Dərs vəSAİTİ Vəsait Boloniya prosesi, kredit sistemi üzrə ali pedaqoji

33

dirəndə,  problemi  həll  edəndə və başqa  hallarda  tətbiq  edilir.

Bundan  bütün  fənlərin  tədrisində istifadə etmək  olar.  Onun

ardıcıllığı gedişatı belədir.

1. Şagirdlərə mövzu, məqsəd bildirilir, onlarda motivasiya

yaradılır.

2. Əməkdaşlığın ümumi qaydaları bildirilir.

3. Qiymətləndirmə meyarı bildirilir.

4. Elmi aspektlər və məqsədlər təyin olunur.

5.  Müəllim  və ya  başqa  məsul  şəxs  ilkin  situasiyanı  şərh

edir.  O,  deyir:  Uşaqlar,  qarşıda  tədris  ili  durur.  Biz  onu  maraqlı

keçirə bilərik.  Amma  onu  necə keçirmək  bizim  özümüzdən

asılıdır.  İndi  bizim  hər  birimiz  tədris  ilində nə ilə məşğul  olmaq

istədiyimizi  açıq-aşkar  deyə bilərik.  İstədiyiniz  təsnifləri  təklif

edin. Bilin ki, başqalarının təklifini tənqid etmək olmaz.

6.  Başlanğıc  informasiya  ilə tanış  olunur,  onu  dinləyir,

əgər hansı məsələ aydın deyilsə sual verib dəqiqləşdirirlər.

7. Əlavə informasiya  verilir, əgər  lazım gələrsə müəllim

son nəticəni bir daha qeyd edir, “fikirlərin hücumu” başlayır. Hər

bir  təklif  qısa  formada  yazılır,  ekspertlər  fikirləri  qısa  ifadə

etməyə kömək  edirlər.  Katiblər  isə yazırlar.  Ekspertlər,  katiblər

“fikirlərin  hücumu”na  müntəzəm  olaraq  müdaxilə

edirlər,

dinləyicilərin təklifinə heç kim cavab vermir, heç kim təhlil etmir,

necə deyilirsə,  yazı taxtasına elə də yazılır, hücumun müddəti 45

dəqiqədən çox olmur.

8.  Şagirdlərin  fəallığı  sönür,  təkliflər  gəlmir,  fikirlərin

hücumu başa çatır.

9.  Ekspertlər  “fikirlərin  hücumu”nu  təhlil  edir,  növbəti

məşğələdə nəticələr bildirilir.

10.  Müəllim  və ya  məsul  şəxslər yekunlaşdırırlar  və

ümumiləşdirmələr aparırlar.

Tədris  prosesində “fikirlərin  hücumu”  texnologiyası  az

tətbiq olunur, çünki bu çətin texnologiyadır.

34

ƏDƏBİYYAT

1.

Bədəlova  A.  Pedaqogikanın  müasir  problemləri.

(Magistrlər üçün proqram). Bakı, 2009.

2. Həsənov A., Ağayev Ə. Pedaqogika. Bakı, 2007.

3. Mehrabov A. və b. Pedaqoji texnologiyalar. Bakı, 2006.

4.  Mərdanov  M.  Azərbaycan  təhsili  yeni  inkişaf

mərhələsində. Bakı, 2009.

5.  Nəzərov  A.  “Müasir  təlim  texnologiyaları”  fənni  üzrə

proqram. Bakı, 2010.

6. Sadıqov F. Pedaqogika. Bakı, 2006.

7. Təlim-tərbiyə işinin  təkmilləşdirilməsində və huma-

nistləşdirilməsində yeni  forma,  metod,  üsul  və sitemlərin  tətbiqi

təcrübəsindən (Prof. Ə.Ə.Ağayevin redaktorluğu ilə), Bakı, 1997.

---

35

V MÖVZU

TƏLİMDƏ İNTERAKTİV METODLAR VƏ FƏAL TƏLİM

METODLARI PROBLEMİ

PLAN:

1. Hazırda interaktiv  metodlar,  fəal  təlim  metodları,

təlim

texnologiyaları

anlayışlarına 

tez-tez 

rast

gəlməyin səbəbləri

2. Yeni  anlayış  kimi  meydana  çıxan  “interaktiv

pedaqogika” ifadəsinin konkret mənası

3. Təlim prosesində şagirdlər arasında əlaqə, qarşılıqlı

təsir və əməkdaşlığın əsas səbəbi

Hazırda  interaktiv  metodlar,  fəal  təlim  metodları,  təlim

texnologiyaları anlayışlarına tez-tez rast gəlirik. Xarici beynəlxalq

təşkilatlar,  milli  qurumlar,  müasir  təlim  metod  və texnolo-

giyalarının  təbliği  müəllimlər  arasında  yayılması  ilə əlaqədar  10

ildən artıqdır ki, seminarlar, mühazirələr, layihələr keçirirlər.

