Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler

Haç ve  H i lal Altında Ortaçağda Yah u d i l e r  2 7  
yönelik  arayış, 
Jews  in  a  Gentile  World:  T71e  Problem  of  Anti­
Semitism 
gibi kitaplardaki İslam altında mutlu  zamanlar mitinin 
kalıcılaşhrılmasıyla  bağınlılıdır.ıo  "Anti-Semitism:  Challenge  to 
Christian  Culture"  adlı  çalışmasında  Carl 
J. 
Friederich,  1492'de 
Yahudilerin  Hıristiyan  İspanya'dan  kovulmasını  ve  İslam  karşı 
örneğini gündeme getirir: 
Hıristiyan  Bah kültürünün  o  zamanki dini  hoşgörüsüzlüğü 
ile  Müslümanların  Muhammedçi  kültürünün  göreli  hoşgörüsü 
arasında  ilginç  bir  karşıtlık  gerçekleşti:  İspanya'daki  Yahudilere 
yönelik  zulmün  ardından  birçoğu  Levant'a 
•  gittiklerinde,  Os­
manlı  Müslümanlarının  Hıristiyanlarla  birlikte  zulme  uğrayan 
bu  Yahudilere  gösterdiği  hoşgörü,  siyasal  yazarların  merakına 
neden oldu. "Siyasi taşlamalarında post- Machiavellian Boccalini, 
Türkler'in  hoşgörüsü  yorumunda  bulunduğu  için Bodin'i ceza­
landırdı.11 
İlk  kez  1942'de  yayımlanan  (1946'da  yeniden  basıldı) 
Essays 
on Antisemitism'de 
Yahudiler ve İslam  konusunu ele alan tek  bö­
lümün  yazanışunu  ilan  eder:  "Yahudilerin  İslam altındaki  du­
rumunu  dikkate  almayan  hiçbir  antisemitizm  incelemesi  tam 
olamaz." Yine de vardığı sonuçlar, de Gobineau'yu izleyip İslam 
dininin  geçmişte  Yahudi  karşılı  olaylarda  ve  davranışlarda  rol 
oynamadığını ileri  sürerek, Hıristiyanlıka karşıt olarak "İslam'ın 
göreli  hoşgörüsü"ne dikkat  çeker. Yahudi  karşılı olaylar ve dav­
ranışlar,  daha  çok  "siyasi  çıkar  ya  da  ekonomik  çekişme"den 
kaynaklandı.121978'de, antisemitik patlamalarla ilgili haşiyeli bir 
tarihsel  kataloğun  derleyicileri,  İslam  tarlışmasını  kitabın  so­
nundaki kısa bir bölümle sınırlıyorlar.13 
• 
Akdeniz'in doğu kıyilarında bulunan ülkelere verilen ad 
-çv 

---

2 8  Mark R. 
Cohen 
Arap ve Arapçı Yazarlarda İnançlar Arası Ütopya Miti 
Araplar tarafından siyonizme karşı propaganda savaşında bir 
silah olarak kullanılıncaya kadar,  "inançlar  arası ütopya  miti"ne 
büyük  ölçüde  meydan  okunmadı.  Bu  görüşe  göre,  Yahudilerle 
Araplar İslami yönetim altında barış ye uyum içinde yüzyıllarca 
birlikte yaşadılar  -tam da Hıristiyanlığın Yahudilere,  acımasız­
ca  zulmettiği. bir  sırada.  Yahudiler  Filistin  üzerindeki  Müslü­
man-Arap  haklarına  karşı  siyonist  iddialan  öne  çıkartarak  eski 
uyumu  bozduklarında  İsrail'e  yönelik  modem  antipati başladı. 
Dolayısıyla,  siyonizm hem  "sömürgeci"  hem  "yeni-haçlı"  zihni­
yetinden  vazgeçtiği  zaman,  Arap  nefreti  ve  antisemitizm  sona 
erecek ve eski uyum yeniden sağlanacakh. 
Yahudi  inançlar  arası  ütopya  mitinin  Araplar  tarafından  ta­
rih; 
yazımsa! istism
arının 
ilk örneği, Hıristiyan-Arap yazar Geor­
ge  Antonius'un Arap ulusçuluğu üzerine, çığır açıcı bir eserinde 
ortaya  çıkar.  Kitap,  Filistin üzerindeki  Arap  haklarının  siyonist 
gaspının  mahkum  edilmesiyle  biter;  bundan  önceki  bir  belirle­
mesinde Antonius şunları söyler: 
Hem ortaçağda hem modem çağda, esas olarak İslam'ın uy­
garlaşhncı  etkisi  sayesinde  Arap tarihi  kasıtlı  zulüm olayların­
dan dikkate değer ölçüde muaf kaldı ve Yahudi ırkının bazı bü­
yük  başarılarının,  Arap  yöneticilerin  kalkanı  alhnda  ve  onların 
aydın görüşlü desteklerinin yardımıyla Arap iktidarı döneminde 
başarıldığını gösterir.  Bugün bile,  Filistin'deki çatış
manın 
neden 
olduğu  husumete  karşın,  Arap . ülkelerinin  etrafında  yaşayan 
Yahudi azınlıklara yönelik tutum, İngiltere ya da Birleşik Devlet­
ler'dekinden  daha 
az 
dostane  ve 
insani 
değil  ve  bazı  bakırnlar­
d�n daha hoşgörüllidür.14 
Yahudilere  yönelik  İslami  iyilikseverliğe  bu  vurgu,  yeni  de­
ğildi. Hıristiyan Araplar -Yahudiler gibi, İslam tarafından "kafir" 
olarak  görülen- hpkı Arap  dünyasına  kabul  edilmelerini  sağla­
mak için Arap ulusçuluğunu destekledikleri gibi, kendi çıkarları 

