Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №7 (88)

- 5 - 
 
10. Магеррамов С.Г. Эмбриотропные свойства караподиума и живучки. Российский парази-
тологичекий журнал. Вып. №4/ 2012; ГРНТИ: 34-Биология. ВАК РФ; с.109-111 
11. Противоглистные средства // http://dendrit. ru/page/show/ mnemonick/ protivoglistnye-sredstva/ 
12.  Противопаразитарные  растения.  Выведение  паразитов  дома  лечебными  растениями  // 
http://givin.com.ua/page-47/protivoparazitarnye-rasteniya.-vyvedenie-parazitov-doma-lechebnymi-
rasteniyami..html 
 
ABSTRACT 
Saleh Maharramov 
INFLUENCE ON THE SPACE OF THE EYE BALL OF THE MIXTURE OF 
WORMWOOD AND HARMAL 
 
 
The  mixture  of  wormwood  and  harmal  is  highly  antihelmintic  to  gastrointestinal  helminthes.  The 
therapeutic  significance  of  medicinal  plants  is  more  effective  when  they  are  administered 
excessively  in  their  dosage  and  repeatedly.  Therefore,  it  is  of  particular  importance  to  investigate 
the toxic effects of plants with high therapeutic effects. 
 
We studied the effect of the solution prepared from the mixture of a wormwood and harmal 
on  the  area  of  the  eye  pupil  of  the  frog.  To  do  this,  we  poured  a  few  drops  of  liquid  from  the 
solution  into  the  area  of  the  eye  pupil  of  animals.  Non-alteration  of  the  space  of  the  eye  pupils 
during the examination proves that the drug does not have a toxic effect. 
 
РЕЗЮМЕ 
Салех Магеррамов 
ВЛИЯНИЕ НА ПРОСТРАНСТВО ГЛАЗНОГО ЗРАЧКА 
СМЕСИ ПОЛЫНЬ-ГАРМАЛА 
 
 
Смеси  полынь  и  гармала  обладают  высоким  антипаразитарным  действием  против 
гельминтов желудочно-кишечного тракта животных. При применении высокого количества 
и  неоднократных  введений  лечебная  эффективность  лекарственных  растений  намного 
улучшается.  Поэтому  исследование  токсического  действия  растений,  имеющих  высокую 
лечебную эффективность, приобретает особую актуальность и значение.  
 
В  проведенном  исследовании  изучили  влияние  на  пространство  глазного  зрачка 
лягушки  отвара,  приготовленного  из  смеси  полынь  и  гармала.  С  этой  целью  выливали  на 
область  зрачка  испытываемых  животных  несколько  капель  раствора.  Неизменение 
пространства  зрачка  во  время  обследования  доказывает,  что  препарат  не  обладает 
токсическим действием.  
 
 
 
NDU-nun Elmi Şurasının 27 noyabr 2017-ci il tarixli qərarı ilə çapa tövsiyyə 
olunmuşdur. (protokol № 03).  
 
 

---

- 6 - 
 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ. ELMİ ƏSƏRLƏR, 2017, № 7 (88) 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2017, № 7 (88) 
НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2017, № 7 (88) 
 
HİLAL QASIMOV 
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
[e-mail] 
UOT 581.6  
NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASI FLORASINDA YAYILMIŞ YABANI 
MEYVƏ VƏ GİLƏMEYVƏ BİTKİLƏRİ 
 
