1
H.F. BAĞIROVA, Ş.H.QƏDİMOVA
BÖYRƏK XƏSTƏLİKLƏRİ VƏ HAMİLƏLİK
(dərs vəsaiti)
Bakı – 2017
2
Tibb elmləri doktoru, professor H.F.Bağırova
Tibb üzrə fəlsəfə doktoru Ş.H.Qədimova
Böyrək xəstəlikləri və hamiləlik (dərs vəsaiti)
Rəyçi:
Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin ........... 2017-cı il
tarixli ....... saylı kollegiyasının qərarı əsasında təsdiq edilmişdir.
Dərs vəsaiti Azərbaycan Tibb Universitetinin tədris proqramı əsasında tərtib
edilmişdir. Burada hamilə qadınlarda böyrək xəstəliklərinin klinik gedişinin
xüsusiyyətləri və xəstəliyin klinik simptomlarının müxtəlif qruplarının diferensial
əlamətləri və yanaşı gedən infeksion- iltihabi və ginekoloji xəstəliklərin onun
gedişinə təsiri, sidik-ifrazıat yollarının xəstəliklərinin hamiləliyin gedişinə və
nəticəsinə təsiri (xəstəliyin klinik gedişi ağırlaşdıqca və hamiləliyin müddəti
uzandıqca güclənən) və s. məsələlər öz əksini tapmışdır. Dərs vəsaitində
planlaşdırılan və hazırkı hamiləlik dövründə böyrək xəstəliklərinin efefktiv müalicə
metodlarına geniş yer ayrılmışdır. Dərs vəsaitindən həmçinin praktik həkimlər də
istifadə edə bilər.
Bakı- 2017
3
HAMİLƏ QADINLARDA BÖYRƏK PATOLOGİYASI PROBLEMİNİN
MÜASİR VƏZİYYƏTİ
Müasir dövrdə sidik-ifrazat sistemi orqanlarının patologiyası tibb elmi və
təcrübəsinin başlıca mühüm problemlərindən biri olub hamilə qadınların
xəstələnməsinin strukturunda aparıcı yerlərdən birini tutur. Böyrək xəstəliklərinin
geniş yayılması, onların tibbi-sosial əhəmiyyəti və patologiyanın əlilliklə
nəticələnməsi hamilə qadınlarda sidik-ifrazat sistemi orqanlarının xəstəliklərinin
erkən diaqnostikası və profilaktikası probleminin mühüm əhəmiyyətə malik
olduğunu göstərir. Böyrəklərin bir çox xəstəliklərinin aqibəti olan xronik böyrək
çatışmazlığı daha ağır patoloji vəziyyət hesab edilir. Hamilə qadınlarda böyrək
xəstəlikləri zamanı hamiləliyin başa çatdırılmamasının yüksək tezliyi (15-20%), onun
azalma meylinə malik olmaması, yanaşı gedən mamalıq patologiyasının
şiddətlənməsi, perinatal və postnatal ağırlaşmaların inkişaf etməsi bu patologiyanın
aktuallığını artırır.
Qadın orqanizminin xüsusiyyətləri, böyrəklərin və hamilə qadının uşaqlığının
bir-birinə topoqrafik baxımdan yaxın olması, qarın boşluğunun hemodinamikasının
əhəmiyyətli dəyişiklikləri, limfa sisteminin drenaj-dezintoksikasiya funksiyasının,
immunitetin xeyli zəifləməsi, qadınlarda homeostazın tənzimləmə sistemlərindən
birinin – böyrəklərin sidik-ifrazat funksiyasının əvvəldən zədələnməsi bu
xəstəliklərinin etiologiyasında, patogenezində, diaqnostikasında özünəməxsus rol
oynayır və spesifik profilaktika və müalicə taktikasının aparılmasını tələb edir. Bu
zaman müalicənin hər hansı bir üsulunun effektivliyinin qiymətləndirilməsi patoloji
prosesin ağırlıq dərəcəsi ilə əldə edilən effektin müqayisəsi aparılmadan mümkün
deyildir. Bir çox hallarda infeksion proses yayılmış xarakter daşıyır, sepsisin inkişaf
etməsinə gətirib çıxarır.
