H. F. Bağirova, Ş. H. QƏDİmova böYRƏk xəSTƏLİKLƏRİ VƏ hamiLƏLİK
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
50
qurudulmalıdır. Təmizlik zamanı bakteriuriyanın səviyyəsinə ehtimal edilən təsiri aradan qaldırmaq üçün dezinfeksiyaedici vasitələrin istifadəsinə icazə verilmir;
müayinə üçün sidiyin orta porsiyası yığılır. Bu tələbə düzgün əməl etmək üçün xəstə siyimədən əvvəl sidik kisəsinin dolmasını hiss etməlidir. Bu zaman sidiyin ilk porsiyası (uretranı yuyan) ayaqyoluna axıdılır, orta porsiyası siyiməyə fasilə vermədən steril laborator qaba yığılır, qalan sidik porsiyası da həmçinin ayaqyoluna axıdılır;
hamiləliyin gecikmiş vaxtlarında bəzi (xüsusilə kök) qadınlar sidiyi toplayarkən müəyyən çətinliklə rastlaşa bilər. Belə hallarda sidik nümunələrinin əldə edilməsinə dair yuxarıda sadalanan şərtlərə əməl edilməsi üçün orta tibb heyətinin yardımına ehtiyac yarana bilər.
Hazırkı dövrdə, şübhəsiz, aparıcı uroloqlar, nefroloqlar və mamalar tərəfindən söylənilən bir fikir birmənalıdır - hamilə qadınlarda sidik kisəsinin kateterizasiyası sidik-ifrazat sisteminin (SİS) infeksiyalarının , o cümlədən klinik əlamələrlə müşayiət olunan infeksiyaların iknişafında başlıca yatrogen risk amili kimi nəzərdən keçirilir. Hamilə qadınlarda bu metod vasitəsilə müayinə üçün sidiyin əldə olunması yalnız o hallarda özünü doğruldur ki, sidik kisəsinin kateterizasiyası ciddi göstərişlər olduqda yerinə yetirilir. Bakteriuriyanın müayinəsinin informativlik dərəcəsi sidik nümunələrinin təkrar müayinəsi zamanı xeyli artır. Əldə olunmuş nümunələrin maksimal sürətlə laboratoriyaya daşınması bakteriuriyanın qiymətləndirilməsi zamanı kritik vacib məsələ sayılır. Bu, uropatogenlərin yüksək replikasiya qabiliyyəti ilə izah edilir (Escherichia coli otaq temperaturunda hər 15-20 dəqiqədən bir replikasiya etmək qabiliyyətinə malikdir) ki, bu da onların sidikdə miqdarının real qiymətləndirilməsini çətinləşdirir. Sidik nümunələrinin laboratoriyaya tezliklə daşınması imkanı olmadıqda onların +4 0 C-yə qədər soyudulması məsləhət görülür (bu zaman uropatogenlər lizisə uğramır, onların replikasiya qabiliyyəti isə bloklaşdırılır). Sidiyin soyudulmasından sonra onun müayinəsi 20-24 saat ərzində həyata keçirilməlidir .
Bakteriuriyanın kəmiyyət və keyfiyyətcə qiymətləndirilməsini təmin edən ən dəqiq və informativ metod sidiyin bərk qidalı mühitlərə əkilməsi sayılır. Həmçinin 51
ekspres-diaqnosikanın müxtəlif metodları təklif olunmuşdur ki, onlar sidiyin əkilməsi metodundan geri qalır (bir qayda olaraq həssaslığına və spesifikliyinə görə), lakin sadəliyinə və yerinə yetirilməsi sürətinə, həmçinin ucuzluğuna görə ondan xeyli üstündür . Böyrək patologiyasının diaqnostikası üçün qanda ümumi zülal və zülal fraksiyalarının, xolesterinin, elektrolitlərin, turşu-qələvi vəziyyətinin, azotemiyanın təyin edilməsi mühüm əhəmiyyət daşıyır. Qanın biokimyəvi müayinəsi zamanı adətən hipoproteinemiya və disproteinemiya (albuminlərin miqdarının azalması və qlobulinlərin səviyyəsinin artması sayəsində) aşkar edilir. Sidik cövhərinin və kreatinin miqdarının qısa müddət ərzində və orta səviyyədə artması nəzərə çarpa bilər ki, bu da böyrəklərin funksiyasının pozulmasından xəbər verir. Müxtəlif orqanların, o cümlədən SİS-nin iltihabi xəstəliklərinin diaqnostikası zamanı son illər sitokinlərin səviyyəsinin təyin edilməsinə böyük diqqət verilir. Sitokinlər – əsasən immun sistemin aktivləşmiş hüceyrələri tərəfindən hasil edilən, antigenlərə münasibətdə spesifikliyi olmayan və immun cavab, hemopoez, iltihab zamanı hüceyrəarası qarşılıqlı əlaqələrin mediatorları sayılan zülallardır.
