5
اَخمَّّ اَلاا مَّْ ا
ُ بمٌا
اَلْاِلاا اََبماَِ آَ٠
ؾ اب١ جلْأِ
ٜ
ؿلْإِاَر
اَلْاِلاا ن٠
لْاِػ
كةُٚلةُؾٌا خاَِبل ا اَٚ َبو
لْاِؿ ؽاَٚ
ع ٠اواٌَْا ظ
َبٔاَلاا ت٠كتراَٚ
خاَّ لْاِٖ عاَو ْةُِٛةُٖٛلْاِعاَِ
اب١ جلْأِاَلاا
“Peyğəmbərin (s) caniĢini olan imamlar hədd
1
, hüquq və
hökmlərin icrasında, Ģəriətin qorunması, eləcə də, insanların
tərbiyəsində peyğəmbərlər kimi (günah və xətadan) məsumdurlar!”
2
Əhli-beyt (ə) ardıcıllarının əqidəsinə uyğun bu tərifə əsasən,
imamət xalqa rəyasət və rəhbərlikdən də yüksək məqamdır. Ġmamlar
peyğəmbərlərin
(vəhyi
istisna
etməklə)
bütün
spesifik
xüsusiyyətlərinə malikdirlər. Buna görə də “ismət” sifəti (günah və
xətalardan paklıq) imamlara da aiddir.
“ġərhu Ehqaqil-həqq” kitabında Ģiəlik baxımından imamətə
belə tərif verilir: “Ġmamət peyğəmbərin peyğəmbərlik və onun
ayrılmaz xüsusiyyətlərini istisna etməklə, bütün səciyyəvi
xüsusiyyətlər və fəzilətlərini əhatə edən ilahi bir mənsəb,
məqamdır.”
3
Bu tərifə əsasən, imam Peyğəmbər (s) vasitəsilə, Allah
tərəfindən seçilir. Ġmam o həzrətin (peyğəmbərlik məqamından
baĢqa) bütün fəzilət və imtiyazlarına malikdir. Onun iĢi yalnız dini
hökumət və rəhbərliklə bitmir. Beləliklə, imamət fürui-din və əməli
vəzifələrdən yox, dinin əsaslarından sayılır!
***
ĠMAMƏT ÜSULĠ-DĠNDƏNDĠR, YOXSA FÜRUĠ-
DĠNDƏN?
Öncə qeyd edildiyi kimi, bu sualın cavabı bizə aydındır. Amma
müxtəlif nəzəriyyələr də mövcuddur. Əhli-sünnənin məĢhur alimi və
“Nəhcül-həqq”
4
kitabının müəllifi Fəzl ibn Ruzbehan yazır:
ixtiyarı ilə tərk edir. Peyğəmbərlər və imamlar da bu məqama malik olduqları üçün
onlara “məsum” deyilir. (“Camieyi-kəbirə ziyarətnaməsinin şərhi”, Seyid Abdullah
Şübbər, səh. 180.) (Müt.)
1
Şəriətdə bəzi günah və pozğun işləri törədənlərin fiziki cəzalanmasına
“hədd” deyilir. (Müt.)
2
“Müqəddimə”, İbn Xəldun, səh. 191.
3
“Şərhu Ehqaqil-həqq”, 2-ci cild, səh. 300 (birinci vərəqaltı haşiyədə).
4
“Ehqaqul-həqq” kitabı ona cavab olaraq yazılmışdır.
6
“ƏĢərilərin baxıĢında imamət dinin əsası və etiqadi məsələlərdən yox,
mükəlləfin əməli ilə bağlı fürui-dindəndir!”
1
Bu məsələdə əhli-sünnənin digər firqələri ilə əĢərilik arasında
heç bir fərq yoxdur. Çünki onların hamısı imaməti əməli yöndə xalqa
tapĢırılan vəzifələrdən bilirlər. Yalnız Əhli-beyt (ə) məktəbinin
ardıcılları olan Ģiələr, eləcə də, Qazi Beyzavi və onun bir qrup
ardıcılı imaməti dinin əsaslarından hesab edirlər.
