdən çoxu qaynaq
edilib. 428 kilometr boru torpağa basdırı-
lıb və təxminən 320 kilometr ərazi tama-
milə əvvəlki vəziyyətinə gətirilib. TAP-ın
Albaniyadan keçəcək 215 kilometrlik
hissəsində isə təxminən 187 kilometrlik
ərazi təmizlənib və qiymətləndirilib, 181
kilometr boru marşrut xətti boyunca dü-
zülüb. Boruların 177 kilometri qaynaqla-
nıb və onların təxminən 158 kilometri tor-
pağa basdırılıb. Təxminən 119 kilometr
ərazi tamamilə əvvəlki vəziyyətinə gətiri-
lib. Beləliklə boru kəmərinin ümumilikdə
765 kilometrlik Yunanıstan və Albaniya
hissəsində 725 kilometrlik ərazi, yəni bu
marşrutun 95 faizi tamamilə təmizlənib
və qiymətləndirilib. Yunanıstan və Alba-
niyada boruların 89 faizi qaynaq edilib.
Bu marşrut üzrə boruların ümumilikdə 77
faizi torpağa basdırılıb. Yunanıstan və Al-
baniya marşrutunda torpaq örtüyünün 59
faizi əvvəlki vəziyyətinə gətirilib.
Boru kəmərinin ötürücülük qabiliy-
yəti ildə 10 milyard kubmetr olan ilkin
layihəsi üzrə biri Kipoidə (Yunanıstan),
digəri isə Fierdə (Albaniya) olmaqla
ümumilikdə 2 kompressor stansiyasının
inşasına 2017-ci ilin birinci yarısında baş-
lanılıb və işlər qrafik üzrə davam etdirilir.
Kompressor stansiyaları ilə yanaşı, həm-
çinin Albaniyanın şərqində Bilisht regio-
nunun yaxınlığında ölçmə stansiyasının
tikintisi aparılır. Ölçmə stansiyasındakı
işlərə də ötən ilin birinci rübündə başla-
nılıb. Kompressor və ölçmə stansiyala-
rının mühəndislik, təchizat və tikintisi
(EPC) üzrə podratçı - İtaliyanın “Renco
S.p.A” və Yunanıstanın “Terna S.A.” bir-
gə müəssisəsi hər 3 stansiyada beton və
torpaq işlərini, eləcə də qazma və giriş
yollarının tikintisini tamamlayıb. Üç tur-
bo kompressor paketi artıq Yunanıstana
çatdırılıb və onlar Kipoidəki stansiya-
sında quraşdırılıb. Ötən ilin dekabrında
Kipoidəki kompressor stansiyasında bo-
ruların quraşdırılması və qaynağı işlərinə
start verilib. Hər 3 stansiya üçün kənar
boru istehsalına da başlanılıb. Kompres-
sor və ölçmə stansiyalarının tikintisi təx-
minən iki il müddətində başa çatdırılacaq.
Bundan sonra isə ilkin istismara hazırlıq
və tam istismara verilmə üzrə yoxlama-
lar keçiriləcək. Təxminən 6 ay müddətin-
də aparılacaq bu əhatəli yoxlamalar yeni
qurğuların tam işlək, eləcə də təbii qazın
nəqli üçün təhlükəsiz və hazır olub-olma-
dığını göstərəcək. TAP qaz boru kəməri
üçün lazım olan turbo kompressorlar isə
“Siemens” şirkəti tərəfindən istehsal edi-
lib.
Layihə İtaliyada da qrafik üzrə irə-
liləyir. 2015-ci il mayın 20-də İtaliyanın
İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən verilən
əsas icazə sənədinə uyğun olaraq TAP-ın
inşasına dair digər ikinci dərəcəli icazələ-
rin alınması üzrə işlər davam etdirilir.
TAP-ın 8 kilometrlik İtaliya hissəsinin
inşası çərçivəsində ötən ilin mart-iyul ay-
larında mikrotunelin tikiləcəyi ərazidən
zeytun ağacları çıxarılıb. Həmin ağaclar
yaxınlıqdakı bir uşaq bağçasına (“Mas-
seria del Capitano”) köçürülüb. Ağaclar
burada təmənnasız saxlanılacaq və on-
lara müvafiq qulluq göstəriləcək. Boru
kəmərinin tikintisi başa çatdıqdan sonra
həmin zeytun ağacları öz yerlərinə geri
qaytarılacaq. Bundan başqa, TAP-ın də-
niz hissəsinin inşasında istifadə olunacaq
boruların sonuncu partiyası da keçən il
sentyabrın 3-6-da İtaliyanın Brindisi böl-
gəsində boşaldılıb.
