Dərs vəSAİTİ Vəsait Boloniya prosesi, kredit sistemi üzrə ali pedaqoji
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1. Tərbiyəedici təlim prinsipi
- 2. İnkişafetdirici təlim prinsipi
- 3. Təlimdə müvəffəqiyyət qazanmaq prinsipi
- 4. Bütün uşaqlarla əks əlaqə prinsipi
- 5.Müntəzəm olaraq təkrar etmək prinsipi.
- 6. Optimal psixi gərginlik prinsipi.
- 7. Tədris prosesində şagirdlərin maksimum iştirakı prinsipi.
- 8. Təlimdə yaxın inkişaf zonasına oriyentasiya prinsipi.
- 9. Müəllim və şagirdlərin vahid məqsədlər üçün birləşməsi prinsipi.
29 hazırlıq”, “beyin hücumu”, “generatorlar – tənqidçilər”, “buraxılış vərəqəsi”, “insanı təhlil edirik”, “özünüqiymətləndirmə”, “mətn- lər mübadiləsi”, “fikirlərin sintezi”, “yaradıcı test”, “öz yerində oturmaqla sakit cavab vermək” və s. Biz ancaq 4 texnologiyanın təhlilini verməklə kifa- yətlənirik. Bu texnologiyaları bəzən yanlış olaraq “fəal təlim metodları”, “interaktiv metodlar” kimi təqdim edirlər. Əslində həmin texnologiyalardan elmə məlum olan metodlardan istifadə edilir. Təlim prosesinə yeni, qeyri-ənənəvi elementləri daxil etməklə metodların fəallaşdırma imkanları və öyrənmə prosesinin effektliyi yüksəldilir. Pedaqoji texnologiya təlim prosesinə yeni baxışdır. Bu ba- xışa görə təlim prosesi ənənəvi təlimdən fərqli olaraq maksimum idarə olunan proses olmalıdır. Müasir pedaqoji texnologiyaların tarixi XX əsrin II yarısında bilikləri yoxlamaq üçün qurğuların meydana gəlməsindən başlanır. Bu müddət təlim texnologiyası təlimdə texniki vasitələrdən istifadə kimi başa düşülürdü. Alimlər hesab edirdilər ki, texnikadan istifadə daha çox informasiyanı vermək üçün köməkçi xarakter daşıyır. Amma tədris prosesinin ayrı-ayrı mərhələlərində texnikanın tədris prosesinə daxil edilməsi aktiv inkişaf edir. Alimlər gələcəkdə müəllim və məktəblərin köməyi olmadan öyrədici, təlimedici sistemlərdən müstəqil istifadə olunacağını proqnozlaşdırırlar. Pedaqoji texnologiyanın yaradılması və tətbiqi üzrə spesifik prinsipləri müəyyənləşdirmək və onların pedaqoji-psixoloji təlimini vermək olduqca vacibdir. Pedaqoji ədəbiyyatda müxtəlif spesifik prinsiplər verilmişdir. Bunlar aşağıdakılardır: 1. Tərbiyəedici təlim prinsipi Hər hansı pedaqoji texnologiyaların strateji məqsədləri şəxsiyyət xarakterlərini formalaşdırmaq olmalıdır. Deməli, burada münasibətlər tərbiyəedici təlimin psixi materialı hesab olunur. Burada 3 qrup münasibətləri fərqləndirmək olar: 1) Qanunatabelik münasibətləri 2) Əməkdaşlıq münasibətləri 3) “Mən” konsepsiyası 30 Təlim prosesi uşaqların psixikasına təsir edən xarici kons- truksiyadır. Bu proses müəllimin, uşaqların, didaktik materialların tarixindən ibarətdir. 2. İnkişafetdirici təlim prinsipi Pedaqoji texnologiyaları tətbiq edən zaman tərbiyəedici səmərəni nəzərə almaqla yanaşı, onun inkişafetdirici tərəfini də lahiyələşdirmək və həyata keçirmək də yaxşı olar. Uşağın psixi əməliyyatlarında artım hiss olunmalıdır. Emosional və intellektual sahənin ahəngdar inkişafını təmin etmək lazımdır. İntellektual sahənin emosional sahəni sıxışdırması insanda soyuq müna- sibətlərin yaranmasına, insanlara sevinc bəxş etmək, sevincə şərik olmaq bacarıqlarının olmamasına gətirib çıxarır.
Müvəffəqiyyət qazanmaqdan ötrü situasiya yaratmaq uşağı daha böyük nəticələrə nail olmağı stimullaşdırır. Uşağın keç- mişini öyrənmək üçün böyük əmək sərf etmək lazım gəlir. Makarenko uşağı koloniyaya qəbul edəndə keçmişini öyrənməyə tələsmirdi. O hər bir uşaq üçün əməli təlim texnologiyası işləyib hazırlamışdı. Bu müvəffəqiyyət qazanmaq üçün situasiya yaranmaqdan ibarət idi. O hamı üçün, o cümlədən şagird üçün psixi enerji mənbəyini – yemək, istirahət, yuxu, nəfəs alma, fiziki hərəkətlər təşkil etdiyi qənaətində idi. 4. Bütün uşaqlarla əks əlaqə prinsipi Mühüm vəzifədən biri hər bir dərsdə bütün uşaqlara öz müvəffəqiyyətləri barədə məlumat verilir. Bütün şagirdlərlə əks əlaqə prinsipi şagirdi hər dərsə hazır gəlməyə stimullaşdırır. Seçmə yolu ilə sorğu aparanda şagirdlər oyun qaydalarını tez mənimsəyir, dərsə hərdənbir hazırlaşırlar. Beləliklə, sinifdə tələblər formalaşır. Şagird belə fikirləşir: Əgər, məndən işin nəticələrini soruşmayacaqsa hər dəfə nəyə hazırlaşmağımın nə əhəmiyyəti var. Şagirdlər dərsə gələndən bir neçə həftə sonra şüurlu və şüursuz surətdə bu nəticəyə gəlirlər. Bu prinsipi lazımi şərait yaratdığı halda həyata keçirmək olar. Hər şeydən əvvəl ev tapşırıqları uşaqların gücünə müvafiq olmalıdır. Tapşırıqlar verən zaman başqa fənlər də nəzərə alınmalıdır. Çox təəssüf ki,
31 məktəbdə ev tapşırıqlarının dəqiq həcmi yoxdur. Bu işdə müəllimlər müxtəlif cür hərəkət edirlər.