Bir sıra tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, sidik-ifrazat yollarının xəstəlikləri hamilə
qadınlarda ən geniş yayılmış patologiyalardan birinə aiddir. Belə qadınlarda
hamiləliyin, doğuşların ağırlaşmaları daha çox inkişaf edir, bir qayda olaraq, dölün
4
inkişafının ləngiməsi meydana çıxır, eləcə də, döl beyin qan dövranının pozulması
əlamətləri və digər əlverişsiz neonatal nəticələrlə doğulur.
Sidik-ifrazat
sisteminin
xəstəliklərinin
doğuşların,
hamiləliyin
və
doğuşdansonrakı dövrün gedişinə, həmçinin dölün və yenidoğulmuşun vəziyyətinə
təsiri bir çox tədqiqatçılar tərəfindən öyrənilmişdir. Hamiləliyin və sidik-ifrazat
sisteminin xəstəliklərinin birgə gedişi çox vaxt bir sıra ağırlaşmalarla: hamiləliyin
başa çatmaması (I trimestrdə özbaşına düşüklər, inkişafdan qalmış hamiləlik);
vaxtındanqabaq
doğuşlar;
dölün
bətndaxili
infeksiyalaşması
(bətndaxili
pnevmoniyanın inkişaf etməsi mümkündür); ciftin funksiyasının pozulması ilə
müşayiət olunur ki, bu da dölün formalaşmasına və inkişafına mənfi təsir göstərə
bilər . Bəzən böyrəklərin və sidik-ifrazat orqanlarının patologiyası ilk dəfə hamiləlik
vaxtı aşkar edilir. Hamiləlik vaxtı mamalıq təcrübəsində ən çox yayılmış
xəstəliklərdən biri sidik-ifrazıat sisteminin infeksion-iltihabi xəstəlikləri (simptomsuz
bakteriuriya, sistit, pielonefrit, sidik daşı xəstəliyi) hesab edilir.
Hamilə qadınlarda pielonefritin diaqnostikası və müalicə metodarının
öyrənilməsinə həsr olunmuş xeyli sayda işlərə baxmayaraq, xəstələnmənin yüksək
səviyyədə qalması (xüsusilə də gənc qadınlar arasında) pielonefritin tez-tez baş verən
kəskinləşmələri, o cümlədən hamiləlik vaxtı, irinli ağırlaşmaların inkişaf etməsi
təhlükəsi və sonradan onun xronik formaya keçməsi, böyrəklərin fəaliyyətinin
dayanması ilə əlaqədar bu problem indiyə qədər öz aktuallığını itirmir.
Lakin bu illər ərzində hamilə qadınlarda pielonefritlə xəstələnmə səviyyəsi o
qədər də azalmamışdır, silinmiş və atipik xəstəlik hallarının sayının artması isə erkən
diaqnostikanı çətinləşdirir və məqsədyönlü səmərəli müalicəsinin başlanmasını
gecikdirir ki, bu da müasir şəraitdə erkən diaqnostika problemini daha da
aktullaşdırır, yeni tədqiqatların aparılmasını tələb edir. Bir çox tədqiqatçıların
fikrincə, yalnız erkən diaqnostika və vaxtında aparılan səmərəli müalicə bu xəstələrin
maksimal dərəcədə sağalmasını təmin edə bilər. Hamilə qadınlarda pielonefritin
müalicəsinin əsas istiqaməti hazırda kombinə olunmuş, böyrəklərdən törədicinin
eliminasiyasına yönəldilmiş antibakterial müalicə sayılır. Tibbi-iqtisadi standartlara
uyğun olaraq antibakterial müalicənin əsasını geniş təsir spektrinə malik antibiotiklər