TAP-ın Adriatik dənizindən keçəcək
105 kilometrlik hissəsinin tikintisini hə-
yata keçirəcək İtaliyanın “Saipem S.p.A”
şirkəti hazırda mikrotunel sahəsində çalı-
şır. Burada müvəqqəti yol və sahə hazırlı-
ğı tamamlanıb. TAP-ın podratçısı hazırda
mikrotunelin tikintisini həyata keçirmək
üçün çuxurun qazılması işlərini görür.
Boru kəmərinin dəniz hissəsi 2018-2019-
cu illərdə inşa ediləcək. Boru kəmərinin
Adriatik dənizindən keçəcək 36 düymlük
hissəsi Albaniya və İtaliyanın cənub sahi-
li arasında dəniz səviyyəsindən təxminən
820 metr dərinlikdə və təqribən 105 ki-
lometr uzunluğunda olacaq. “Saipem
S.p.A” şirkəti mikrotunel daxil olmaq-
la, Albaniya və İtaliyada tikinti işlərini,
dəniz boru kəmərinin quraşdırılmasını,
fiber-optik kabel təchizatını və quraşdırıl-
masını həyata keçirəcək. İzolyasiya edil-
miş 36 düymlük borular və digər qurğular
isə TAP tərəfindən təmin olunacaq.
TAP layihəsi Avropa enerji baza-
rı üçün son illər irəli sürülən ən önəmli
layihələrdəndir. Layihənin strateji əhə-
miyyəti onun enerji təminatının təhlükə-
sizliyini, mənbələrin və marşrutların
şaxələndirilməsini əks etdirməsindən
irəli gəlir. Bu amillər hazırda enerji tələ-
batının yarıdan çoxunu xarici mənbələr
hesabına təmin edən və daxili enerji is-
tehsalında nəzərəçarpacaq qıtlıq yaşayan
Avropa İttifaqı üçün olduqca vacibdir. Bu
baxımdan TAP Avropanın enerji siyasə-
tində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. TAP-
ın keçdiyi 3 ölkədə işçilər 65 milyon ki-
lometrədək yol qət edib və təxminən 25
milyon nəfər-saat iş görülüb. Boru kəməri
2020-ci ildə Azərbaycanın “Şahdəniz-2”
yatağından ilk qazı almağa hazır olacaq.
İndiyədək Cənub Qaz Dəhlizinə
daxil olan layihələrdə “Cənub Qaz Dəh-
lizi” QSC-nin mülkiyyətində olan iştirak
paylarının maliyyələşdirilməsinə qoyu-
lan 9 milyard dollar vəsaitin 0,7 milyard
dolları TAP layihəsinə xərclənib. 2020-ci
ilədək layihə üzrə Azərbaycan şirkətləri-
nin xərclərinin 1,2 milyard dollar olması
gözlənilir.
TAP-ın səhmdarları belədir: BP (20
faiz), SOCAR (20 faiz), “Snam S.p.A.”
(20 faiz), “Fluxys” (19 faiz), “Enagás”
(16 faiz) və “Axpo” (5 faiz).
Yüksək ixtisaslı milli və beynəlxalq
kadrlar hazırlayan ali təhsil müəssisəsi
kimi Azərbaycan Dövlət Dəniz Aka-
demiyasının prioritet məqsədlərindən
biri təlim-tədris prosesində innovativ
texnologiyaların tətbiqini təmin etməklə
idarəetmənin və tədris mühitinin elek-
tronlaşdırılmasıdır.
İlkin mərhələdə tədrisin elektron-
laşdırılması prosesinin Akademiya üçün
effektivlik və qənaətbəxşlik dərəcəsinin
müəyyən edilməsi, elektron sistemdən
istifadə vərdişlərinin aşılanması və xərc-
lərə qənaət edilməsi məqsədilə müvafiq
proqram təminatından demo-versiya for-
matında istifadə edilməsi nəzərdə tutu-
lub. Bu məqsədlə “Ultra technologies”
şirkəti ilə növbəti ilin yanvar ayına qədər
onlara məxsus “EduMan” proqram təmi-
natından demo-versiyada əvəzsiz istifa-
də barədə müqavilə bağlanıb. Sistemdən
istifadə qaydaları ilə tanışlıq məqsədilə
Akademiyanın professor-müəllim və in-
zibati heyətinə təlim və treninqlərə mayın
29-da start verilib.
