Diyanet iŞleri başkanliği yayinlari 1273 Halk Kitapları : 279 Yayın Yönetmeni Dr. Yüksel salman

   CAMİ VE KÜTÜPHANE   
165
alıp okudum. Hepsi de beni gönendirdi, mutlu etti ve ruhuma 
zenginlik kattı. Ben de o yazarları ve eserlerini sınıfımızdaki 
arkadaşlarıma tavsiye ettim. Bazen kütüphaneye topluca git-
tik. Önce ödevimizi yaptık, sonra birer kitap alıp okuduk. O 
okuma şölenleri bizi bambaşka dünyalara alıp götürdü. Uf-
kumuz genişledi, bilgimiz arttı, büyüklerin yanında bile artık 
bize itibar edilir oldu. İştahlıydık. Kütüphanedeki okumalar 
yetmeyince ‘ödünç kitap’lar alıp evimize getirdik, okuyup iade 
ettik. Bu gidiş gelişler, dünyamızda ışıltılı pencereler açtı.
Fakülte yıllarımızda da iyi kütüphaneler vardı. Bugün de 
çok değerli kütüphanelere gidiyor, istifade ediyoruz. Beyazıt 
Devlet Kütüphanesi, Atatürk Kitaplığı, İstanbul Üniversitesi 
Kütüphanesi, Süleymaniye Kütüphanesi, İSAM ve diğerleri. 
Ama benim iç âlemimde unutamadığım ilk kütüphane okuldan 
çıkıp koşa koşa merdivenlerini çıktığım, sabırlı memurların 
bize yardımcı oldukları, istediğimiz kitapları hemen getirip eli-
mize tutuşturdukları o halk kütüphanesiydi. Bugün pek çok 
kitabı yazmak nasip olmuşsa bütün bunlar iyi öğretmen rah-
metli Tevfik öğretmenimin tavsiyesiyle her zaman gittiğim, bizi 
yetiştiren ve kanaatimce ikinci bir okul olan o kütüphane oldu. 
Dolayısıyla unutmam mümkün değil.
Camiler ve kütüphaneler! Bu iki bina, büyüklerin de ha-
yatında yer alıyor, almalıdır. Ama galiba çocukken uğranılan 
camiler, küçükken gidilen kütüphaneler hayatımıza yerleşip 
kalıyor. Ben camileri ve kütüphaneleri çok seviyorum. Çünkü 
bize hem insanlığımızı hem de Müslümanlığımızı hatırlatıyor. 
Keşke bugün de aile büyükleri, anne ve babalar, sonra öğret-
men, ağabey ve ablalar küçüklerin ellerinden tutup camilere ve 
kütüphanelere götürse. Onların saf ve temiz yüreklerine bu iki 
büyük kurumun sevgisini aşılasa ne güzel olur.
Camiler ve kütüphaneler! Biri maneviyat dünyamızın ih-
tiyacı, diğeri de ilim, kültür, sanat ve edebiyat dünyamız için 
lüzumlu, hatta zaruri. Galiba toplum olarak hem camilere hem 
de kütüphanelere daha sık uğramamız gerekiyor.
CAMİ VE KİTAP.indd   165
29.09.2016   15:34:20

---

Baş döndürücü bir hızla değişiyor zaman. 
Bu değişim hızlanarak artacak da. Biz de 
insanoğlu olarak değişime ayak uyduruyoruz. 
Her mahallenin yalnızca bir radyosu olduğu 
günlerden hepimizin cebinde bulunan 
mobil bilgisayarların çağına geldik göz açıp 
kapayıncaya dek. Bu değişim rüzgârından 
nasibini alarak elektronikleşen pek çok şey gibi 
kitap da elektronik ortamlarda karşımıza çıkıyor 
modern zamanlarda.
CAMİ VE KİTAP.indd   166
29.09.2016   15:34:20

