Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
24 Mark R. Cohen On dokuzuncu yüzyılın önde gelen Yahudi tarihçisi Heinrich Graetz, History of the fews adlı etkili kitabında, Yahudilerin Arap topraklarındaki öyküsünün başlangıcında bu noktayı belirtir: Eski yurtlarında ve Avrupa ülkelerindeki Yahudilerin peri şan durumuna bakmaktan bıkan ve Hıristiyanlıktaki fanatik baskıyı sürekli görmekten usanan gözlemcinin gözleri, Yahudi lerin Arap Yarımadasındaki mutlu durumlarıyla dinlenir. Bura da, Yahuda'nın çocukları, lizerlerine dini öfke boşalacağı, ya da laik iktidar kendilerini bunaltacağı korkusu olmadan kendilerini serbestçe belli ediyorlar ve korku ve aşağılanmayla bakılmıyor lardı. Burada, onur yolları kendilerine kapatılmıyor, devlet ayrı calıklarından dışlanmıyor ve hiçbir engelle karşılaşmadan, öz gür, basit ve yetenekli bir halk içinde kendi güçlerini geliştirme lerine, insani cesaretlerini göstermelerine, Un için yarışmalarına ve usta ellerle, karşıtlarıyla boy ölçlişmelerine izin veriliyordu.3 Graetz, açıkça, Araplar arasında Yahudi yaşamıyla ilgili ro- mantik, ütopik eğilimini, Hıristiyanlık altında Yahudi yaşamıyla ilgili "göz yaşartıcı" kavrayışının karşısına çıkanı. Dahası, bizzat kendisinin yaşadığı ileri çağın farkında olan ve Sefardik'in Aş kenazim'e (Graetz ve diğerlerine göre, çağdaş Polonya Yahudile ri tarafından temsil edilen) üstünlüğüyle ilgili Alman Yahudile rinin inancını yansıtan Graetz, İslama övgüsünü kültürel alana kadar genişletir: Modern çağın uluslarının ulaşmaya çalıştıkları -bilgi, inanç ve moral güçle donanmak için- kültür düzeyine, en bereketli dö nemlerinde İspanya Yahudileri ulaşb. Diğer ülkelerdeki - Fransa, Almanya ve İtalya'daki- kültürsüz kardeşlerinin İspan ya Yahudilerini üstün varlıklar olarak görmesinde ve daha önce leri Babil akademilerine yakışbnlan önemi onlara vermelerinde şaşılacak bir şey yok.4 Yahudilere yönelik İslami hoşgörü (aslında, İslam'ın Müslü man olmayan tek tanrılı dinlere yönelik hoşgörüsüyle ilgili daha Haç ve H i lal Altı n d a O rtaçağda Yah udiler 2 5 genel bir belirtinin bir Örneği) öncülü, tamı tamına ortaçağ Hıris tiyanlığıyla karşılaştırılması nedeniyle, Yahudi oryantalistlere doğru görünür.5 Avrupa' da Birinci Haçlı Seferiyle başlayan dö nem, genel olarak Yahudilere karşı yeniden şiddet hareketlerine tanık oldu. Hıristiyanlar, Yahudilerin Hıristiyan çocukları boğaz layıp ritüel ya da büyü amacıyla kanlarını aldıkl arına i nanır ol dular. Yahudi tefeciler, yoğun Hıristiyan nefretin nesnesi oldu lar. Hıristiyanlıka dönen Yahudilere kuşkuyla bakıldı; bu du rum, özellikle İspanya'da, kötülüğüyle ünlü İspanyol Engizisyo nu'na yol açh. Ayrıca, Yahudi cemaatlerinin tamamı ortaçağ Hı ristiyan devletlerden kovuldular. Ne var ki, bu aşırılıklardan hiçbirinin, İslam' da benzeri yok gibi görünüyor. On dokuzuncu yüzyıldaki bağlamı içinde inançlar arası · ütopya miti, önemli bir siyasal amaca ulaşmak, Yahudilere siya sal eşitlik ve engelsiz mesleki ve kültürel fırsat vaatlerini