Açar  sözlər:  yabanı  meyvə  və  giləmeyvə,  Prunus  divaricata,  Cerasus  avium,  Pyrus 
caucasic, Sorbus aucuparia, Berberis densiflora, Rosa canina 
Key  words:  wild  fruits  and  berriess,  Prunus  divaricata,  Cerasus  avium,  Pyrus  caucasic, 
Sorbus aucuparia, Berberis densiflora, Rosa canina 
Ключевые  слова: дикорастущие фрукты и ягоды, Prunus divaricata, Cerasus avium, 
Pyrus caucasic, Sorbus aucuparia, Berberis densiflora, Rosa canina 
Naxçıvan  Muxtar  Respublikasında  bitkilər  aləminin  zənginliyi,  xüsusilə  dağlıq  ərazilərdə 
meyvə  bitkilərinin  bol  olması,  vacib  strateji  və  həyati  resurs  olub,  ölkənin  davamlı  iqtisadi 
inkişafını  təmin  edərək,  qida,  texniki  və  müalicə-profiliktik  məqsədlər  üçün,  ekoloji  təmiz 
məhsulların alınmasında istifadə olunan xammal mənbəyidir. Naxçıvan MR dünya mədəni bitki sort 
müxtəlifliyinin  yaranma  mərkəzlərindən  biri  olub,  dağ  meşələri  meyvə-giləmeyvə  bitkiləri  ilə 
olduqca zəngindir. Buna görə də mədəni bitki əcdadlarının ilkin yabanı formalarının saxlanması və 
həmçinin  bir  çox  növlər,  seleksiya  üçün  perspektivli,  ölkənin  ekoloji  cəhətdən  yüksək  təmizliyə 
malik  qida  təhlükəsizliyinin  təminatı  olub,  yüksək  məhsuldar,  biotik  və  abiotik  amillərin  təsirinə 
qarşı  davamlı  olan  mədəni  bitki  sortlarının  yetişdirilməsi  baxımından,  dağ  ekoloji  sistemlərinin 
əhəmiyyəti  əvəzedilməz  dərəcədə  yüksəkdir  [1].  Bu  meşələrdə  endemik  və  relikt  növlər  daxil 
olmaqla 6 fəsilə, 16 cinsə daxil olan 98 növ meyvə-giləmeyvə bitkisi yayılmışdır ki, bu da regionun 
biomüxtəlifliyinin formalaşmasında xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Orta və  yüksək dağ meşələri böyük 
müxtəlifliyə malik,  yabanı halda geniş  yayılmış alça (Prunus divaricata  ), albalı (Cerasus  araxina, 
C.avium, C.incana, C. microcarpa), armud (Pyrus acutiserrata, P. caucasica, P.c. var. Schuntukensis, 
P. communis, P. medvedevii, P. nutans, P. oxyprion, P. raddeana, P. salicifolia, = P.s. var. Angustifo-
lia, = P.s. var. Latifolia, P. syriaca, P. voronovii, P. Georgica, P.Pseudosyriaca, P.Zangezura, P.megri-
ca, P. chosrovica, P. demetrii, P. fedorovii), alma (Malus orientalis, 
= 
M. o. var. montana), quşarmudu 
(Sorbus aucuparia, S. boissieri, S. graeca, S. persica, S. luristanica, S. subfusca, S. takhtajanii, S. Roo-
piana, S. turcica), yemişan (Crataegus atrosanquinea, C. caucasica C.Koch, C. Cinovskisii, C. Curvi-
sepala, C. Eriantha, C. meyeri, C. monogyna, C. orientalis, C.pallasii, C. pentagyna, C. pojarkoviae, 
C. pontica, C. pseudoheterophylla, C. szovitsii, C.zangezura,  C. tournefortii, C. schraderiana), zirinc 
(B. densiflora, B. Iberica, B. sphaerocarpa, B.integerrima, B. vulgaris), itburnu (Rosa afzeliana, R. Brot-
herorum,  R.  boissieri,  R.  buschiana,  R.canina,  R.  chomutoviensis,  R.  corymbifera,  R.  floribunda,      
R. foetida, R. haemisphaerica, R.hracziana, R. kazarjanii, R. marschalliana, R. iberica, R. karjaginii, 
R.  nisami,  R.  orientalis,  R.sachokiana,  R.  sosnovskyana,  R.  subafzeliana,  R.  rapinii,  R.  Pimpinel-
lifolia, R. pulverulenta, R.teberdensis, R. tomentosa, R. tschatyrdagi, R. tuschetica, R. villosa, R. zan-
gezura),  böyürtkən  (Rubus  anatolicus,  R.  caesius,R.  ibericus)  və  s.növlərlə  olduqca  zəngindir.  Bu 
bitkilər  yüksək  məhsuldar  mədəni  formaların  yaradılması  və  seleksiya  üçün  qiymətli  başlanğıc 
materiladır və sərvətdir.İnsan faydalı bitkilərin saxlanılması və öyrənilməsi, seleksiya proqramlarında 
istifadə məqsədi ilə və ya birbaşa mədəni formada tətbiq üçün, seçmə aparılması son dövrlərdə xüsusi 
əhəmiyyət kəsb edir, çünki hazırki dövrdə bioloji növlərin durmadan antropogen fəaliyyət nəticəsində 
yox  olması  prosesi  sürətlə  (hər  il  yüzlərlə  növü)  davam  etməkdədir.  Hazırki  dövrdə  növlərin 

---