10
“Hər ikisi (Lut və ġüeyb qövmlərinin yaĢadıqları Ģəhərlər
ġama doğru gedən sizlərin) açıq-aĢkar yolunuz üzərindədir!”
1
Çünki insan məqsədə nail olmaq üçün yola əhəmiyyət verir.
Quranın baĢqa iki ayəsində bu sözlə yəhudi qövmünə örnək və
qabaqcıl Ģəriət olan Tövrata iĢarə edilir və buyurulur:
ًخاَّ لْاِؽاَهاَٚ بًِباَِ إ ٝاٍَٛةُِ ةُةباَز و ٗ ٍلْاِجاَل ٓ ِاَٚ
“Bundan qabaq Musanın kitabı onlara rəhbər və rəhmət
idi.”
2
Bu söz beĢ ayədə ilahi və saleh rəhbərlərə aid edilmiĢdir. O
cümlədən:
بًِباَِ إ ًبمٍَّٕ ٌ اَهةٍُ باَع ٟدِّٔ إ اَيباَل
“Allah Ġbrahimə buyurdu: “Mən səni insanlara imam təyin
etdim!”
3
BaĢqa bir ayədə bir qrup peyğəmbərlər haqda buyurulur:
بأَ ولْاِِاَت ث اَْٚةُللْاِٙاَ٠ ًخمَّّ اَأ لْاُِةُ٘بإَلْاٍِاَعاَعاَٚ
“Biz onları öz əmrimizlə (camaatı ) doğru yola yönəldən
imamlar və qabaqcıllar təyin etdik!”
4
Ümumi mənada bu məfhum “Furqan” surəsinin 74-cü, “Qəsəs”
surəsinin 5-ci və “Səcdə” surəsinin 24-cü ayələrində də müĢahidə
olunur.
BaĢqa bir ayədə isə küfr və zəlalət rəhbərləri nəzərdə tutulur.
Ayədə buyurulur:
ولْاِفةُىلْاٌِا اَخمَّّ اَأ لْاِاٛةٍُ رباَماَـ
“Belə isə küfr rəhbərləri ilə döyüĢün!”
5
Digər bir ayədə geniĢ mənada həm hidayət, həm də zəlalət
rəhbərlərinə iĢarə olunur və buyurulur:
لْاُِ ٙ ِباَِ ث ءًٍبأَةُأ مًَّةُو ٛةُ لْاِلأَ اََ لْاِٛاَ٠
“O gün (qiyamətdə) hər tayfanı öz rəhbərləri ilə birgə
çağıracağıq!”
6
1
“Hicr” surəsi, ayə: 78.
2
“Əhqaf” surəsi, ayə: 12 və “Hud” surəsi, ayə: 17.
3
“Bəqərə” surəsi, ayə: 124.
4
“Ənbiya” surəsi, ayə: 73.
5
“Tövbə” surəsi, ayə: 12.
6
“İsra” surəsi, ayə: 71.
11
Ümumiyyətlə, Qurani-kərimdə “imam” sözü müxtəlif
mənalarda on iki dəfə iĢlədilmiĢdir.
***
QURANĠ-KƏRĠMDƏ ĠMAMƏT MƏQAMI
Əslində imamət və rəhbərlik təkcə dini məsələ deyil və bütün
yaradılıĢ aləmində əhəmiyyət daĢıyır. Allah-taala Özü varlıq
aləminin əsl imamı və rəhbəridir, kainatı hidayət və idarə edən də
Odur!
Qurani-kərimdə bu məsələyə xüsusi əhəmiyyət verilmiĢ və
imamət insanın təkamül seyrinin son mərhələsi sayılmıĢdır. Yalnız
“ulul-əzm” peyğəmbərlər ona çatmıĢlar. Belə ki, “Bəqərə” surəsinin
124-cü ayəsində buyurulur:
مَّٞدِّهةُم ٓ ِاَٚ اَيباَل بًِباَِ إ ًبمٍَّٕ ٌ اَهةٍُ باَع ٟدِّٔ إ اَيباَل مَّٓةُٙمَّّاَراَتاَـ ءٍدباَّ ٍاَى ث ةُُّٗثاَه اَُ١ ٘ااَولْاِث إ ٝاٍَاَزلْاِثا م إاَٚ
ٟ ر
آَ١ ّ ٌبمَّظٌا ٞ للْاِٙاَ ةُيبإَاَ٠ اَلا اَيباَل
“Xatırla o zamanı ki, Ġbrahimi öz Rəbbi kəlmələrlə (müxtəlif
vasitələrlə) imtahana çəkdi və o, imtahanları tamamladı (onların
öhdəsindən layiqincə gəldi). Bu zaman Allah ona buyurdu: “Səni
insanlara imam təyin etdim!” Ġbrahim “nəslimdən necə” (onları
da imam qərar verəcəksənmi) – soruĢduqda Allah buyurdu:
“Mənim əhdim (imamlıq məqamı) heç vaxt zalımlara çatmaz! (Və
bu məqama yalnız sənin pak və məsum övladların layiqdir!)”