Artıq bir neçə dövlət təhsil müəs-
sisəsində istifadəyə verilmiş və özünü
dogrultmuş “EduMan Təhsil Müəs-
sisələrinin Tədris Proseslərinin Avtomat-
laşdırılması” sistemi müəllim və tələbə
arasında qarşılıqlı tədris fəaliyyətinin
genişlənməsi, müəllimlərin tədris plan-
larına nəzarət etməsi, təhsil resurslarının
mərkəzləşdirilmiş saxlanılma qaydaları-
nın təşkili, statistik və analitik hesabatlar
üzrə informasiyanın toplanılması, təşkil
olunacaq imtahanların daha effektiv və
mərkəzləşdirilmiş yolla aparılması, im-
tahan şəffaflığının artırılması, tədris üzrə
təşkilati strukturun idarə edilməsi və s.
kimi proseslərə geniş imkanlar yaradır.
Sistem, veb texnologiyalar əsasında
qurulduğu üçün istənilən kompyuterdən
həm daxili şəbəkə, həm də internet va-
sitəsilə məlumatların ötürülməsi, dərs
cədvəllərinin qurulması, müəllimlərə aid
planların hazırlanması, təşkilati struktur-
da aparılan düzəlişlərin əlavə edilməsi,
müxtəlif ölçüdə hesabatların hazırlan-
ması və onların “MS OFFİCE” proqramı
ilə inteqrasiyasının təmin edilməsi kimi
mühüm imkanlara malikdir.
Trans-Anadolu təbii qaz boru
kəmərini (TANAP) yalnız bir boru
kəməri layihəsi olaraq düşünmək onun
potensialını anlamamaq deməkdir.
Bu sözləri TANAP-la bağlı fikir və
mülahizələrini AZƏRTAC-ın xüsusi
müxbiri ilə bölüşən “Eko Avrasiya” Dər-
nəyinin sədri, iqtisadiyyat üzrə tanınmış
ekspert Hikmet Eren deyib.
O bildirib ki, ümumiy-
yətlə boru kəmərləri ölkələ-
rin enerji təhlükəsizliyinə
zəmanət verməklə yekun-
laşmır, həmçinin beynəlxalq
statuslu enerji kəmərləri bir
çox sahə üzə uzunmüddətli
inkişafı təmin edir: “Azər-
baycanın liderliyi ilə ger-
çəkləşən TANAP Türkiyənin
həm tarixi dostluq və qardaş-
lıq münasibətlərində olduğu
Azərbaycan, həm də uzun
illərdən bəri üzünü çevirdiyi Avropa ilə
yeni bir bağlantı qurmasına vasitə olacaq.
TANAP layihəsinin məqsədi Xəzər dəni-
zinin Azərbaycan sektorunda hasil edilən
təbii qazı Türkiyəyə, sonra da Avropaya
çatdırmaqdır. Eyni zamanda, bu enerji si-
yasəti nəticəsində Azərbaycan qazını alan
Türkiyə və Avropa ölkələri üçün səmərəli
bir sənaye standartları müəyyən edib. Bu
sahədəki əməkdaşlıq Azərbaycan qazının
alıcı tərəfləri arasında iqtisadiyyatın hər
sahəsində ticarət dövriyyəsinin artmasına
təkan verəcək”.
H.Eren hesab edir ki, Azərbaycan qa-
zının Avropa bazarlarına etibarlı şəkildə
çatdırılmasını təmin edən TANAP Tür-
kiyədə getdikcə artan təbii qaz tələbatının
ödənilməsinə, eyni zamanda, ölkənin so-
sial-iqtisadi inkişafına böyük töhfə verə-
cək. Hazırda uğurla fəaliyyət göstərən
Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Tbilisi-Ər-
zurum kəmərləri və Bakı-Tbilisi-Qars
dəmir yolu xəttinin ardınca TANAP-ın
istifadəyə verilməsi Azərbaycan və Tür-
kiyənin qardaşlıq münasibətləri sayəsin-
də gələcəkdə ortaya çıxacaq digər bey-
nəlxalq iqtisadi layihələrin dünya birliyi
tərəfindən dəstəklənməsini təmin edəcək.
Sabir şahtaxtı
“Müxtəlif araşdırmalar nəticə-
sində sübut edilib ki, “şimal-Cənub”
nəqliyyat dəhlizindən istifadə edilməsi
Rusiyadan yüklərin Hindistana və əks
istiqamətdə çatdırılması müddətini 30-
40 faiz azaltmağa imkan verəcək.”
Hindistanın ticarət və sənaye naziri
Sureş Prabxu bu sözləri RİA “Novosti”
agentliyinə müsahibəsində söyləyib.
Nazir deyib: “Nəqliyyat dəhlizinin
sınaq rejimində istifadəsi xərclərin təqri-
bən 30 faiz azalmasını göstərib. Yükda-
şımaların dəyərinin azaldılması və çatdı-
rılma müddətinin qısaldılması şəklində
ikiqat üstünük ticarət üçün əlverişli şərait
yaradır”.
