Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler

Haç ve  H i lal Altı nda Ortaçağda Yah ud i l e r  9 
Müslümanlığının,  Hıristiyanlığının  ve  buralardaki  Yahudilerin 
kendi sesleriyle konuşmaları"na izin verir. 
Araşhrma  ve  kitabın  yazımı  sürecinde,  öncelikli  araşhrma 
alanımın dışında kalan alanlarda uzman meslektaşlara danışma 
sağduyusunu gösterdim. David Berger, Jeremy Cohen, Michael 
Cook, Theodore Draper, Manha Himmelfarb, William C. Jordan, 
Suzarıne  Keller,  Daniel  Lasker,  Hava  Lazarus-Yafeh,  .Amriıon 
Linder,  lvan  G.  Marcus,  Emily  Rose,  Claudia Setzer ve  Avrom 
Udovitch, yazının son aşamasında yazmaların bir kısmını ya da 
tamamını okumaya cömertçe zaman ayırdılar. Her biri, savı dü­
zeltmeme ve doğru çizgide kalmama yardım eden değerli eleşti­
rilerde  bulundu.  Kalan  kusurlardan  tek  başıma  ben  sorumlu­
yum. 
Princeton  Üniversitesi  İnsanbilimleri  ve Toplumsal Bilimler­
de  Araşhrma  Komitesi  ile  benim  bölümüm  Yakındoğu  İncele­
meleri Bölümü Yayın Fonu, araşhrmanın ve yazmanın çeşitli ev­
relerinde destek verdiler. El yazmasının son versiyonlarına fazla 
zaman  ayırmamamı  sağlayan  Kenneth  Halpem'nin  (Princeton) 
ve Adi Talmon'un  (Kudüs)  araşhrma asistanlığı hizmetlerinden 
ve bilgisayarımdan kaba taslak çıkan bölümleri düzenleyen ilene 
Perkal Cohen'in her zamanki editoryal zekasından yararlandım. 
Gerçekten uygun koşullarda çalışma ve Profesör Hava Lazarus­
Yafeh  ile  Profesör  R.  J.  Zwi  Werblowski'nin  oluşturduğu  orta­
çağda dinler arası polemikler üzerine araşhrma grubunun eleşti­
rilerinden yararlanma fırsahnı bana veren Kudüs İbrani Üniver­
sitesi  İleri  İncelemeler  Enstitüsü'nde  öğretim  görevlisiyken 
(1992-1993) 
bu kitabın son kontrollerini tamamladım. 
Princeton University Press'de bu kitabı bilgece gütmesinden 
ötürü Tarih ve Klasikler Editörü Lauren M. Osbome'a ve editor­
yal çalışmasından ötürü Roy A. Grusham, Jr.'a teşekkür ederim. 

---

---

GİRİŞ 
Yaklaşık 40 yıl önce ortaçağ Yahudi tarihini incelemeye baş­
ladığımda, geleneksel bilgelik, "hilal altında" yaşayan Yahudile­
rin 
"haç altında" yaşayan Yahudilerden önemli ölçüde daha gü­
venli  ve daha yüksek bir siyasi  ve kültürel entegrasyon içinde 
olduklarını  savunuyordu.  Özellikle  kuzey  Avrupa'nın  zulme 
uğrayan  Ashkenazi  Yahudileri1  için  bu  doğruydu.  S. 
D. 
Goi­
tein'in terimiyle verimli Yahudi-Müslüman inançların "ortak ya­
şarlık"ı -"Altın  Çağ"  demenin daha ölçülü bir şekli  (akıl hocam 
Gerson 
D. 
Cohen,  birkaç  yüz  "Altın  İnsan"dan  oluşan  bir  elite 
işaret  etmek  için  kullanırdı- Aşkenazi  topraklarındaki  acı dolu 
Yahudi-Hıristiyan  çalışmasıyla  keskin  bir  karşıtlık  içindeydi. 
1928'de yayımlanan  bir  denemenin  habercisi  olan  Salo 
W. 
Ba­
ron'un düzeltici çabaları, Baron'un modem öncesi Yahudi  geç­
mişinde Hıristiyan  topraklardaki  Yahudi yaşamıyla ilgili  o  za­
man egemen olan görüş dediği bir bakıma abarlılı "Yahudi tari­
hiyle ilgili göz yaşarlıcı kavrayış"ı daha doğru ve daha az kasvet­
li yeniden biçimlendirmeyi amaçlamışlı.2 
Baron, ortaçağ Hıristiyanlığı'nda Yahudi yaşamıyla ilgili "göz 
yaşarlıcı kavrayış"ı değiştirmeyi başardığı halde, modem Yahu­
di tarih yazı:ı,nının Orta Avrupalı kurucuları tarafından "inançlar 
arası bir ütopya miti" biçiminde abartılmış olmasına karşın, son 
zamanlara kadar  Yahudi tarihinin İslam  altındaki  m
anzar
asını 
yeniden değerlendirme gereksinmesi' duyulmadı. Altın Çağ im­
gesinin,  hem bilimsel hem popüler düşüncede hala egemen ol­
duğunu söylemek doğru olur. 
Son onyıllar, bu manzarayı değiştinne çabasına tanık olmak­
tadır. 
1960'ların  sonlarına  doğru  -ya  da  daha  kesini,  Haziran 
1967'deki Allı Gün Savaşı'ndan sonra- Arap-İsrail çalışmasından 
kaynaklanan  faktörler,  bazı  kesimlerde  Arap-Yahudi  tarihinin 