yerine getirmesi için sözde liberal Hıristiyan A vrupa'ya meydan oku mak için kullanıldı.6 Birincisi, ortaçağ Müslümanları, bir Samuel ha'Nagid İspanyol Müslüman Granada devletinin vezirliğine, ya da bir Meymun Müslüman entelektüeller arasında saygın bir ye re yükselebilecek kadar Yahudilere hoşgörülü davranabildiyse, modem Avrupalılar Fransız Devrimi'nden sonra Yahudilere vermeyi vaat ettikleri hak ve ayrıcalıkları veremez miydi? İkinci si, Hıristiyan dünyası, Yahudilere yönelik zalimliğinin tarihini telafi etmek için Yahudilere bu borcu yok muydu? Üçüncüsü, hpkı liberal yaklaşımdan yararl anan İspanya'daki (Müslüman dünyanın diğer yerlerindeki) Yahudilerin Arap toplumuna yara n dokunduğu gibi, eşit davranmaları halinde modem Avru pa'nın Yahudileri de Avrupa uygarlığına büyük katkılar sağla yacakh. İslami bir inançlar arası ütopyayla ilgili Yahudi miti, Avru pa'daki kurtuluştan uzun süre sonra da, yirminci yüzyıla kadar sürdü. Adolph L. Wismar'ın 1927 tarihli kitabının başlığı yeterin ce açıktır: AStudy in Tolerance as Practiced by Muhammed and His 2 6 Mark R. Cohen Immediate Successors (Muhammed ve Yakın Takipçileri'nin Uy guladığı Hoşgörü Üzerine Bir İnceleme). 1940'lardan bu yana Rudolf Kayser'in Philosophical Library tarafından yayımlanan İspanyol İbrani şair Judah Halevi biyografisi var; Kayser, Gra etz'in tonunu, tekrarlar: Tam da bu zulüm çılgınlıklarını [Haçlı Seferleri] üreten tarih çağıyla aynı dönemde, Güney Avrupa'daki İsrail halkının bir al tın çağ, Eski Ahit günlerinden bu yana tanık olmadıkları bir hoş luk yaşamış olması tarihsel bir mucizeye benzer? Eliyahu Ashtor'un bugünlerde İngilizce çevirisiyle popülerle şen Müslüman İspanya'daki Yahudilerin İbrani tarihi, Altın Çağ'ı rom� noktasına kadar parlatır.B Hıristiyan dünya Yahudilerinin hazin kaderi karşısında İslam dünyası Yahudilerinin kaderiyle ilgili gözde bir değerlendirme, Arap ülkelerindeki Yahudilerin yazılarında da ortaya çıkar. Kendi anayurdunun Yahudileri hakkında yazan Kuzey Afrikalı Yahudi entelektüel ve tarihçi Andre Chouraqui, on ikinci yüz yıldaki Muvahid zulmünü "geçici bir özellik" olarak tarif eder. Baskıcı geç ortaçağda Yahudilere karşı pek çök soykırımı "bir nefret patlamasından çok, hırs ve kıskançlığa" atfeder. Dahası, Müslüman Mağrip'te, ortaçağdan modem zamanlara kadar Avrupa'da var olduğu gibi bir antisemitizm felsefesi ve geleneği hiçbir zaman olmadı ... Tarihin büyük bir döneminde, Kuzey Af rika'nın Yahudileri, dinmeyen bir nefretin nesnesi oldukları Av rupa'nın pek çok yerindekinden daha mutluydular; Mağrip'te böylesi aşırı duygular var olmadı. Farklı inanç taraftarlarının birbirlerine karşı kullandıkları aşağılayıcı ifadeler, ortak bir esin kaynağı ve paylaşılan bir yaşam tarzı güçlü bağını ortadan kaldı ramaz.9 İslami-Yahudi inançlar arası ütopya miti, kalıcılığını, bir öl çüde Nazi döneminde ve o dönemden bu yana olan desteğe borçludur. On ikinci yüzyıl Avrupa antisemitizminin köklerine Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|