---

167
Muhammed Kâmil YAYKAN 
Diyanet İşleri Başkanlığı
Kök Boyadan Elektronik 
Mürekkebe
“Yaratan Rabbinin adıyla ‘Oku’!” 
(Alak, 96/1)
İ
nsan  hilkati  gereği  sosyal  bir  varlıktır.  Bu  da,  onun 
başkalarıyla bilgi alışverişinde bulunmasının doğal se-
bebidir. Hâliyle insanlık günümüze değin bilgi paylaşımını 
sürdürerek gelmiştir. Bu paylaşımların en önemli noktasında 
ise şüphe yok ki yazılı metinler bulunmaktadır.
“Söz uçar yazı kalır.” cümlesi, yazının ne denli kadim bir 
varlık olduğunu bize tek başına anlatmaktadır. Yazı, belge-
lemektir aslında. Belgelemek ise herhangi bir şeyin varlığını 
resmileştirmektir. Belgeli olan, bir kâğıda bir kalemle yazılan 
şeyde ihtilafa düşülmez. Kimlik Belgesi, Sürücü Belgesi, Görev 
Yeri Belgesi vs. hepsi aslında insanın bir yetisini resmileştirmesi 
için vardır. Biliriz ki bu belgeye sahip olan bir kişi belgenin ge-
reksinimlerini yerine getirebilmektedir. Koşulsuz bir ön kabul-
dür bu durum. Belgeli olan şey vardır ve geçerlidir. Herhangi 
bir şey alırken bile garanti belgesi aramamız bütün bunların 
sonucu değil midir?
Kitaplar da bir bakıma bu gerekçe ile kaleme alınmıştır. 
Nisyan  ile  malul  olan  insanın,  unutma  ihtimaline  karşı  bir 
belgedir kitap. Kültür kitaplarla aktarılır. Binlerce yılda adım 
adım, yavaş yavaş, nakış nakış inşa edilen medeniyetler kitaplar 
sayesinde ayakta kalır. Hatalardan çıkarılan dersler, yeni bir işe 
CAMİ VE KİTAP.indd   167
29.09.2016   15:34:20

---

  CAMİ VE KİTAP  
168
başlanırken kullanılan teknikler kitaplarda anlatılır. Bu; sonra-
dan gelenlerin öncekilerin tekrarına düşmesinin önüne geçer, 
medeniyetin devamlılığını sağlar. Aslında kitaplar medeniyetin 
yapı taşlarıdır.
Kitabın Kısa Tarihi
Mağara duvarlarına farklı figürler çizen insanoğlu zaman 
içinde yazılı metinler oluşturmaya başladı. Eski zamanlarda 
yazılar taş, maden gibi dış etkenlere dayanıklı tablet olarak 
adlandırdığımız malzemelerin üzerine yazılırdı. Ama bu mal-
zemeler oldukça ağırdı. Bu ilk versiyon tabletlerden umduğunu 
bulamayan insanoğlu günümüzde kullandığımız modern tab-
lete kadar kâğıdı pek çok evreden geçirdi.
Başta tahta, kil gibi daha hafif malzemeler denendi ama ba-
şarı yine elde edilemedi. Çin’de ipek kullanılırken Nil kıyıların-
da yaprak hâline getirilmiş papirüs liflerinde çözüm arandı. Ve 
kısmen bulundu da. Mısır’dan Yunanistan’a oradan da Roma’ya 
geçen papirüs yazılı metinlerin oluşturulmasına çare oldu.
Yazılı metinlerini bir çatı altında toplamak amacıyla kütüp-
haneler inşa etmeye başlayan insanoğlu, koyun derisinin parlak 
bir cila ile beyazlatılması sonucunda elde edilen parşömen ile 
yepyeni bir çağa girdi yazım hayatında. Bu katlanabilen, bir 
araya getirilip dikilebilen ve ciltlenerek bir defter şekli alan 
malzeme ile kitap klasik anlamda bildiğimiz formuna kavuştu. 
Papirüs, sayfaların numaralanabilmesine imkân tanıyarak kita-
bın işlevselliğini artırıyor ve insanoğlunun aradığını bulmasını 
kolaylaştırıyordu. Kabukları soyulduktan sonra çeşitli kimya-
sallar ile su içinde seyreltilen ağaç parçacıklarının oluşturduğu 
selüloz hamurundan elde edilen modern hâle kadar kâğıt pek 
çok aşamadan ve teknikten geçti.
Kâğıdın bu serencamına ek olarak kitap yazımı ve basımı 
ile ilgili teknoloji de benzer bir gelişim gösterdi. Elle kopya 
CAMİ VE KİTAP.indd   168
29.09.2016   15:34:20

