Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
1 6 Mark R. Cohen Lewis'e 'göre önemli bir karşıtlık da, İslam dünyasındaki Ya hudilerin Avrupa'da olduğu gibi tek azınlık değil, birçok azınlık tan biri olmalarıydı. Müslüman toplum "çeşitli ve çoğul" olduğu için, azınlıklar "çok daha az göze ç arp ıyordu."9 Bu nokta sık sık belirtilmektedir. Ben-Sasson, açıklamayı ay rınhlandırmadan sundu. Goitein ise şunları yazıyordu: "Yahudi lerin yabancı bir ortamda tek-ve son derece küçük bir grup oluş turduğu Avrupa'dan farklı olarak İslamda, Geniza* döneminde hala oldukça büyük ve devlet işlerinde bile etkili olan iki azınlık grubun varlığı ayrılığın zararlı etkilerini azalth."10 No rman Stillman, aynı düşünc�yi şu şekilde ifade eder: "Yahudilerin, or taçağda sayılafilçok daha fazla olan ve çok daha dikkat çeken' Hı ristiyanlarla ve Zerdüştlerle aynı aşağı statüyü paylaşması olgu su, özel olarak Yahudi karşılı duyguların bir kısmını daha geniş bir Müslüman -olmayan karşıtlığı- bağlamı içinde dağıth. Aslın da aşağıdakiler arasında özsel bir eşitlik vardı."11 Bu kitap, ortaçağ İslam-Yahudi ve Hıristiyan-Yahudi ilişkileri konusunda, yukarda sözü edilenlere benzer karşılaşhrmalı ba kışlar üzerine inşa edilen geniş bir soruşturma sunmaya koyulu yor. Karşılaşhrmalı yeni sorular soruyor ve bu soruları, her iki ortaçağ yerleşiminde Yahudilerin Yahudi-olmayanlarla ilişkile-· rine iki taraflı ışık tutacak şekilde yanıtlamaya çalışıyor, Bu ince lemenin özgül parametrelerini tanımlamadan önce, ne olmadığını belirtmek yararlı olacak Karşılaşhrmalı bir hoşgörü incelemesi değildir. Modem zamanlar öncesinde hoşgörü, en azından John Locke'dan bu yana biz bahdakilerin anladığı şekliyle, ne İslam ne de Hıristiyanlık için bir fazilet değildi. 1983'te Ruhani Tarih Demeği'nin (Ecclesiastical Historical Society) yıllık toplanhsına •Yahudilikte, kovuşturmalar nedeniyle sakl anmas ı gereken kutsal belgele rin ve ibadet gereçlerinin saklandığı ve genellikle sinagogların tavan ara sında ya da bodrumunda bulunan özel bölmelere verilen ad-çv. Haç ve Hilal Altı nda Ortaçağd a Yah u d i l e r 1 7 sunulan "Zulüm ve Hoşgörü" üzerine tebliğlere önsözünde ta rihçi G. R. Elton, Hıristiyanlık ve diğer tek tanrılı dinlerle bağlan tılı olarak bu konuya değinir. çalışan izin vere �Bu nedenle, güçlü kiliselerde örgütlenen ve kendi sahnele rini denetleyen dinler doğal bir şey olarak eziyet ederler ve hoş görüyü, zayıflığın, hatta taptıkları ilaha hainliğin bir işareti ola rak görme eğilimindedirler. Dindarlar arasında hoşgörü, galip geldiklerinde kendileri eziyet etmeye başlamak üzere hoşgörüye gereksinmesi olan eziyet görenler tarafından istenir.12 Dolayısıyla öyle görünüyor ki, iktidarda olan tek tanrılı din- ler, bütün tarih boyunca, uygun olmayan dinlere eziyet etmeyi, mecburi olmasa da, münasip görmüşlerdir. Bu nedenle, hpkı or taçağ Hıristiyanlığının Yahudilere (ve Müslümanlara) eziyet et mesi ve Museviliğin -Hasmon