Cənub-Şərqi Asiya və körfəz ölkələ-
rindən Şimali Avropaya yük daşınması
üçün nəzərdə tutulan “Şimal-Cənub”
nəqliyyat dəhlizi layihəsi çərçivəsində
Azərbaycan, İran və Rusiya dəmir yol-
larının birləşdirilməsi planlaşdırılır. Bi-
rinci mərhələdə bu dəhliz vasitəsilə ildə
5 milyon ton yük daşınacaq, gələcəkdə
isə bu göstəricinin on milyon tondan çox
olacaq. Dəhlizin əsas üstünlüyü ondan
ibarətdir ki, o, yüklərin çatdırılma müd-
dətini əhəmiyyətli dərəcədə qısaltmağa
imkan verəcək.
tap: italiyada mikRotunelləRin inşası daVam ediR
adda-da “elektRon akademiya” layihəsinə staRt VeRilib
tanap sosial-iqtisadi inkişafa böyük töhfə VeRəCək
“şimal-Cənub” nəqliyyat dəhlizi yükləRin Rusiyadan
hindistana çatdıRılması müddətini 30-40 faiz azaldaCaq
“Azərbaycan Xəzər Dəniz Gəmi-
çiliyi” QSC-nin Dəniz Nəqliyyatı Do-
nanmasına məxsus “Cəfər Cabbarlı”
quru yük gəmisi “Zığ” Gəmi Təmiri
və Tikintisi Zavodunda əsaslı təmir
olunub.
Bir ilə yaxındır aparılan təmir za-
manı xeyli iş görülüb. Belə ki, 3850
ton yükgötürmə qabiliyyətinə malik
gəminin gövdəsində, göyərtələrində,
yük anbarlarında və sair sahələrində
korroziyaya uğramış metal təbəqələr
dəyişdirilib, bu məqsədlə bütövlükdə
350 ton metal işlədilib. Kayutlar müa-
sir tələblər səviyyəsində təmir oluna-
raq yeni avadanlıq və mebellə təchiz
edilib.
Gəminin baş və köməkçi mühər-
rikləri, əsas və yardımçı sükan qurğu-
ları, ballast, hava, su, yanğınsöndürmə,
yağ və yanacaq sistemləri əsaslı təmir
olunub.
Bundan başqa, gəminin bütün ma-
şın və mexanizmlərinə baxış keçirilib,
anbarları modernizasiya edilib, ikinci
gövdə qatı tikilib.
Həmçinin gəminin bütün elekt-
rik avadanlıqları, o cümlədən elektrik
mühərrikləri, generatorları, radiona-
viqasiya cihazları yoxlanılaraq, zəruri
təmir işləri yerinə yetirilib, əksər boru
sistemləri dəyişdirilib.
Təmirdən sonra gəmi dəniz sına-
ğından keçirilib. Sınaq uğurla başa ça-
tıb və gəmi istismara qaytarılıb.
Xatırladaq ki, “Cəfər Cabbarlı”
quru yük gəmisinin uzunluğu 123.50,
eni 15 metr, maksimal sürəti 11.7 uzel-
dir.
Qars-İqdır-Aralıq-Dilucu dəmir
yol xətti tikintisinin Naxçıvan Muxtar
Respublikası (Azərbaycan) istiqamə-
tində davam etdirilməsi işlərinə 2018-
ci ilin sonu – 2019-cu ilin əvvəlində
start veriləcək.
“TURAN TODAY” agentliyi bil-
dirir ki, bu barədə yerli jurnalistlərə
Türkiyənin nəqliyyat, gəmiçilik və
kommunikasiyalar naziri Əhməd Ars-
lan məlumat verib.
Yeni nəqliyyat layihəsinə əsasən,
tikintisi nəzərdə tutulan iki yoldan
ibarət dəmiryol xəttinin uzunluğu 224
kilometr olacaq.
Nazirin sözlərinə görə, bu xətt
Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu ilə bir-
ləşdiriləndən sonra Şərqdən Qərbə
tərəf bütün Türkiyə ərazisindən keçən
Qars-Kapıkule xəttinə, daha sonra Av-
ropaya doğru uzanacaq.
Beləliklə,
Kapıkule-Edirne-İs-
tanbul-Eskişehir-Ankara-Yozqat-Si-
vas-Erzincan-Qars dəmir yolu İqdır
əyalətindən keçməklə Azərbaycan və
İran dəmir yollarına birləşdiriləcək.
Yeni dəmir yol xətti çəkilərkən
sürəti saatda 160 kilometrədək olan
qatarlardan istifadə etmək imkanı
nəzərə alınacaq.
“CəfəR CabbaRlı” quRu yük gəmisi
əsaslı təmiRdən sonRa istismaRa qaytaRılıb
bakı-tbilisi-qaRs dəmiR yolu naXçıVan
istiqamətində daVam etdiRiləCək