---

   KÖK BOYADAN ELEKTRONİK MÜREKKEBE   
169
edilen eserler matbaa ile daha kolay çoğaltıldı. Bu hız zamanla 
dergi ve günlük gazete gibi fikirlerin de ortaya çıkmasına zemin 
hazırlayacaktı.
Modern Çağ ve E-Kitap Teknolojisi
Dünya sahnesine gönderildiği ilk günden beri farklı ihti-
yaçları için sistemli bir şekilde alet üretmeyi başaran insanoğlu 
20. yüzyılın ikinci yarısında belki de o güne değin ürettiği en 
önemli makineyi icat etti. Tarihi çok eski devirlere kadar uzan-
sa da modern anlamda “Bilgisayar” dediğimiz bu makineler 
zamanla evlerimize hatta ceplerimize dahi girecek ve kendini 
bizlerin ayrılmaz bir parçası kılacaktı.
Bilgisayar kullanımıyla doğru orantılı olarak icat edilen 
“kelime işlemciler” ise yazı/yazın tarihine bambaşka bir boyut 
ve nitelik kazandırdı. Artık eskisi gibi -kalem ortak ismiyle ad-
landırılan- bir nesneyi farklı yüzeyler üzerinde gezdirerek yazı 
yazılmıyordu. Onun yerine üzerinde tuşlar bulunan bir aygıt 
kullanılıyor, üzerine basılan tuşun simgelediği karakter moni-
tör denilen bir ekran üzerinde zahir oluyordu. İnsanoğlunun 
doğrudan yazıya dokunarak bir metin üretme devri kapanmıştı 
artık. Klavyeden monitöre uzanan kablolu yolda sanal harfler 
karşımıza çıkmaya başlamıştı. Üstelik bu programlar çeşitli font 
ve büyüklükte yazı yazmayı da mümkün kılmış, yazınımızı 
hareketlendirmenin de önünü açmıştı.
Kısaltmasını hepimizin bildiği 
“www” (world wide web) 
yani 
“Dünya Çapında Ağ” ile dilediği bilgiye kolayca ulaşma 
imkânına sahip olan insanoğlu bu sanal ortam içinde oturduğu 
yerden dünyanın öbür ucundaki kütüphanelere erişim kolaylığı 
yaşamanın keyfini sürmeye başladı.
Kasa, klavye, fare ve monitör dörtlüsünden meydana gelen 
klasik formdaki bilgisayarların mobil cihaz boyutlarına indir-
genmesi sonucunda dünya cebimize sığacak kadar küçüldü. 
CAMİ VE KİTAP.indd   169
29.09.2016   15:34:20

