Neftin, qazın boru kəmərləri ilə nəqli

Neftin, qazın boru kəmərləri ilə nəqli

Qrup: 265.20
Müəllim: prof. İskəndərov Elman

MÜHAZİRƏ 7

Təbii qazların nəqlinin prinsipial sxemi və nəql üsulları

• Təbii qazların tərkibi
• tərkibi yüngül (metan, etan), ağır karbohidrogenlər (pentan, heksan, heptan və s.)
• qeyri-karbohidrogenlər
• Təsirsiz qazlar
• Təbii qazın mənbələri
• təmiz qaz yataqları
• neft yataqları (səmt qazı)
• az-kondensat yataqlarından çıxarılan kondensat qazı
• Ağır karbohidrogenlərin miqdarına görə:

- quru qazlar (50 q/ m3 -dən az)
- aralıq kateqoriyalı qazlar (50 -150 q/ m3)
- yağlı qazlar (150q/ m3 -dən çox)

• Təbii qazın aşağı yanma istiliyi

- quru qazlar 31000-38000 kC/m3

• səmt qazları 38000-63000 kC/m3

Təbii qaz komponentlərinin fiziki xassələri

• Qazın sərfi
• kütlə sərfi
• həcmi səef
• kommersiya sərfi
• Təbii qazlar bərk halda

- qaz-hidrat yataqlarının

• Təbii qazların nəqlə hazırlanması zərurətləri
• mexaniki hissəciklər
• su buxarları
• ağır karbohidrogenlər
• Təbii qazların nəqlə hazırlanması üsulları:
• mexaniki hissəciklər – separasiya: tozların quru və yaş üsullarla tutulması
• su buxarları – qazın qurudulması
• ağır karbohidrogenlər - absorbsiya

Hidrat kristalının strukturunun görünüşü

• Hidratın tərkibi CH46H2O; C2H66H2O; C3H817H2O və sairlərdən ibarətdir. Qaz hidrat əmələgəlmə prosesinin mexanizmi müxtəlifdir və demək olar ki, kifayət dərəcədə öyrənilməmişdir.

qazın qızdırılması
təzyiqin aşağı salınması
inhibitorların tətbiqi
qazın qurudulması

Damcılı odorizator

Qazda odorant buxarlarının qatılığı elə olmalıdır ki, aşağı partlayış həddinin 1/5-dən çox olmayan qazın həcmi qatılığında kəskin iy hiss olunsun. Etilmerkaptanın orta illik sərf norması hər 1000 m3 qaza 16 q təşkil edir. Adətən qış vaxtlarına nisbətən yay aylarında odorantın sərfi 2 dəfə az olur. Odarizasiya dərəcəsi xromotoqrafik üsulla təyin edilir.

1-odorant üçün çən; 2-mayeölçən şüşə borucuq; 3-çənin odorantla doldurulması üçün ştuser və kran; 4-təzyiqi bərabərləşdirmək üçün borucuq; 5-iynəli tənzimləyici ventil; 6-odorantın sərfinə nəzarət etmək üçün şüşə; 7-buraxıcı kranın ştuseri; 8-ventillər

Təbii qazın yığılması və nəql edilməsi üsulları

• Təbii qazın yığılması və nəql edilməsi üsulları
• boru kəmərləri ilə
• maye qazların xüsusi tankerlərlə (gəmilərlə maye halında –160 0 C-dən –150 0 C-dək temperaturda xüsusi izotermik tutumlarda saxlanı­lır) daşınması

- maye qazların dəmir yol sisternləri ilə daşınması

- avtomobillərlə (kiçik yaşayış məntəqələrinə qazın nəqli üçün) daşınması

• ekstremal hallarda təyyarələrlə daşınması
• Təbii qazın saxlanması
• qaz anbarları (“Qaradağ” və “Qalmaz” yeraltı qaz anbarları)
• qazqolderlər

Qaz nəqli sisteminin prinsipial sxemi

Qaz kəmərlərinin təsnifatı və tərkib hissələri

• Həndəsi forması və hidravliki hesablama üsuluna görə:
• sadə qaz kəməri
• mürəkkəb qaz kəmərləri: ardıcıl, paralel birləşdirilmiş, şaxələnmiş, halqavari, atqı və qoşqu xətləri olan kəmərləri
• Təyinatlarına görə:

- daxili kəmərlər

• yerli kəmərlər.
• texnoloji kəmərlər
• magistral qaz kəmərləri

Daxili kəmərlər.
Magistral kəmərlər.
Yerli kəmərlər.

• Borunun şərti diametrinə (mm-lə) görə:
• I sinif
• II sinif
• III sinif
• IV sinif

I sinif
(2,5 +10,0) MPa
II sinif
(1,2 +2,5) MPa.

• İşçi təzyiqinə görə iki sinfə:

Magistral qaz kəmərlərinin tərkib hissələri və sxemi

1-qaz mədəni; 2-qaz yığımı məntəqəsi; 3-təmizləyici qurğuları olan baş kompressor stansiyası; 4-qaz paylayıcı stansiyaya boru xətti; 5 və 6-uyğun olaraq dəmir və şosse yollarındakı keçidlər; 7-aralıq kompressor stansiyası; 8 və 9-uyğun olaraq çay və yarğanlardan keçidlər; 10-yeraltı qaz anbarı; 11-katod mühafizəsi stansiyası; 12- sonda qazpaylayıcı stansiya

Xətti tikililər. Buraya boru xətləri, korroziyaya qarşı mühafizə sistemi, rabitə xətləri və s. aiddir;
Kompressor stansiyaları
Qaz kəmərinin son məntəqələri və qazpaylayıcı stansiyalar (QPS)
Magistral qaz kəmərlərinin tərkib hissələri

Qazı qazpaylayıcı stansiyalar və nəzarət-paylayıcı məntəqələr

• Qazı qazpaylayıcı stansiyalar və nəzarət-paylayıcı məntəqələr
• QTS və ya QTM
• QPM
• ikipilləli sxem
• birpilləli sxem
• qərdi qaz tənzimləyiciləri
• qaz sayğacları