---

1 2  Mark R.  Cohen 
köklü  bir  gözden  geçirilmesine  yol  açh.  Yeni  nosyon,  ilk  önce, 
esas  olarak  popüler  Yahudi forumlarında  yayılan  uzman  olma­
yanların  yazılarında  ortaya  çıkh,  ardından  daha  dolaylı. bir  bi­
çimde  bilimsel  incelemelerde  görünmeye  başladı.  Bu görüşe  gö­
re,  "Alhn  Çağ",  aslında  bir  baskı  ve  sıkınh  dönemiydi.  Tam  da 
Hasday ibn Shaprut, Samuel ha-Nagid  ibn Nagrela ve Judah ha­
Levi  gibi  büyük  "alhn"  insanların,  İspanyol�Müslüman  sarayla­
rının 
koridorlarını süslediği  yüzyıllar, arhk  ayrımcılık  ve  zulüm 
bakımından nitelenir  oldu.  Bazıları,  İslam  Yahudilerinin  kaderi­
nin, zaman zaman  Avrupa'daki Yahudilerin bahh kadar hüzün­
lü  olduğunu  ileri  sürecek  kadar  ileri  gitti.  Bu  görüşe  "Yahudi­
Arap  tarihiyle  ilgili  neo-gözyaşarhcı  kavrayış"  demeyi  tercih  et­
tirn.3 
Ne  var  ki,  bu  revizyonizm  bir  sapmadan  kaynaklanmadı. 
Modem Arap propagandası ile Arap anti-semitizminin meydan 
okumalarına  diyalektik  karşıtlık  içinde  ortaya  çıkan  bir  "karşı­
mit"tir.  Haziran, 
1967 
yenilgisinin  ardından  Arap  savunucuları, 
modem  Siyonist  belaya  İslami  hoşgörünün  ortaçağdaki  "Alhn 
Çağ"ıyla  ilgili  bir  bakıma  eski  temayı  ele  almaya  başladı;  Müs­
lümanlarla  Yahudilerin,  yüzyıllar  boyunca  ütopik  ilişki  içinde 
olduklarına dair  "mit"i  (Yahudi kaynaklı)  bağırlarına bastılar. Bu 
uyum,  Siyonist  hareketle  ve  özelikle  İsrail  devletinin  kurulma­
sıyla parçal
anrnı
şh. Bu savın imasına göre, Siyonist-İsrail tehdidi 
savuşturulursa,  Yahudilerle  Arapların,  Arap-Müslüman  koru­
ması  alhnda inançlar arası  bir  ütopya  içinde  yan  yana  yaşadığı 
eski uyum, yeniden sağlanırdı. 
Hem  İsrail'de.  hem  Yahudi  diasporasında,  taşkın,  şiddetli 
Arap  anti-semitizminin  -en  kötü  türden  ortaçağ  Hıristiyan  Ya-
.  hudi  nefretini  ve bunun  yirminci  yüzyıldaki  devamını  andıran­
yeni 
f 
arkındalığı,  ikinci  meydan  okumaydı.  Araplar,  geçmişin 
inançlar  arası  uyumuna  son  veren  Yahudi  "yeni  sömürgecili­
ği"nin  Filistin'deki  provokasyonunu  göstererek  husumetlerini 
haklı göstermeye çalıştılar. Tepki olarak Yahudiler de, Arap anti-

---