2
Bunun səbəbi
aydındır. Ġmamət Allah tərəfindən müəyyənləĢmiĢ ilahi mənsəb və
məqam olduğundan onun təyini yalnız Allaha aiddir. ġəriətin əsasını
qoyan Peyğəmbərə (s) inam zəruri olduğu kimi, imamlara da inam
labüddür. Lakin bu o demək deyil ki, imamiyyə Ģiələri bu fikirlə
müxalif olanları kafir adlandırırlar. Əksinə, onlar sair müsəlman
firqələrini müsəlman bilir və bu əqidəni qəbul etməsələr də onlara
müsəlman qardaĢ kimi baxırlar. Məhz bu səbəbdən Ģiələr dini etiqadı
iki hissəyə bölmüĢlər: 1) Dinin əsasları – tövhid, nübüvvət və məad;
2) Məzhəb əsasları – ilahi ədalət və imamət.
Bu araĢdırmanı Ġmam Rizanın (ə) bir buyuruğu ilə sona
yetiririk:
لْاِلاا مَّْ ا
اَخاَِبِ
ةَُبِاَى
دِّلٌا
ُ ٍَةٌُّا ةَُبظ ٔاَٚ ٓ٠
لْاُِّْلٌا ةُػلاإَاَٚ آَ٠
ُّي اَٚ ب٠
ٓ ِةُمٌّا
لْاِلاا مَّْ ا ، آَ٠
اَخاَِبِ
لْاِلاا ةُ ًُّةُا
لْاًِ
َلا
َبٌّٕا
ٜ
لْاِواَـاَٚ
َبٌَّا ةُٗةُ
ٜ
،
لْاِلاب ث
َبِ
مٌَّٔا ةَُبّاَر
لا
َب١دٌِّٖااَٚ دبومَّيٌااَٚ ح
لْاَِ ااَٚ دبلاَلمٌَّٖااَٚ ي١اَفٌا ةُو١ـ لْاِٛاَراَٚ كبٙاَغٌااَٚ ّظاَؾٌااَٚ
اَلْاِلاااَٚ كةُٚلةُؾلْاٌِاةُابٙ
لْاِػ
هةُٛؽُّضٌا ةُعلْإِاَِاَٚ ،َبو
اَلْاِلاااَٚ
،ؾاولْاِٛ
ةَُبِ لااَا
،الله اََاواَؽ ةَُةُو لْاِؾاَ٠اَٚ ،الله اَيلااَؽ ًُّ ؾاَ٠
كةُ٠اَٚ
لْآِاَ ُّةةُناَ٠اَٚ ،الله كةُٚلةُؽ ةُُ٠
ك
ةُ لْاِلاَ٠اَٚ ،الله ٓ٠
ٚ
تاٍَ یٌ ا
خاَظ لْاِٛاَّلْاٌِااَٚ خاَّلْاِى ؾٌب ث ٗدِّثاَه ً٠
خاَؽ ٌبجلْاٌِا خمَّغةُؾلْاٌِااَٚ خإَاََاَؾلْاٌِا
“İmamət dinə rəhbərlik, müsəlmanların nizam-intizamı,
dünyanın abadlığı və möminlərin izzəti deməkdir. İmamət həqiqi
İslamın əsası və onun gövdəsidir. İmam vasitəsilə namaz, zəkat,
oruc, həcc və cihad kamilləşir, beytül-mal (ümumi əmlak) və sədəqə
(yoxsullara kömək) çoxalır, qanun və hökmlər icra olunur, İslamın
sərhədləri qorunur. İmam Allahın halalını halal, haramını haram
bilir, Allahın hökmlərini icra edir, Onun dininin müdafiəsində
dayanır. Elm, yaxşı nəsihət, möhkəm və tutarlı dəlillərlə (insanları)
Rəbbinə doğru dəvət edir!”
***
1
“Ehqaqul-həqq”, 2-ci cild, səh. 294 və “Dəlailus-sidq”, 2-ci cild, səh.4.
2
“Dəlailus-sidq”, 2-ci cild, səh. 8.
Dostları ilə paylaş: |
