Eimi redaktor: Rəyçilər: Ağasəlim Ələsgərov

Əsas kapitala bank krediti (milyon manat) 

Cədval 5.10 

 

 

2003

 

2005

 

2010

 

2012

 

 

 

Məbləğ

 

%

 

Məbləğ

 

%

 

Məbləğ

 

%

 

Məbləğ

 

%

 

1.

 

İqtisadiyyata kredit 

qoyuluşları, cəmi

 

670

 

100

 

1441

 

100

 

9163

 

100

 

12244

 

100

 

 

O cQmIədən: 

-qısamaddətii

 

487

 

73

 

913

 

63

 

2567

 

28

 

3508

 

29

 

 

-uzunmüddətli

 

183

 

27

 

528

 

37

 

6596

 

72

 

8735

 

71

 

2.

 

Əsas kapitala bank 

kreditləri

 

187

 

28

 

372

 

26

 

644

 

7

 

827

 

6,8

 

Mənbə: 

«Müstəqil Azərbaycan-20», «Azərbaycanda tikinti», Dövlətstatkom, 2011, B., 

əsasında müəllif tərtib etmişdir. 

Təcrübə göstərmişdir ki, beynəlxalq maliyyə qurumlanmn tələblərinə uyğun 

olaraq  dövlət  xərclərini  azaldan,  kreditlər  üzrə  yüksək  faiz  dərəcəsini  saxlayan, 

bununla da daxili investisiya imkanlanm məhdudlaşdıran ölkələr əsasən uğur qazana 

bilmirlər. Belə mali)

7ə-kredit siyasəti o zaman məqbul hesab oluna bilir ki, ölkədə 

işsizlik olmasın. 

y 

Əmanət və depozitlərin yüksək gəlirli olmasına görə xarici ölkələrin fiziki və 

hüquqi  şəxsləri  öz  vəsaitlərini  Azərbaycan  banklannda  saxlamağa  maraqlıdırlar. 

Ancaq  bu,  geniş  yayılmamışdır.  Belə  ki,  2012-ci  ildə  qeyri-  rezident  şəxslərin 

əmanətlərinin ümumi həcmdə xüsusi çəkisi 11,5 faiz təşkil etmişdir. Mərkəzi Bankın 

stavkası 2-5 faiz (2010-2011-ci illər) olduğu halda, kommersiya banklan əmanət və 

depozitləri  11-12  faizlə  qəbul  edirlər.  Nəticədə  2012-ci  ildə  banklarm  xalis 

mənfəətinin  həcmi  (vergilər  ödənildikdən  sonra)  2  dəfə  artmışdır.  Onlann  faiz 

gəlirləri  faiz  xərclərindən 1,9  dəfə  çox  olmaqla  600 mln.  manata  yaxın  olmuşdur 

(AR  Mərkəzi  Bankın  2012-ci  il  illik  hesabatı,  s.33). Mərkəzi  Bankın  məlumatına 

görə 2012-ci ildə bank sisteminin xalis mənfəəti keçən ilə nisbətən 2 dəfədən çox 

artmışdır (cədvəl 5.11). İqtisadi ədəbiyyatda banklann gəlirliliyinin 15-20 faiz təşkil 

etməsi göstərilir. Azərbaycan banklarımn əsas məqsədi qazanc əldə etməkdir. Onlar 

vətəndaşlann  sosial  vəziyyətinə  və  ədalətlilik  prinsipinə  biganədirlər.  Burada  bir 

məsələyə  də  diqqət  yetirməyi  vacib  hesab  edirik.  Xarici  ölkələrlə  müqayisədə 

Azərbaycanda  əmanət  və  depozit  faizləri  çox  yüksəkdir.  Mətbuatın 

informasiyalarmdan  görünür  ki,  Azərbaycan  vətəndaşlan  götürdükləri  istehlak 

kreditlərini vaxtında qaytara bilmədiklərinə görə yeni kredit götürməklə əvvəlkini 

qaytarmaq məcburiyyətində olurlar (53,24.05.2014). 