Öyrənilən  yeni  tərz,  metod,  vasitə və yanaşmalar  yara-

dıcılığı, müstəqilliyi inkişaf etdirməklə yanaşı, insan şəxsiyyətini,

onun  insanlara,  təbiətə,  cəmiyyətə

münasibətini,  mənəvi

dünyasını və s. inkişaf etdirməli, zənginləşdirməlidir.

Əvvəlcə,  interaktiv  sözü  haqqında:  “interakriv”  anlayışı

ingilis  dilindən  dilimizə,  o  cümlədən  digər  dillərə keçmədir.

Hazırda  “interakriv  pedaqogika”,  “interaktiv  təlim”,  “interaktiv”

təlim  metodları” və yaxud,  yığcam  olaraq  “interaktiv  metodları”

ifadələrinə tez-tez rast gəlirik.

Yeni anlayış kimi meydana çıxan “interakriv pedaqogika”

ifadəsini  ilk  dəfə 1975-ci  ildə alman  tədqiqatçısı  Hans  Frits

işlətmişdir. Alimin tədqiqatlarında interaktiv prosesin məqsədi bu

proses  iştirakçılarının  davranış  modelini  dəyişdirmək  və yax-

şılaşdırmaqdır. O, interaktiv metodlar haqqında interaktiv tərbiyə

prosesi  kimi  danışır.  Belə ki,  alimə görə təlimdə interaktivliyi

müəllim və şagirdin qarşılıqlı təsir – əməkdaşlıq qabiliyyəti kimi

izah  etmək  olar.  İnter – (ingilis  dilində Enter) – ara  (insanlar

36

arası), qarşılıq (insanların qarşılıqlı anlaşması, əməkdaşlığı, işi) və

s. kimi  başa  düşülür.  Metod olaraq  interaktivlik  təlim  prosesində

müəllim və şagird arasında işin gedişindən – mövzudan, şərhdən,

dialoqdan,  rollu  oyundan  həmin  anda  meydana  çıxan  yanaşma,

izah və s.-dir. Yəni, bu tərz irəlicədən planlaşdırılmır, işin – təlim

prosesinin  gedişi  bu  məqamı  ortaya  çıxarır  və daha  çox  şagirdin

müstəqilliyi müdaxiləsi ilə baş verir.

Digər  tərəfdən,  interaktivlik  şagirdlərin  özləri  arasında  da

ola  bilər. Əsas  cəhət  odur  ki,  bu  prosesdə əməkdaşlıq  edən,

öyrənənlər və öyrədən eynihüquqlu mövqedə dayanırlar. Təbii ki,

müəllim  öyrədən  olaraq  təşkilatçılıq,  koordinator,  məsləhətçi,

fasilifator  funksiyasını  yerinə yetirir.  Şagirdlərin  işlərinə mü-

daxilə etmədən  problemləri  qoyur,  istiqamər  verir,  nəzarət  edir,

axtarış  strategiyasını  hazırlamağa  kömək  edir,  amma  təlim

tapşırıqları  üzərində uşaqlar  özləri  birlikdə öz  aralarında  mü-

bahisə edərək, diskussiya apararaq işləyirlər.

Bununla  yanaşı,  hər  bir  şagirdin  öz  fikri,  ideyası  olur.

Mübadilə nəticəsində fikirlər dəyişir, ideyalar təzələnir. Beləliklə,

psixoloji abu-hava dəyişir. Qrupdakı zəif şagirdlər də müzakirədə

fəal  iştiraka  qoşulurlar:  məsələlərin  müzakirəsi  və kollektiv

müzakirənin gedişində biri-birini dinləməyə alışırlar.

Hər  bir  təlim  tapşırığının  bu  cür  həlli  vasitəsilə onlar

idraki  axtarıcılıq  taktikalarını  təkmilləşdirir,  təlimdə öz  müvəf-

fəqiyyət formulunu hər kəsin özü qurur.

Beləliklə,  təlim  prosesində şagirdlərarası əlaqə,  qarşılıqlı

təsir  və əməkdaşlıq əsas  olur.  Təlim  nəticəsi  təlim  prosesi

iştirakçılarının  qarşılıqlı  qüvvəsi  ilə əldə edilir,  şagirdlər  təlim

nəticələrinə görə öz üzərilərinə qarşılıqlı məsuliyyət götürürlər.

Bunlar imkan verir ki, şagirdlər:

– Biliyi qavrama prosesini daha anlaşıqlı etsinlər;

– Öz  fikrini  formalaşdırmağı,  onu  düzgün  ifadə etməyi,

öz  nöqteyi-nəzəri əsaslandırmağı,  müzakirələşdirməyi  və

sübut etməyi öyrənirlər;

–

Digərini  eşitməyi,  dinləməyi, alternativ  fikrə hörmət

etməyi öyrənirlər;

---