hanedanı .. döneminde (10 ikinci yüzyıl) kısa bir süre iktidar oldu- pagan Edomltilara ... eziyet edip Museviliğe zorla döndürmesi gibi, ortaçağ İslam'ının da Müslüman olmayanlara eziyet etmiş olması şaşırhcı değil. Bu nunla birlikte, her şey söylenip yapıldığında tarihsel kanıtlar, İs lamın Yahudilerinin, özellikle oluşum ve klasik yüzyıllarda (on dokuzuncu yüzyıla kadar), Hıristiyanlığın Yahudilerinden çok daha az eziyet- gördüklerini gösterir.13 Bu, şimdiye kadar veri lenden daha ayrıntılı ve kapsamlı bir açıklama ister. Demek ki, iki merkezi soru bu incelemenin temelini oluştu ruyor. Klasik yüzyıllardaki İslam-Yahudi ilişkileri, erken ve yük sek ortaçağdaki Hıristiyan-Yahudi ilişkilerinden neden daha az gerilimli, daha az hoşgörüsüzlük ve şiddetle belirgindi? İslam •• İlkçağda Yahuda eyaletinde hüküm süren Makabi kökenli hanedan -çv. ••• Lut Gölü'niln babsında yaşayan eski bir kavim -çv. 1 8 Mark R. Cohen dünyasında Yahudilere yönelik eziyet ve hoşgörüsüzlüğü sınır layan faktörler nelerdi? Bu sorulara yanıt vermeye çalışırken, Latin Bah ile Müslü man Doğu'da Yahudi yaş amın daki benzer gelişme evrelerine, ya da paralel görüngülere bakhm. İncelemenin yararlı olması ve Hıristiyan-Yahudi ilişkilerine iki yönlü ışık tutması için, yakın dan paralel gelişme evrelerini zorunlu olarak kronolojik olmasa da yapısal bir bakış açısından değerlendirmek zorundaydım. Bu türden bir titizliği başarmaya çalışhm. İkinci Kısım, (1) erken inançlar arası ilişkilerde dinsel faktörü (Bölüm 2) ve (2) Yahudi lerin hukuksal konumunu (Bölüm 3 ve 4) ele alıyor. Üçüncü Kı sım, Yahudilerin oynadığı ekonomik role ayrıldı (Bölüm 5). Dördüncü Kısım, hem Hıristiyanlık'ın hem Müslümanlığın top lumsal düzeninde Yahudi'nin yerini değerlendiriyor (Bölüm 6, 7 ve 8). Beşinci Kısım ise, dinler arası polemikleri, bizzat zulmü ve bunlara Yahudi tepkilerinin yanı sıra, iki hakim toplumdaki ya şamla ilgili kolektif Yahudi anısını ele alıyor (Bölüm 10). Bölüm 1, elimizdeki konuyu bu kadar tarhşmalı kılan tarih yazı mının izini sürüyor. Kitap, entelektüel yaşamla ilgili bir bolüm içermiyor. Oluşum ve klasik yüzyıllarda Arap-İslam topraklarındaki Yahudi yaşa mının kültürel çiçeklenmesinin öyküsü birçok kez anlatılmışhr (çoğunlukla ve sıklıkla önyargılı bir şekilde, Aşkenazi dünyasın daki Yahudi entelektüel yaşa mının karşısına konularak). Yine de, bu kitabın bölümlerinin arka planı, karşısında bu öykünün daha iyi anlaşılabileceğine inanıyorum. İnceleme, Hıristiyan-Yahudi ilişkisinin, dinsel ve hukuksal temellerinin Akdeniz kökenli olduğunu bütünüyle kabul etme sine karşın, karşılaşhrma amacıyla, Latin Bah ve esas olarak ku zey ülkeleri üzerinde yoğunlaşmayı yararlı buldum. Kuzeydeki karşıtlıklar, güneydekilerden daha çok canlı ve daha az engel lenmiştir; dolayısıyla İslain'daki Yahudi-Yahudi olmayan ilişki sini aydınlatan karşılıklı ışık, daha parlakhr. Örneğin İtalya - çe- Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|