---

Haç ve  H i lal Altı nda Ortaçağda Yah udile r  2 9  
gereği  İslam'ın  gayri-Müslimlere  yönelik  tarihsel  hoşgörüsünü 
onaylamayı da gerekli görmüşlerdir.15 
Tarihsel  İslami hoşgörünün  yirminci yüzyılda Siyonist teca­
vüze,  bir  tepki  olarak  Arap  düşmanlığına  yol  açtığı  önermesi, 
hem siyasette hem çoğu Altı Gün Savaş'ından sonra yayınlanan 
Yahudi-Arap  tarihiyle ilgili  yazılarda İsrail'e  karşı  Arap  propa­
gandasının bir teması oldu. Bu konudaki literatür oldukça fazla 
olduğu için, sadece çeşitli kaynaklardan birkaç örneğe değinece-
ğim. 
1970'te  Beyrut'taki  Amerikalı  bir  profesörün  denemesi,  ko­
nuya uygun bir örnektir.  En  başta S. 
D. 
Goitein ve Salo  Baron 
olmak  üzere  Yahudi  bilginleri  konuşturan  yazar,  Hıristiyan 
zulmünün yerini alan muzaffer Arapların başlattığı Yahudilere 
yönelik  "yeni" hoşgörü  "çağ"ını inceler. Bu hoşgörü, Yahudi ta­
rihçilerin haklı olarak altın çağ dedikleri şeye ve "sonunda  [Ya­
hudilerin]  Arap-İslam  toplumundaki  yaşam  tarzıyla  bütünleş­
me"lerine yol açtı. Bu yüzyılda ise, istisna olarak diye ileri sürü­
yor  yazar,  Araplar  arasındaki  Yahudi  karşıtı  duygu siyonizme 
ve  onun  gaspçı 'politikasına  tepki  olarak  doğdu.  Ne  var  ki  bu 
"kesin kes modem bir görüngü, İslami kardeşlik ve hoşgörü kök­
lü  geleneğine  aykırı  bir  görüngü"dür.16  Altı  Gün  Savaşı'ndan 
hemen sonra yayımlanan Pakistanlı bir bilginin kitabının ilk ya­
nsı, dini azınlıklara yönelik Müslüman tahammülü göklere çıka­
rır; 
ikinci yattşı, "Araplar'laYahudiler yüzyıllarca, barış ve uyum 
içinde birlikte yaşamış olmalarına karşın" Araplar üzerindeki si­
yonist  ve  Yahudi  baskısını  yeren  "Filistin'deki  Müslümanlar" 
üzerine bir bölümle  biter.17 Birçok Arap için can  sıkıcı bir kay­
nak, Arap kaynaklarında yer alan ve Muh
amm
ed'in  Medine'de 
İki kabilenin kovulmasından sonra bir Yahudi kabilesini katlet­
mesinin öyküsü, birçok Arapçı yazıda tarih yazımsa! "temizliğe" 
uğrar.18 
Arapça  yayınlar,  inançlar  arası  ütopya  mitine  epeyce  önem 
verir. 1968'de El-Ahzar Üniversitesi İslami Araştırmalar Akade-

---