Mərkəzi  Bankın  məlumatına  görə  ev  təsərrüfatlanna  verilmiş  istehlak 

kreditləri sürətlə artır. Məsələn, 2012-ci ildə 34 faiz artaraq 3,1 milyard manat təşklil 

etmişdir. Bundan başqa kredit karüan vasitə ilə xarici valyutada 

441 

---

verilən  kreditlər  də  sürətlə  artır.  Aşağıda  verilən  informasiyadan  görünür  ki, 

ümumiyyətlə MDB ölkələrində bahalı pul-kredit siyasəti həyata keçirilir. Əmanət və 

depozit  faizləri  ilə  müqayisədə  kredit  faizləri  Azərbaycan  və  Rusiyada  2-3  dəfə 

yüksəkdir. Qazaxıstanda bu fərq 1,8, Gürcüstanda isə 1,2 dəfəyə qədərdir. Avropa 

ölkələri ilə müqayisədə MDB ölkələrində kredit faizləri 4 dəfədən çox yüksəkdir. 

Mütəxəssislərin fikrincə, Avropa ölkələrində kredit faizlərinin əmanət faizlərindən 

asılılığı çox azdır. 

Ölkələr

 

1

  illik  əmanətlər  üzrə  faiz 

dərəcələri

 

İstehlak  kreditləri  üzrə  faiz 

dərəcələri

 

Azərbaycan

 

4-12%

 

20-36%

 

Rusiya

 

5,5-11%

 

13-34%

 

Ukrayna

 

10-25%

 

21-35%

 

Qazaxıstan

 

9,4-10,5%

 

13-18%

 

Gürcüstan

 

6,5-15%

 

8-16%

 

Türkiyə

 

1,25-10%

 

5-11%

 

Yunanıstan

 

2

-2,8%

 

Maksimum 8,5%

 

İngiltərə

 

1-1,4%

 

Maksimum 8,4%

 

Almaniya

 

0

,2-1%

 

Maksimum 5,7%

 

Mənbə: 

C Bizim yol" qəzeti, 20.05.2014) 

Hökumətin  maliyyə  siyasətinə  uyğun  olaraq  Dövlət  Neft  Fondunun 

vəsaitlərindən  kredit  resurslannm.artmlması  prinsipial  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Ona 

görə  ki,  Azərbaycan  iqtisadiyyatmın  kreditlərə  tələbatı  çox  yüksəkdir.  Kredit 

faizlərinin çox yüksək olması kredit resurslanmn qıtlığım bir daha sübut edir. Dövlət 

Neft Fondu öz vəsaitlərindən ölkə banklarma nisbətən aşağı stavka ilə kredit versə, 

bir  tərəfdən,  iqtisadiyyatın  kreditə  ehtiyacı  tam  ödənilər,  digər  tərəfdən.  Fondun 

gəlirləri daha çox olar. Bir sözlə Fondun gəlirləri xarici iqtisadiyyatlara yox, milli 

iqtisadiyyata xidmət edər. 

Xarici  və  daxili  bazarlarda  kredit  stavkalanmn  kəskin  fərqli  olması 

Azərbaycamn  təsərrüfat  subyektləri  üçün 

höyük

  stimul  yaradır  ki,  onlar  xarici 

ölkələrdən  kredit  götürərək  ya  həmin  ölkədən  mal  ixrac  etsinlər,  ya  da  həmin 

vəsaitləri  Azərbaycan  banklannda  depozit  kimi  yerləşdirsinlər.  Birinci  hal  ölkəyə 

idxalın  artınimasma  stimul  yaradır,  idxal  mallanmn  satışından  əldə  edilən  milli 

valyutam  aşağı  mübadilə  kursu  ilə  xarici  valyutaya  dəyişdirir,  krediti  ödəyir  və 

idxalçı  özü  də  əhəmiyyətli  dərəcədə  qazanc  əldə  edir.  Valyuta  bazannda  milli 

valyutaya tələb artu* və ölkədən xarici valyu- tamn çıxanlmasım artırır. Sterlizasiya 

vasitəsi ilə milli valyutamn 

442 

---