---

  CAMİ VE KİTAP  
170
Elimizde  tuttuğumuz  dokunmatik  ekranlı 
“smart”  nesneler 
binlerce yıl önce taş ve kilden meydana getirerek çivi yazısı 
ile işlemeye çalıştığımız “tablet”in belki de ulaşmak istediği 
noktaya geldi…
Tam da bu noktada aklına bir fikir geldi insanoğlunun… 
Acaba kitaplar bu sanal ortama aktarılabilir miydi? Acaba ki-
taplar bu sanal ortamda görüntülenebilir, okunabilir miydi? 
Acaba kütüphaneler dolusu kitap bu cihazlar yardımıyla her an 
her yerde yanımızda olabilir miydi? Bunun gibi yüzlerce soru 
takip etti fikri. Çalışmalar başladı. Bilim insanlarının epeyce 
mesai harcamaları sonucunda kitap okunmasına imkân sağla-
yan, okuyabilen ve okunabilen akıllı elektronik mobil cihazlar 
üretildi sonra.
E-Kitap okuyucu dendi bu cihaza. Başındaki “e” hariç ki-
taptan hiçbir farkı da yoktu aslında. Pek çoğu karşı çıktı bun-
lara. Çıkıyor da. 
“Kitap dokunmadan okunur mu hiç?” “Kitabın 
kokusunu duymak lazım azizim.” gibi pek çok cümle ile…
1993’te 
“BiblioBytes” isimli e-kitap satışına imkân sağlayan 
ilk web sitesi kitapla ilgili serüvenimizin önemli bir noktası ola-
rak karşımıza çıkmaktadır. Ancak, 19 Kasım 2007, bu yolculu-
ğumuzda âdeta yeni bir çağın açılış gününü temsil etmektedir.
Elektronik Kitap Okuyucular ve Elektronik 
Mürekkep
Dünyanın en büyük online kitap satış sitesi olan 
“amazon.
com” 19 Kasım 2007’de Kindle isimli e-kitap okuma aracını 
piyasaya sürdü. Bu tarihe kadar başta “pdf” olmak üzere pek 
çok formatta oluşturulmuş sanal kitaplar internet üzerinden 
ücretsiz bir şekilde paylaşılmakta ve indirilmekteydi. Ancak 
Kindle ile e-kitap internet sitesi üzerinden para karşılığında sa-
tılmaya başladı. Bu tarihle birlikte e-kitap ticari bir meta oldu.
Bilgisayar ekranlarının ışığı ile rahatsız olan, monitör üze-
rindeki  milyonlarca  piksele  bakmaktan  yorgun  düşen  göz-
CAMİ VE KİTAP.indd   170
29.09.2016   15:34:20

---

   KÖK BOYADAN ELEKTRONİK MÜREKKEBE   
171
ler, bu yeni e-kitap okuyucu ile bu sorunu da bertaraf edi-
yordu.  1997’de  geliştirilmeye  başlanan  yeni  bir  teknolojik 
ürün ile gözlerin ekran tarafından yorgun düşmesinin önüne 
 geçiliyordu.
“Çapı yaklaşık bir insan saçı kadar olan milyonlarca mikro-
kapsülün içindeki akışkan siyah parçacıkların belli bir elektrik yükü 
ile görünür kılınması” prensibiyle çalışan bu ürün zaman içinde 
“
e-ink” (elektronik mürekkep) olarak anılmaya başladı. Elektro-
nik mürekkep bilinen bu teknoloji mobil cihazların aksine ışık 
kaynaklı bir teknolojiyle çalışmadığı için gözü de yormuyordu. 
Kısaca söylemek gerekirse, bir kitabın herhangi bir sayfasının 
teknolojik formuydu, elektronik mürekkeple yazılmış bir me-
tin. Bu da ne kadar okursak, ne kadar bakarsak bakalım gözle-
rimizin yorulmayacağı, dolayısıyla korkulanın aksine kalıcı bir 
göz rahatsızlığına yakalanmayacağımıza işaret ediyordu.
E-Mürekkep ile insanoğlu binlerce yıllık yazı serüveninde 
de yeni bir merhaleye gelmiş oluyordu. Isınmak ve beslenmek 
için yakılan ateşin külünden kök boya ile ürettiği ilk kalemlere, 
modern anlamda kullandığımız ıstampa mürekkebinden yazıcı 
kartuşuna hatta tonerine kadar pek çok aşamadan geçen yazı 
aletleri nihayetinde elektronik mürekkep ile güncel formuna 
ulaşmış oluyordu. Kalem, gelecekte bu form dışında daha nice 
güncellemeler görecek, nice farklı şekle bürünecek bilinmez 
ama Amerikan Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nün (MIT) 
çalışmaları ile büyüyen son teknolojik gelişmeler elektronik 
mürekkebin çeşitli renklerde piyasaya sürüleceğini gösteriyor 
bizlere.
Geçmişten günümüze hemen her teknolojik gelişme için 
yapılan, artık klasikleşmiş 
“Bu icat pek tutmaz, fazla uzun ömür-
lü bir gelişme değil.” şeklindeki eleştiriler -tabi ki- e-kitaba da 
yöneltildi. Ama bu yeni teknoloji, eleştirilere en güzel cevabı 
2011 yılına geldiğimizde verdi: Amazon, her 100 basılı kitaba 
karşı 105 e-kitap satışı yaptığını duyurdu.
CAMİ VE KİTAP.indd   171
29.09.2016   15:34:20