Ayənin əvvəlində həzrət Ġbrahimin bir neçə kəlmə ilə imtahana
çəkilməsindən söz açılmıĢdır. Təfsir alimləri arasında bu kəlmənin
nədən ibarət olması barədə fikir ayrılığı vardır. “Ruhul-məani”
kitabının müəllifi bu haqda on üç baxıĢ qeyd etmiĢdir.
1
Nəzərə daha düzgün gələn baxıĢ budur ki, “kəlmələr”də məqsəd
Ġbrahim peyğəmbərin öhdəsinə qoyulan ağır vəzifələrdən ibarət
müxtəlif əmr və qadağalardır. Bu vəzifələr – əmr və qadağalar
aĢağıdakılardan ibarətdir: onun bütpərəstlərə qarĢı Ģücaətli qiyamı,
bütləri sındırması, odda yandırılması, ürəyinin parası olan övladını
qurban etmək məqsədi ilə bıçağı onun boğazına qoyması, ailə-
uĢağından keçib, onları Məkkənin bir nəfər belə yaĢamayan quru və
yandırıcı torpağında tək-tənha qoyması və nəhayət, müqəddəs
1
“Ruhul-məani”, 1-ci cild, səh. 336.
12
vəzifəsini yerinə yetirmək üçün bütpərəstlərin yaĢadığı diyardan
köçməsi... Bunların hər biri ağır imtahan olsa da, Ġbrahim (ə) iman
və səbir qüvvəsilə onların öhdəsindən gələrək imamət məqamına nail
olmuĢdur.
Bəzi təfsirçilər həzrət Ġbrahimin (ə) imtahanlarının otuzdan çox
olduğunu qeyd edərək demiĢlər ki, bu otuz imtahan Qurani-kərimin
üç yerində – “Tövbə” surəsinin 13-cü ayəsi (on imtahan), “Əhzab”
surəsinin 1-9-cu və 35-ci ayələrində (qalan iyirmi imtahan)
açıqlanmıĢdır. Lakin bu imtahanların bir qisminin təkrar yönünə
diqqət yetirdikdə, həmin nəzəri düzgün hesab etmək olmaz.
Ümumiyyətlə, Ġbrahim (ə) qəhrəmanlıq göstərərək bütləri
sındırdı, bütün ağır sınaqların öhdəsindən layiqincə gələrək imamət
libası geyindi. Allah-taala onun böyük iftixar və məqama nail
olduğunu belə açıqlayır: “Mən səni insanlara imam təyin etdim!”
Həzrət Ġbrahimin (ə) risalət və peyğəmbərlik məqamından,
eləcə də, bütün mübarizələrdən sonra ömrünün sonunda nail olduğu
bu məqam hansı məqam idi?
Sözsüz ki, həzrət Ġbrahimin (ə) ağır imtahanlardan sonra Allah
tərəfindən layiq görüldüyü bu məqam onun peyğəmbərlik
məqamından üstün olmalıdır. Təfsir alimləri ayədə qeyd olunan
“imam” sözü haqda çox söz demiĢlər və bəziləri bu sözün məna
incəliyinə varmadan ciddi tərəddüdlərə düçar olmuĢlar. Ən maraqlısı
budur ki, bir qrup məĢhur təfsirçilər onu nübüvvət və peyğəmbərlik
məqamı ilə eyni bilmiĢlər. Halbuki həzrət Ġbrahimin (ə) həmin vaxt
peyğəmbər olmasına heç bir Ģəkk-Ģübhə yox idi. O, imamət
məqamına çatanda, peyğəmbərliyindən uzun illər keçmiĢdi, həm də
övlad sahibi olmuĢdu. Ayənin davamında da onun Allahdan öz
övladları üçün imamət məqamı istədiyi göstərilir.
Bir çox təfsirçilər həzrət Ġbrahimin (ə) imtahana çəkildiyi
“kəlmələr”in Allah tərəfindən aldığı bir sıra təlimlərdən, yaxud
bütpərəstlərlə mübarizəsindən, Kəbə evini bina etməsi və oğlunu
qurban kəsməsindən ibarət olduğunu bildirsələr də, bəziləri yenə də
imaməti peyğəmbərlik məqamına aid etmiĢlər. Halbuki bütün bu
göstəriĢ və qəhrəmanlıqlar həzrət Ġbrahimin (ə) peyğəmbərlik
məqamından sonra baĢ vermiĢdir. Hər halda, onların təfsirlərində
“Mən səni insanalara imam təyin etdim” cümləsi aydın Ģərh
olunmur.
Dostları ilə paylaş: |