Tədris materialı ilə ilk dəfə tanış olandan sonra onu bir neçə dəfə təkrar etmək lazımdır. 1-2 dərsdən sonra keçirilən materiala qayıtmaq lazımdır. Burada sual yarana bilər: bəs vaxtı haradan tapaq? Axı, çox zaman bu proqramda nəzərə alınmır. Problemi proqramda həll etmək olar. İl ərzində keçirilən materiala qayıtmaq və əsas fikirləri təkrar etmək lazımdır. Dərs ilinə ötən tədris ilində keçirilən materialın təkrarı ilə başlamaq lazımdır. Yay ərzində çox şey şagirdin yadından çıxır. Normal və sağlam psixika belə qurulmuşdur. Təkrar etmədiyimiz hər hansı məlumat şüurdan çıxıb şüuraltıya keçir və yaddan çıxır. Ona görə də bilikləri aktuallaşdırmaq üçün tədris ilinin əvvəlində onları təkrar etmək lazımdır.
Həm şagirdlər, həm də müəllimlər üçün zəruridir. Şagirdi həm həddən artıq yükləmək, həm də az yükləmək pisdir. Şagird az psixi gərginlik şəraitində inkişaf etmir. Bu tələbi müəllimə də aid etmək olar. Əgər müəllimlər dərsdə hər şeyi özləri etmək istəyirlərsə, bu müəllimlərin psixi cəhətdən yüklənməsinə gətirib çıxarır. Odur ki, şagirdlərə daha çox səlahiyyətlər vermək lazımdır. Onları tədris prosesinin idarə olunmasına cəlb etməyə imkan verən bir çox texnologiyalar vardır.
Bu prinsip dərsdə şagirdləri müxtəlif növ fəaliyyətə cəlb etməyi nəzərdə tutur. Bu məqsədlə qarşılıqlı sorğu keçirilir. Yaranan problemlər, cavablardakı kəm-kəsirlər aradan qaldırılır. Burada prinsip belədir: şagirdlərin görə biləcəyi işi müəllim görməməlidir. Bu prinsip müəllimi artıq yükdən azad etməyə imkan verir. Şagirdi vacib fəaliyyətə cəlb etmək onu nəinki inkişaf etdirir, həm də tərbiyə edir. Tədris prosesində real fəaliy- yətdə uğur qazanmaq situasiyasını yaratmaqla təlimin tərbiyə- edici, inkişafetdirici məqsədlərinə müvəffəqiyyətlə nail olunur. 32
Əgər uşaq çalışmanı yerinə yetirə bilmirsə onda təlimi həmin uşağın inkişafına, səviyyəsinə endirmək lazımdır. Əgər şagird fəaliyyətindəki qüsuru düzəldə bilmirsə, onda ona irad tutmağa ehtiyac yoxdur. Çünki bu irad onun inkişafına heç bir təsir göstərməyəcək. Əgər göstərmiş olarsa bu neqativ tərəfdən (uşaqda onu əhatə edən adamlardan intiqam almaq hissi formalaşa bilər) özünü təzahür edəcəkdir. 9. Müəllim və şagirdlərin vahid məqsədlər üçün birləşməsi prinsipi. Bu iş prinsipi məqsədləri, texnologiyaları şagirdlərə zorla qəbul etdirməməlidir. Tədris prosesini təkmilləşdirmək üçün müzakirələr keçirmək olur. Təlim prosesinin texnologiyası müəllim və şagirdlərin fəaliyyətinin birgə məhsulu olmalıdır. Amerika məktəblərində komisiyalar yaradılır. Həmin komissiya müəllim və şagirdin bu cəmiyyətdə birləşməsidir. Bir qrup müəllim bir sinfin şagirdləri ilə birləşir, onlar arasında müqavilə bağlanır. Müqavilədə şagirdin və müəllimin ayrılıqda nəyə cavab verəcəyi göstərilir. Amerika məktəblərində aparılan sorğunun nəticələri göstərir ki, bu forma şagirdlərin xoşuna gəlir. Onlar qayğı hiss edir. Müəllimin öz nailiyyətləri üçün böyük məsuliyyət daşıdığı göstərilir. Pedaqoji texnologiyaların təhlili məktəb rəhbəri və məktəb psixoloquna kömək etməlidir. Təlim prosesində ən səmərəli yol bu və ya digər situasiyada ən əlverişli olan pedaqoji texnologiyanı tətbiq etməkdir. İndi biz bəzi pedaqoji texnologiyanın təhlilinə baxaq:
1. “Fikirlərin hücumu” (Məqsədlər) – şagirdlərin yaradıcı fikirlərini birləşdirməklə elmi və ya təlim problemini həll etmək. “Kollektiv beyin” yaratmaq 2. Əməkdaşlıq etmək bacarığını, qanunatabelik vərdiş- lərini təhlil etmək 3. Şagirdlərin yaradıcılığını inkişaf etdirmək Bu texnologiya məktəbdə sorğu zamanı yeni materialları öyrənməkdə, keçmiş materialları təhlil etməkdə və ümumiləş- Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|