---

  CAMİ VE KİTAP  
172
Avantajları ve Dezavantajlarıyla E-Kitap
Yüzyıllarca iki kapak arasında birbirine tutturulan sayfala-
rın oluşturduğu kitabın teknoloji çemberinden geçerek güncel 
bir form kazandığı e-kitap, biz kullanıcılara sağladığı pek çok 
yararın yanı sıra bazı dezavantajlara da sahip. Her şeyden önce 
e-kitap, çevreci bir teknoloji olarak karşımıza çıkıyor. Yapılan 
araştırmalar bir ton kâğıt için iki ton ağaca ihtiyaç duyduğu-
muzu gösteriyor. İki ton ağaçtan ise sadece 200.000 sayfa A4 
kâğıt üretilebiliyor. E-kitap teknolojisinin çevrecilik özelliği ise 
tam bu noktada devreye giriyor. Dijital kopyalarla çoğaltılabilen 
herhangi bir e-kitap için sonsuz sayıda sayfa üretmek amacıy-
la herhangi bir ağaç kesilmesine gerek kalmıyor. Bu da hem 
kısa hem de uzun vadede ekoloji ve insanlığa büyük bir fayda 
sağlıyor. Ayrıca uzmanlar bu durumun maliyeti düşüreceğini 
ve gelecekte kitapların çok daha ucuz bir şekilde okuyucuyla 
buluşacağını belirtiyor.
Kendi kişisel kütüphanemizi her an yanımızda taşıyabilme-
mize olanak sağlaması ise elektronik kitap teknolojisinin gün-
lük hayatımızı kolaylaştırma yolundaki faydalardan biri. Sahip 
olduğumuz bir e-kitap okuyucu veya e-kitap okumaya imkân 
tanıyan herhangi bir akıllı mobil cihaz ile aynı anda pek çok 
kitabı yanımızda taşıyabiliyor, okuyabiliyor, araştırma yapabi-
liyoruz. Ayrıca bu kitapları istediğimiz font ve/veya karakterde 
görüntüleyerek okuma sürecimizi kolay hâle getirebiliyoruz. 
E-kitap  kütüphanelerde  kitap  bekleme  sırasını  ortadan 
kaldırıyor bir de. Kitabın elektronik nüshasına sahip olan bir 
kütüphane bu kitabı aynı anda istediği kadar kullanıcının hiz-
metine sunabiliyor. Bu da araştırmacılar için oldukça büyük 
bir kolaylık sağlıyor.
Bu kazanımlarının yanı sıra kaybettirdikleri de yok değil 
elektronik kitabın. Karşımıza çıkan/çıkabilecek en önemli prob-
lem kitabın sanal formatı. Farklı formatlarda kaydedilen e-ki-
CAMİ VE KİTAP.indd   172
29.09.2016   15:34:20

