DersliK 9-az new indd
Yüklə 30,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI 100 Müasir cərəyanların meydana çıxmasına nə səbəb oldu? RƏSM ƏSƏRİNDƏN FOTOŞƏKLƏDƏK Tanış olun Uzun yüzilliklər boyu rəs samlar onla rı əhatə edən gerçəkliyi daha dəqiq təsvir et- mə k üzərində çalışıb- lar. Onlar təsviri uzun və üzücü zəhmət tələb etmədən al maq üsulu- nu tapmağa səy göstə- rirdilər. Rəssamlar anı sax- lamağın üsullarını ax- tarırdılar, in cəsənətin tamamilə yeni is ti qa- mə ti olan fotoşəklin kəş fi ötüb keçənləri əbə diləşdirməyi müm- künləşdirdi. “Fotoşə- kil” anlayışı “işığın kö məyi ilə rəsm” de- məkdir, çünki əvvəlcə o, rəsmə kömək etmək üçün icad edilmişdi. Fotoqrafiya öz təs- vir xüsusiyyətlərini və müs təqilliyini dər- hal dərk etməmişdi. Rəssamlar real təsvirdən abstraksionizmə nə üçün keçdilər? İncəsənətə dair dialoq Xatırlayın 22 XVIII əsrin əvvəllərində rəngkarlıq XIX əsrin fotoşəkli LAYİHƏ ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI 101 RƏSM ƏSƏRİNDƏN FOTOŞƏKLƏDƏK Fotoqrafiyanın tarixini öyrənərkən onun rəngkarlıq əsərlərinə oxşarlı- ğından öz ifadə dilinin axtarışına doğru addımlarını görmək olar. İfadə vasitələrinin və texniki üsulların əxz edilməsi, rəngkarlıq fakturasının imitasiyası, rəngkarlığın təcrübəsinə dayaqlanmaq, görünən dünyanın naturalistcəsinə surətini çıxarmaqdan qaçmaq cəhdi – bütün bunlar fo- toşəkillərin “yağlı boya rəngkarlığı sayaq”, “karandaş və ya kömürlə rəsm”, “qravürə bənzər” və i. yaradıldığı dövr – fotoqrafiyanın inkişa- fının erkən mərhələsini səciyyələndirir. Həyatdakı konkret hadisələrin onların görünən əşyaların simasında canlandırılmasına əsaslanan sənət qrupu təsviri sənət adlanır. Heykəltə- raşlıq, rəngkarlıq, qrafika bunlara aiddir. Fotoqrafiya təsviri sənətin daxilində inkişaf edirdi. Bizim günlərdə bədii fotoqrafiyanı 1 da bu qrupa daxil etmək məqbul sayılır. Həm rəngkarlıq, həm də fotoqrafiya obrazlar və vizual rəmzlər ya- ratmalı olan vizual incəsənətin formalarıdır. Vizual incəsənətin bütün məlum formaları arasında fotoqrafiyanın rəngkarlığa təsiri hamısından güclü olub. Yalnız çox az rəssam bu təsirdən uzaqlaşmağa bacarıb. Görünən bənzərlik, obraza oxşatma və gerçəklik – bu, incəsənət növ- lərinin xarakterik cəhətidir. Bədii fotoqrafiya sənədli təmələ əsaslanaraq (konkret hadisənin şəkli) rakursun, kompozisiyanın, fototexnikanın xü- susiyyətlərinin emosional-məna tətbiqi seçiminin həyata keçirdiyi obraz səciyyəsinədək yüksəlir. Fotoqrafiyanın sayəsində tarixin təşəkkül və in- kişaf yolunu izləmək olar. 1 Bədii fotoqrafiya (yunan dilində phos – “işıq”, grapho – “yazıram” deməkdir) – gerçək- liyin ikiölçülü müstəvidə bədii qavrayışının işıq, rəng (tonallıq, kolorit), format, kom- pozisiya, plan, çəkilişin rakursu kimi təsviri-ifadə vasitələri ilə fotoşəkil texnikasının köməyi ilə həyata keçirilir. Qədim Bakı. Qız qalası Milli geyimli qızlar Xurşidbanu Natəvan uşaqları ilə LAYİHƏ ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI 102 RƏSMDƏN FOTOŞƏKLƏDƏK Fotoqrafiyanın rəngkarlığa təsiri XIX əsrin ikinci yarısında da hiss edilməyə başladı. Rəssamların əksəriyyəti təsvirin kətanda proyeksiya- sını almaq üçün obskur 2 kamerasından istifadə edirdi. Leonardo da Vinçi, Velaskes, Karavacсo və bir çox başqa rəssamlar öz əsərləri üzərində çalışarkən linzalardan, güzgülərdən, həmçinin bir çox başqa optik cihazlardan istifadə etmişlər. Fotoqrafiya təkcə təsviri sənət üçün deyil, həm də bütün təsviri mə- dəniyyət üçün həyat əhəmiyyətli ünsürə çevrildi. 