Erdem ve mutluluk

t e d a v i bakımından kişilikle ilgili incelemelerden ayrılama-
y a c a ğ ı şeklindeki görüşümü doğrulamıştır. Vermiş olduğu-
muz  d e ğ e r yargıları hareketlerimizi belirlemektedir; ruh sağ-
lımız  v e mutluluğumuz ise bunların geçerliğine bağlıdır. 
Değer yargılarını yalnızca bilinçdışı  v e akıldışı isteklerin 
çeşitli rasyonalizasyonları olarak görmek -gerçi böyle 
olması mümkünse de-  t ü m kişilikle ilgili görüşümüzü daraltır 
v e bozar. Nevroz  d a , aslında ahlâkî başarısızlığın bir 
belirtisidir  ( a m a "sosyal  ç e v r e y e uyma" hiçbir  z a m a n ahlâkî 
başarının belirtisi değildir). Birçok  d u r u m d a , nevrotik bir 
belirti ahlâkî çatışmayı özel bir  b i ç i m d e dile getirmektedir; 
t e d a v i için gösterilen  ç a b a n ı n başarısı ise, ilgili kişinin ahlâkî 
problemini  a n l a m a y a ve  ç ö z m e y e bağlıdır. 
Psikolojinin ahlâk felsefesinden ayrılması,  o l d u k ç a 
yakın bir  z a m a n a rastlar. Geçmişin büyük hümanist ahlâk 
düşünürleri hem filozof hem de psikologtular  v e  b u kitap 
onların eserlerine dayanmaktadır; insan tabiatını tanıma-
nın  v e insan hayatına yön veren değerleri  v e davranış 
kurallarını anlamanın birbirine bağlı  o l d u ğ u n a inanıyorlardı. 
Öbür  y a n d a n , Freud  v e okulu, akıldışı  d e ğ e r yargılarının 
geçersiz olduğunu kanıtlayarak, ahlâkî düşüncenin 
gelişmesine  p a h a biçilmez bir katkıda bulunmuştur; ne var 
ki, değerler konusunda rölativist bir  t u t u m içerisinde 
olmaları, yalnızca ahlâk kuramının gelişmesi üzerinde değil, 
psikolojinin gelişmesi üzerinde  d e olumsuz bir etki yapmıştır. 
* Rasyonalizasyon, bireyin kendisinin ya da toplumun onaylamadığı, ahlâk 
kurallarına, toplumun benimsemiş olduğu davranış kurallarına , vb. aykırı düşen 
duyguları, düşünceleri, tavırları, vb. bireyin ya da toplumun görüşlerine ya da 
akla uygun gelecek bir şekle sokarak gizleme amacını güden bilinçdışı 
psikolojik bir mekanizmadır. Kendi harisliğini tatmin etmek için oğlunu 
dinlenmeden çalışmaya zorlayan bir babanın, bunu oğlunun iyiliği için yaptığını 
öne sürmesi gibi. (Çevirenin notu.) 
5 
Psikanaliz alanındaki  b u eğilimin en dikkate  d e ğ e r 
istisnası C.G. Jung'tur. Jung, psikolojinin  v e psikoteraplnin 
insanın felsefî  v e ahlâkî problemlerine bağlı  o l d u ğ u n u 
kabul etmiştir. Bu  t u t u m aslında çok önemli olmakla birlikte, 
böyle bir felsefî yöneliş, Jung'u Freud'u aşan  v e felsefeden 
hareket  e d e n bir psikolojiye değil, yalnızca Freud'a karşı 
gösterilen bir tepkiye götürmüştür. Jung için, "bilinçdışı 
alan"  v e mythos, yeni ilham kaynakları olmuş ve yalnızca 
akıldışı bir kaynaktan geldikleri içindir ki, akılcı bir 
düşünceye üstün görülmüştür. Tek-tanrılı Batı dinlerinin ve 
gerek Hindistan gerekse Çin'deki büyük dinlerin kuvveti, 
gerçekle ilgilenmelerinden  v e kendi inançlarının gerçek 
o l d u ğ u n u iddia etmiş olmalarından kaynaklanmaktadır. Bu 
kanı,  ç o ğ u  z a m a n , başka dinlere karşı  b a ğ n a z c a bir 
hoşgörüsüzlüğe yol  a ç m a k l a birlikte, aynı  z a m a n d a ,  h e m 
b u dinlere bağlı olanların,  h e m  d e onlara karşı çıkanların 
g e r ç e ğ e saygı duymalarını sağlamıştır. Bütün dinlere karşı 
gösterdiği uzlaştırıcı bir hayranlıkla, Jung, kendi kuramında 
g e r ç e ğ i  a r a m a k t a n vazgeçmiştir. Akıldışı olan her sisteme, 
her mythos'a  y a  d a her simgeye aynı değeri vermiştir. Din 
konusunda rölativist bir  t u t u m içerisindedir,  a m a Jung'un 
rölativizmi  b u  d e r e c e çoşku ile savaştığı akılcı bir rölativiz-
min karşıtı değil, aklın inkâr edilmesini ifade  e d e n bir rölati-
vizmdir. Akıldışı kuvvetlere  ö n e m veren  b u tutum, psikoloji, 
felsefe, ırk  y a  d a politika terimleri ile gizlenmiş olsa bile, bir 
ilerleme değil, yalnızca bir tepkidir. 18.  v e 19. yüzyılın akıl-
cılığı, akla inanmış olmasından değil, kavramlarının sınırlı 
oluşu yüzünden başarısızlığa uğramıştı, Tek yanlı bir akılcılı-
ğın hataları, akla  v e bilgiye karşı çıkan sözde-dinsel bir 
öğretiyle değil,  a n c a k akla  d a h a çok yer vererek  v e ger-
ç e ğ i  a r a m a k için sürekli bir  ç a b a göstererek düzeltilebilir. 
1
3 