---

   KÖK BOYADAN ELEKTRONİK MÜREKKEBE   
173
taplar ticari rekabet dolayısıyla farklı marka ve modellerdeki 
okuyucularda açılmıyor/görüntülenemiyor. Az da olsa okuyu-
cuların karşı karşıya kaldığı bu problem kitabın erişilebilirliğini 
kısıtlıyor.
Ayrıca bu teknoloji henüz bebeklik çağında olduğu için bel-
li teknik aksaklıkları da beraberinde getiriyor. Ama geliştiriciler 
bu tür problemlere karşı çözümler bulmaya gayret gösteriyor. 
Ama en önemlisi belki de basılı kitap müdavimleri için ki-
taba dokunamamanın getirdiği fiziksel bir problemin var olma-
sı bu teknolojide. Kâğıda, kâğıdın dokusuna, baskı kalitesine 
ve de kokusuna kadar kitap dendiğinde aklımıza ilk gelen özel-
likler bu yeni form elektronik kitaplarla standart ve kimilerine 
göre ruhsuz bir hâle bürünüyor. 
Diyanet İşleri Başkanlığımızın Web ve Mobil 
Faaliyetleri
“İslam dininin itikat ve ibadet alanıyla ilgili işleri yürütmek ve 
dini kurumları idare etmek” sorumluluğuyla kurulan Diyanet İş-
leri Başkanlığı’nın temel misyonu İslamiyet’in doğru ve objektif 
bir şekilde halka aktarılmasıdır. Başkanlığımız kuruluşundan 
günümüze kadar gerek ülkemizde gerek Müslüman coğrafyada 
ve hatta tüm dünyada dinimizin barış, huzur, sevgi ve kardeş-
lik üzerine bina edilmiş temel doktrinlerini insanlığa anlatma 
çabasıyla hareket etmektedir.
Günümüz dünyasında herhangi bir bilgiye kolaylıkla ula-
şılabileceği artık herkesin malumudur. Bu uçsuz bucaksız bil-
gi okyanusunda insanlar doğal olarak dinî bilgileri de merak 
etmekte ve modern bilgiye ulaşma yöntemleriyle dinî bilgilere 
evinden, bilgisayarından veya mobil cihazlarından kolayca ula-
şabilmektedir. Hemen her disiplinin karşı karşıya kaldığı “
bilgi 
kirliliği” problemi -ne yazık ki- dini/itikadî bilgilerin internet 
üzerinden insanlara aktarılmasında da karşımıza çıkmaktadır. 
CAMİ VE KİTAP.indd   173
29.09.2016   15:34:20

---

  CAMİ VE KİTAP  
174
İnsanlar kasıtlı veya sehven tahrif edilmiş dinî bilgileri gerçek 
olarak algılamakta, bu bilgilere inanmakta ve hayatlarını bu 
bilgiler ışığında inşa etmektedir.
“
Doğru Bilgi, Doğru Kaynak” prensibini ilke edinerek hare-
ket eden Diyanet İşleri Başkanlığı sanal dünyadaki bu prob-
lemlerin önüne geçmek, doğru dinî bilgileri doğru bir şekilde 
insanlara doğrudan anlatmak gayesiyle kurduğu resmi internet 
sitesini 
(www.diyanet.gov.tr) halkımızın hizmetine sunmuştur.
Bilindiği üzere sanal ağlarla örülü web dünyası ilk günün-
den  bu  yana  hızlı  bir  değişim  içerisinde.  Hatta  bu  değişim 
günümüzde de hızla devam etmekte. Resmi web sitesini bu 
parametrelerle sürekli güncelleyip geliştirmekte olan Başkanlı-
ğımızın sanal âlemdeki faaliyetleri sadece web sitesi ile sınırlı 
kalmadı. Yüce Kitabımız Kur’an-ı Kerim’i web sitesinden ilk kez 
2010 yılında bir uygulama ile halkımıza aktaran Başkanlığımız, 
günden güne geliştirdiği bu uygulamayı 2013 yılında farklı dinî 
materyallerin de kullanıcıyla buluştuğu zengin içerikli büyük 
bir portal hâline getirdi. E-kitap formundaki Kur’an-ı Kerim’i 
okuma, dinleme ve hatta indirme hizmetinin yanı sıra Kur’an-ı 
Kerim ve Kur’an-ı Kerim’e dair pek çok elektronik materyalin 
yer aldığı “
kuran.diyanet.gov.tr” adresi üzerinden erişim sağla-
nan portal Mayıs-Temmuz 2016 tarih aralığında günlük orta-
lama 15.000 ziyaretçiye hizmet verdi.
Masaüstünden dizüstüne, ondan da avuç içi boyutuna ge-
çerek herkesin her an yanında taşıdığı mobil cihazlar için, farklı 
ihtiyaçlar için hizmet sağlayan pek çok mobil uygulama var. 
Başkanlığımız da başta Kur’an-ı Kerim olmak üzere Elif-Ba, 
Namaz Rehberi, Diyanet Takvimi, Diyanet Kitaplık gibi pek çok 
dinî konuya dair mobil uygulama ile halkımızı doğru bilgilere 
bu platformda da ulaştırma çabası içinde. 2011 yılında Diya-
net Mobil adıyla kullanıma sunulan uygulamayı 2012 yılında 
Kur’an ve Namaz uygulamaları takip etti. Mobil âlemdeki üç 
CAMİ VE KİTAP.indd   174
29.09.2016   15:34:20

