DersliK 9-az new indd

ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI
104
RƏSMDƏN FOTOŞƏKLƏDƏK
Sürrealist  fotoqrafiya,  elə  sürrealist  rəngkarlıq  kimi,  obyektlərin 
qəribə  yığıntısı  ilə  doludur.  Müəlliflər  belə  işlərdə  reallıqdan  üz  dön-
dərərək, fantaziya və yuxugörmələrə müraciət edərək, onlardan götür-
dükləri rəmzləri bədii obrazlara köçürürlər.
Portret  fotoçəkilişi  foto-
qrafiyanın  yaranması  ilə  eyni 
vaxtda  doğulub.  Foto  sənəti-
nin  rəngkarlıq  və  qrafikanın 
birbaşa  təsiri  altında  baş  tu-
tan  təşəkkülü  məhz  portret 
janrında baş verir. 
İstənilən  yerdə:  studiya-
da,  parkda…  insanın  fotoşək-
lini  çəkmək  olar.  Lakin  hər 
fotoşəkil portret fotosu hesab 
edilmir. Məhz bir nəfərə və bir qrup insana daha çox diqqət yetirildiyi 
foto portret fotosu hesab edilir. Çox zaman arxa fon “yuyulur” ki, tama-
şaçının diqqəti portretdən yayınmasın. Və belə bir şəkli fəxrlə çap edib 
foto-albomda yerləşdirmək, ya da çərçivəyə salmaq olar.
Fotoəks təsvirinin alınmasının və çoxaldılmasının fotoqrafik prosesinin kəş-
fi Fransa ixtiraçısı, rəssam J.Daggerə və ingilis alimi fizik V.Talbota məxsusdur.
Bilirsinizmi?
LAYİHƏ

---

ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI
105
RƏSMDƏN FOTOŞƏKLƏDƏK
1984-cü ildə əfqan qaçqınları düşərgəsindəki portret 
fotosu çəkilişi sayəsində fotojurnalist Stiv MakKarrinin 
fotolarından  biri  “National  Geographic”  jurnalının  üz 
qabığında dərc edildi və dərhal əfqan xalqının müstəqil-
lik  uğrunda  mübarizəsinin  rəmzinə  çevrildi.  ABŞ  Milli 
Coğrafiya Cəmiyyətinin fərziyyəsinə görə, o, 100 ən yaxşı 
fotodan  biri  sayılır.  2005-ci  ildə  “Afghan  Girl”  (“Əfqan 
qızı”) əks olunmuş üz qabığı “Son 40 ilin ən yaxşı jurnal 
üz qabığı” onluğuna daxil oldu. Bu fotonu bəzən Leonardo 
da Vinçinin fırçasından çıxmış Mona Lizanın portreti ilə 
müqayisə edir və “əfqan Mona Lizası” adlandırırlar.
Bu, maraqlıdır
Fotoqrafiyanı rəngkarlıqdan ayıran təsvir və obraz xüsusiyyətləri han-
sılardır?
Düşünün və izah edin
Yaradıcı, peşəkar fotoqrafın əlində ötəri kadr şedevrə çevrilir. Alışdı-
ğımız adilikdə anı yaxalamaqdan ötrü uşaq müşahidəçiliyini və tədqiqatçı 
marağını, psixoloq səbrini və fəlsəfi fikrin uçuşunu qovuşdurmaq lazımdır.
Yaxşı foto gerçəkliyin fotoqrafın dərin duyumu ilə artan ələkeçiril-
məz məqamlarını əks etdirir. Bu cür kadr xeyli hiss, düşüncə və emosiya 
doğurur. Yaxşı fotoşəkil – dəfələrlə açılmaq istənilən sirdir.
Fotoqrafiya rəngkarlığı utilitar funksiyadan – hələ İntibah dövründə 
rəngkarlığın ən mühüm vəzifələrindən sayılan faktın təsviri fiksasiya-
sından xilas etdi. Demək olar ki, fotoqrafiya bununla rəngkarlığın inki-
şafına kömək etdi, onun təkrarsız xüsusiyyətlərinin tam aşkarlanmasına 
təkan verdi. Amma fotoqrafiya özü də təsviri sənətin çoxəsrlik inkişa-
fından çox şey əxz edib. Rakurs və perspektivin qurulması, tamaşaçının 
fotonu həcmli məkanın səthdə təsviri kimi “oxumaq” bacarığı – bütün 
bunlar fotoqrafiyaya rəngkarlıqdan miras qalmış mədəni irsdir. 
Aclıq çəkən oğlan və missioner
Ümid sonda ölür
LAYİHƏ