---

Psikoloji, felsefe  v e ahlâktan ayrılamayacağı gibi, sos-
yoloji  v e  e k o n o m i d e n  d e ayrılamaz. Bu kitapta psikolojinin 
felsefî problemlerine ağırlık  v e r m e m , sosyo-ekonomik 
etkenlerin  d a h a az önemli  o l d u ğ u n a inandığım için değil-
dir;  b u tek yanlı  t u t u m  b u r a d a yalnızca  b u problemlere 
dikkati  ç e k m e k istediğim içindir; ruhsal etkenlerle sosyo-
ekonomik etkenler arasındaki karşılıklı etkiyi ağırlık merkezi 
haline getiren başka bir kitap yayınlamayı umuyorum. 
Akıldışı çabaların direnme  g ü c ü n ü  v e kolay kolay alt 
e d i l e m e y e c e ğ i n i gözlemek fırsatını bulan bir psikanalistin, 
insanın kendini  y ö n e t m e ve akıldışı tutkuların köleliğinden 
kurtarma  y e t e n e ğ i konusunda karamsar bir tavır takınması 
beklenebilirdi. Psikanalitik çalışmalarım sırasında  b u n u n 
tersi bir  o l a y d a n gitgide  d a h a fazla etkilendiğimi itiraf 
etmeliyim: İnsanın tabiî donatımının bir parçasını oluşturan 
çabaların, yani mutluluk  v e sağlığa ulaşmak için gösterilen 
çabaların kuvvetinden... "iyileştirmek"  d e m e k ,  b u  ç a b a l a r ı 
etkili  o l m a k t a n alıkoyan engelleri  o r t a d a n kaldırmak 
demektir. Gerçekten  d e , niçin  b u n c a nevrotik insan var 
diye şaşacak yerde, karşılaştıkları birçok ters etkiye  r a ğ m e n 
nasıl oluyor  d a insanların  ç o ğ u  o l d u k ç a sağlıklı kalabiliyor 
diye şaşmak  d a h a doğru olacaktır. 
Küçük bir uyarıda  b u l u n m a m gerekecek. Bugün 
birçok insan, "mutluluğa" ve "iç huzuruna" nasıl ulaşabile-
cekleri konusunda psikoloji kitaplarının kendilerine tavsiye-
lerde bulunacağını ummaktadır. Bu kitapta  b u gibi 
öğütlere yer verilmemiştir. Bu kitap psikoloji  v e ahlâk prob-
lemini ışığa çıkarmak için yazılmış kuramsal bir  d e n e m e d i r ; 
a m a c ı , okuyucuyu yatıştıracak yerde kendi kendini 
sorguya çekmesini sağlamaktır. 
6 1
3 
Teşvikleriyle  v e vermiş oldukları fikirlerle  b u kitabı 
y a z m a m a yardım  e d e n dostlarıma, meslek arkadaşlarıma 
v e öğrencilerime ne kadar borçlu  o l d u ğ u m u  t a m olarak 
ifade  e t m e m mümkün değil. Yine  d e ,  b u kitabın  t a m a m -
lanmasına  d o ğ r u d a n  d o ğ r u y a katkıda bulunmuş olanlara 
şükran duygularımı ayrı ayrı belirtmek isterim. Özellikle Bay 
Patrick Mullahy'nin  p a h a biçilmez yardımları olmuştur; o  v e 
Dr. Alfred Seidemann,  b u kitapta ortaya atılmış felsefe 
sorunları ile ilgili olarak birçok yararlı önerilerde  v e 
eleştirilerde bulunmuşlardır. Verdiği yapıcı fikirlerden ötürü 
Profesör David Riesmand  v e metnin çok  d a h a kolay 
okunmasını sağlayan Bay Donald Slesinger'e çok şey 
borçluyum. Herkesten çok  d a , metnin yeniden  g ö z d e n 
geçirilmesine yardım  e d e n , kitabın düzeni  v e içeriği 
bakımından birçok önemli fikirler veren eşime teşekkür 
borçluyum; özellikle yaratıcı  o l m a y a n yönelişin olumlu  v e 
olumsuz görünüşleriyle ilgili düşüncelerimin belirlenmesinde 
onun çok büyük katkısı olmuştur. 
"Bencillik  v e Kendini Sevme", "Bir Karakter Özelliği 
Olarak inanç"  v e "Nevrozların Bireysel ve Sosyal Kaynağı" 
adlı yazılarımdan  b u kitapta  y a r a r l a n m a m a izin veren 
Psychiatry ve American Sociological Review dergilerinin 
editörlerine teşekkür etmek isterim. 
Ayrıca,  b a n a yayınlarından geniş parçalar  a l m a 
ayrıcalığını tanıyan aşağıdaki yayımcılara  d a teşekkür 
etmek isterim: John Calvin'in Hıristiyan Dininin Kurumları 
(John Allen'in çevirisi) adlı eserinden alınan parçalar için 
Board of Christian Education, the Westminster Press'e 
(Philade(phia); Henrik İbsen'in On Bir Piyesi adlı eserin 
M o d e r n Library Edition'undan alınan parçalar için Random 

---