---

   KÖK BOYADAN ELEKTRONİK MÜREKKEBE   
175
platformda da yer alan Kur’an-ı Kerim uygulaması neredeyse 
iki buçuk milyon mobil cihaza indirilerek kullanıcılarla bulu-
şuyor. Kitabımızın mealinin yanı sıra Hatm-i Şerif’in tamamının 
sesli olarak dinlenilmesine imkân sağlayan uygulama istediği-
miz her an Mushaf’a ulaşabilmemize vesile oluyor.
Kur’an-ı Kerim uygulamasının dışında Başkanlığımızın pek 
çok mobil uygulaması da mevcut. Kurban Rehberi, Ramazan 
Rehberi, Diyanet Dergilik… gibi uygulamalar da halkımızın 
farklı ihtiyaçlarına hizmet eden aplikasyonlar olarak karşımıza 
çıkıyor.
Sonuç
Günümüz  insanı  geçmiş  ile  bir  bağ  kurmak  istese  veya 
geleceğe bir mesaj iletme kaygısına düşse mutlaka kitaplı bir 
yoldan geçmek zorunda. Yazı karakterlerinden yoksun olduğu-
muz bir hayat dünyamızı da “karaktersiz” bir hâle getirecektir 
sonunda. Bunun farkında olan insanoğlu kitaplarla varlığını 
sürdürüyor aslında. 
Değişmeyen tek şey değişimin kendisidir. Dolayısıyla kitap 
da günden güne, çağdan çağa değişim gösteriyor hızla. Mağara 
duvarlarına kömürleşmiş kalıntılarla karalama yapan insanlar 
bugünkü dokunmatik ekranlı nesneleri görse ne derdi acaba? 
Zaten hayatı ve insanı ilgilendiren hemen her şey değişmiyor 
mu oysa?
Eski üstadlar, bilgeler, âlimler kütüphanelerin tozlu rafları 
arasında arttırmaya çalışıyorlardı bilgilerini; modernleri ise in-
ternet âleminde sanal bağlantılar arasında bulma çabasındalar 
aradıklarını. Çaba değişmedi ama mahiyeti ve yöntemi 
“gün-
cellendi” modern çağın aynasında. Kitaplar da nasiplendi bu 
durumdan formları değişti yavaşça. Mürekkeple yazılan harfler 
şimdi e-mürekkeple görünür oldu kâğıt niyetine kullandığımız 
tablet ekranlarında. 
CAMİ VE KİTAP.indd   175
29.09.2016   15:34:20

---

  CAMİ VE KİTAP  
176
Baş döndürücü bir hızla değişiyor zaman. Bu değişim hız-
lanarak artacak da. Biz de insanoğlu olarak değişime ayak uy-
duruyoruz. Her mahallenin yalnızca bir radyosu olduğu gün-
lerden hepimizin cebinde bulunan mobil bilgisayarların çağına 
geldik göz açıp kapayıncaya dek. Bu değişim rüzgârından nasi-
bini alarak elektronikleşen pek çok şey gibi kitap da elektronik 
ortamlarda karşımıza çıkıyor modern zamanlarda. Günümüzde 
bu durumu şaşırarak karşılayan insanlık birkaç nesil sonra gü-
nümüz kitabını unutacak belki de? Kim bilir elektronik kitap 
belki de kitabın nihaî formu olmayacak, o da değişecek ve ta-
hayyül bile edemeyeceğimiz bir forma bürünecek… Bunun için 
zaman lazım, beklemek lazım… Bekleyip göreceğiz biz de…
CAMİ VE KİTAP.indd   176
29.09.2016   15:34:21