---

ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI
106
RƏSMDƏN FOTOŞƏKLƏDƏK
Hazırda foto sənəti cəmiyyətin bədii mədəniyyətinin tərkib hissəsi-
dir. O, təkcə dünyanın estetik öyrənilmə vasitəsi deyil, həm də cəmiyyə-
tin mənəvi və ictimai həyatında nəzərəçarpacaq rol oynayır.
Müəyyən edin
1.  a) 
Mətndən  və  ya  digər  mənbədən  təbiət  obrazı  (mənzərə),  insan 
(portret) rəsmi və fotoşəkilləri seçin. Müqayisəli təhlil aparın: onla-
rın hansı ümumi və fərqli cəhətləri var? Tapşırıq referat formasında 
və ya şifahi, seçilmiş illüstrativ material (jurnal və qəzetlərdən, ya 
da  İnternetdən  götürülüb,  mövzunun  məğzini  açan)  əlavə  edilərək 
sonradan təqdim edib, kollektiv müzakirəyə çıxarmaq şərtilə yerinə 
yetirilir. 
 
b) 
həmin  fotolarda  bədii  ifadə 
vasitələrini təhlil edin.
Yaradıcı fəaliyyət
2.  a) 
Siniflə birlikdə yaradıcı çəkiliş layihəsini yerinə yetirin. Siz işi çə-
kiliş aparatı və ya fotoçəkilişlə birlikdə nümayiş etdirməlisiniz. Bu 
gün, demək olar ki, istənilən rəqəmli qurğuda kamera quraşdırılır. 
Biz özümüz də dostlarımızla daha çox telefon, hətta planşet vasitəsilə 
şəkil çəkdiririk. Bütün bunlar fotoçəkiliş prosesini yüngülləşdirir, 
bu işlə, demək olar ki, istənilən vaxt məşğul olmaq olar. Unutmayın 
ki, ötəri kadr sizin əlinizdə şedevrə çevrilə və gerçəkliyin ələkeçməz 
məqamlarını əks etdirə bilər. 
 
Qruplara bölünün. Fotoçəkiliş sinifdə, məktəbdə, məktəbin həyətində 
və ya ekskursiyada (predmetlər, obyektlər, ağaclar, binalar, adamlar) 
aparıla bilər. Obyekt və çəkiliş nöqtəsini şüurlu olaraq seçmək qabiliy-
yətinizi göstərin. Öz sinif yoldaşlarınızla fikir mübadiləsi edin.
 
b) 
Dərslikdən portret fotoçəkilişi, ya da foto-albomdan bütün ailənin 
birlikdə olduğu fotoları seçin. Şəklin kompozisiyasında müxtəlif bədii 
çəkiliş vasitələri və üsullarını (rakurs, planın iriliyi və s.) təsvir edin.
3. 
Fotoqrafiyadakı təcrübənizdən və çəkilişin məqsədləri barədə (konk-
ret nümunə üzərində) söhbət açın.
Rəngli karandaşlar, flomasterlər, pastel təbaşirlər, rəngli qələmlər, quaş
 
Sərbəst iş üçün tapşırıqlar
3 
Fotoqrafiya XX əsrdə təsviri sənətin taleyinə necə təsir göstərib?
Özünüzü yoxlayın
LAYİHƏ

---