1859-cu ildə Parisdə ənənəvi incəsənət sərgisində yeni incəsənət növü kimi fotoqrafiyaya ilk dəfə yer ayrıldı. Artıq 1863-cü ildə Fransa fotoqrafiyanı rəsmi olaraq yeni incəsənət forması kimi tanıdı. Fotoaparat – karandaş və ya fırça kimi bir vasitədir. Heç bir foto in- sanın iştirakı olmadan hazırlana bilməz. Onun çəkiliş prosesində iştirakı nə qədər çox yaradıcı xarakter daşıyırsa, fotoşəkil incəsənət prosesinə bir o qədər çox yaxınlaşır. Rəngkarlıq ilə fotoqrafiya arasında oxşarlıq kifayət qədər çoxdur. Hər şeydən əvvəl, rəngkarlıq və fotoqrafiya konkret məqamı qeydə almağı və onu düzgün çatdırmağı bacarır. Rəsmdəki kimi, fotoşəkildə də rəssamın, yaxud fotoqrafın öz fikrini çatdırdığı yaradıcı insanın təxəyyülü əsas rol oynayır. 2 Obskur kámerası (latın dilində camera obscūra – “qaranlıq otaq” deməkdir) – obyektlə- rin optik təsvirini almağa imkan verən qurğunun (qutu) ən sadə növü. İşıq şüaları dəli- yin içindən keçərkən ekranda çevrilmiş təsvir yaradır. Obskur kamerasında o zamanlar işin görüntüsü və ötən illərin aparatları Müasir fotosərgi LAYİHƏ ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI 103 RƏSMDƏN FOTOŞƏKLƏDƏK İmpressionistlərin incəsənət aləmini necə güclü sarsıtdıqları bizim hamımıza məlumdur. Belə hesab edilir ki, impressionizm öz populyarlı- ğına görə daha çox məhz fotoqrafiyaya borcludur. İlk rəssamlar təbiətdə etdikləri qaralama cızgilərdən istifadə edərək studiyada çalışdıqları halda, impressionistlər bunun əksini edir, kətanı, boyaları götürüb təbiətin qoynuna çıxır və həmin məqamda gördükləri- ni naturadan birbaşa kətana köçürürdülər. Onlar işıq duyumundakı incə dəyişiklikləri qeydə alaraq, ötəri işıq effektini tutmağa cəhd göstərir- dilər. XX əsr boyunca fotoqrafiya təsviri sənət kimi ingilisdilli sənət aləmi, həmçinin qalereyalar tərəfindən qəbul edildi. Fotoqrafiya – müasir incəsənətin doğulmasına gətirib çıxaran yeni təs- vir üsuludur. Fotoqrafiya impressionizm, simvolizm, abstraksionizm, ku- bizm, sürrealizm, konstruktivizm və d. istiqamətlər kimi, dövrün qrafika və rəngkarlığı ilə yaxınlaşmağa cəhd edirdi. Belə bir effektə nail olmaqdan ötrü fotoqraflar xüsusi çəkiliş və çap texnikasından istifadə edirdilər. Abstrakt fotoqrafiya tanınan nəyinsə təsvir edilməsi ideyasını rədd edərək, bunun əvəzində obrazın özünü və onun yaranma prosesini obyekt kimi götürməyə üstünlük verirdi. Abstrakt incəsənət cərəyanı rəngkar- lıqdan fotoqrafiyayadək, demək olar ki, bütün təsviri sənət növlərini əhatə etmişdi. “Mulen de la Qalettdə bal”. 1876. Pyer Ogüst Renuar Gəmidə bal. Foto LAYİHƏ Yüklə 30,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|