HAMILƏLIK ZAMANI SİS-NIN INFEKSIYALARININ DIAQNOSTIKASI ZAMANI APARILAN INSTRUMENTAL MÜAYINƏLƏR
Müayinənin başlanğıc mərhələlərində böyrəklərdə olan iltihab prosesinin diaqnostikası metodlarından biri termoqrafiyadır ki, o zədələnmiş orqan nahiyəsində bədənin temperaturunun qeydə alınmasından ibarətdir. Bu, qeyri-invaziv metod ekspress-diaqnostika metodu qismində istifadə edilə bilər ki, bu da xəstəliyin artıq erkən mərhələlərində böyrəklərin patologiyasını digər orqanların xəstəliklərindən diferensiasiya etməyə, həmçinin növbəti mərhələdə xəstələrin məqsədyönlü müayinəsini müəyyən edən və müalicənin effektivliyi üzərində nəzarəti təmin edən test kimi işlətməyə imkan verir. Lakin termoqrafiya böyrəklərin zədələnməsinin səbəbini və xarakterini üzə çıxarmır.
52
SİS-nin xəstəlikləri olan hamilə və zahı qadınların standart müayinəsi kompleksinə ultrasəs skanlaması (ultrasonoqrafiya) aiddir. Müayinələr böyrəklərin qabıq qatının qalınlığını, ölçülərini və KLS-ni təyin etməyə, böyrəklərin inkişaf qüsurlarını və yenitörəmələri aşkar etməyə, sidik daşı xəstəliyinin, hidronefrozun olmasını və s. təyin etməyə imkan verir. Bu metod ana və döl üçün zərərsizdir və hamiləlik müddətində dəfələrlə istifadə edilə bilər.
Ultrasəs müayinəsi (USM) - hamilə qadınlarda SİS-nin infeksiyaları zamanı ən geniş yayılmış metoddur ki, bu da onun kifayət qədər yüksək informativliyi, ionlaşdırıcı şüalanmanın ekspoziyasının olmaması və dinamik müayinələrin təkrar- təkrar aparılması imkanı ilə şərtlənmişdir. USM böyrəklərin və onların kasacıq- ləyən aparatının strukturunun, funksiyasının anadangəlmə və qazanılmış xüsusiyyətlərini (böyrəklərin sayının və yerləşmə anomaliyaları, böyrəklərin polikistozu və multikistozu zamanı kistalar da daxil olmaqla) təyin etməyə imkan verir. USM kasacıq-ləyən aparatının strukturlarında konkrementlərin olmasını, yerləşməsini, həndəsi xüsusiyyətlərini və məkan ölçülərini qiymətləndirməyə, həmçinin hidronefrozun olmasını və ağırlıq dərəcəsini təyin etməyə imkan verir. Bir çox hallarda hamiləlik zamanı böyümüş uşaqlığın bağırsaqları yan tərəfə sıxışdırması nəticəsində USM vasitəsilə sidik axarlarının vizuallaşması yaxşılaşır, halbuki hamilə olmayan qadınlarda o, sidik axarlarını örtür və onların vizuallaşmasına mane olur. Bununla belə, sidik axarlarında yerləşmiş konkrementlərin USM vasitəsilə aşkar edilməsi, həmçinin müəyyən edilən hidronefrozun interpretasiyası bəzən böyük çətinliklər törədir. Hestasiya vaxtı fizioloji hidronefrozun və SİS-nin obsturksiyası zamanı hidronefrozun diferensial diaqnostikası məqsədilə bir sıra əlavə ultrasəs metodları təklif olunmuşdur. Belə metodlardan biri böyrəklərin damar rezistentliyi qiymətləndirilməklə və intrarenal damarların rezistiv əmsalı hesablanmaqla aparılan doppler ultrasonoqrafiyası sayılır. Hestasiya zamanı SİS-nin obstruksiyasının təyin edilməsində sidik axarlarının rəngli doppler skanlaması müəyyən rol oynayır .
Hestasiya zamanı SİS-nin infeksiyalarının instrumental diaqnostika metodları arasında digər metodlar, ilk növbədə SİS-nin obstruksiyasının təyin edilməsi zamanı Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|