97
-
böyük ailə – çoxuşaqlı ailə tərbiyə üçün daha əlverişlidir:
belə ailəni ümumi mənafe, ümumi həvat, ümumi sevinc və kədər
birləşdirir. Burada uşaqlar bir-birindən öyrənir, tərbiyə üçün
əlverişli ünsiyyət mühiti yaranır. Təkuşaqlı ailədə isə tərbiyə işi
çətindir: burada uşaq hamının diqqət mərkəzində olur, hamı onu
əzizləyir, heç kəs onun xətrinə dəymək istəmir. Belə uşaqlar
adətən, ərköyün və eqoist böyüyürlər;
-
tərbiyənin, xüsusən xarakterin bünövrəsi kiçik yaşlardan
qoyulur: bu yaşda tərbiyə düzgün aparılmadıqda sonradan uşağı
yenidən tərbiyə etmək lazım gələcəkdir. Yenidəntərbiyə isə
əvvəldən aparılan düzgün tərbiyəyə nisbətən qat-qat çətindir: o,
tərbiyəçidən çoxlu vaxt, qüvvə və əsəb gərginliyi tələb edir;
-
tərbiyənin, о cümlədən ailə tərbiyəsinin müvəffəqiyyəti
tərbiyə qanunlarına və onlardan irəli gələn prinsiplərə düzgün
əməl etməkdən asılıdır. Uşağa qarşı hörmət və tələbkarlığı
birləşdirmək, ona nikbin nəzərlə yanaşmaq, hər bir uşağın yaş və
fərdi xüsusiyyətlərinə əsaslanmaqla onun qəlbinə yol tapmaq,
tərbiyə işində kollektivə istinad etmək, uşağın müstəqilliyi ilə
pedaqoji rəhbərliyi düzgün əlaqələndirmək, fəallıqla “tormoz tər-
biyəsi” arasındakı orta həddi tapmaq və s. belə prinsiplərdəndir;
-
tərbiyə işində uşağın birtərəfli inkişafına yol verməmək,
onun ahəngdar şəxsiyyət kimi formalaşmasına şərait yaratmaq,
yəni zehni, ideya-mənəvi, əmək, estetik, fıziki və s. cəhətdən
inkişafına qayğı göstərmək vacibdir;
-
həddini aşmayan valideyn məhəbbəti ilə çulğalaşan borc
hissi, valideynlərin düzgün həyat tərzi, bir-birilə və uşaqla səmimi
münasibətləri,
şəxsi
ləyaqəti, vətəndaşlıq siması, müsbət
nümunəsi və nüfuzu – bütün bunlar ailə tərbiyəsinin müvəf-
fəqiyyətini təmin edən şərtlərdəndir.
Ailə tərbiyəsi sahəsində nəzərdən keçirilən məsələlərin
uğurla yerinə yetirilməsi üçün valideynlər məktəblə sıx əlaqə
saxlamalı, müəllimlərlə əməkdaşlıq şəraitində işləməlidirlər.
İctimaiyyət tərbiyə işində böyük qüvvədir. Cəmiyyətin
inkişafının hazırkı mərhələsi gənc nəslin tərbiyəsində dövlət və
ictimai təşkilatların sıx birliyi, ictimaiyyətin tərbiyəvi rolunun
98
yüksəlməsi ilə səciyyələnir. Uşaqların tərbiyəsinə qayğı göstərən
ictimaiyyət, ictimai təşkilatlar müəyyən bir sistem təşkil edir. Bu
sistemə aşağıdakı
ictimai
təşkilatlar
–
komitələr,
şuralar,
komissiyalar, birliklər, cəmiyyətlər, fondlar və daxildir.
Tərbiyə ictimai proses olduğundan, uşağı tək bir adam –
müəllim (və ya müəssisə) tərbiyə edib yetişdirə bilməz. Uşaq həm
məktəbin, müəllimlərin, həm də valideynlərin, ictimaiyyətin, yaşlı
adamların, yoldaşlarının təsiri ilə böyüyüb inkişaf edir. Buna görə
də tərbiyə işini məktəbin, müəllimin işi çərçivəsi ilə məh-
dudlaşdırmaq olmaz. Ayrılıqda nə məktəb, nə ailə, nə də ictimaiy-
yət gənc nəslin tərbiyəsini təmin edə bilməz. Uşaq gündəlik
vaxtının ancaq 4-5 saatını məktəbdə, qalan vaxtını isə ailədə,
ictimai yerlərdə keçirir. Məktəbin uşağa göstərdiyi tərbiyəvi
təsirlər ailə və ictimaiyyətin təsiri ilə uyğun gəlməli və bir- birini
tamamlamalıdır. Bu isə, pedaqoji üçlüyün əlbir fəaliyyəti ilə
mümkün ola bilər. Məktəb, ailə və ictimaiyyət müxtəlif formada
bir-birilə sıx əlaqə saxlamalıdır. Bu əlaqə formalarını iki qrupa
böləmk olar:
a)
fərdi əlaqə formaları;
b)
kollektiv əlaqə formaları.
Fərdi əlaqə formalan müəllimlərin (o cümlədən sinif
rəhbərlərinin)
valideyn
və ictimaiyyət nümayəndələri ilə
bilavasitə və ya bilvasitə əlaqə yaratmaqla aparılan fərdi iş
formalarını əhatə edir. Nisbətən geniş yayılmış fərdi əlaqə
formalarına aşağıdakılar daxildir:
-
müəllimin. sinif rəhbərlərinin ailəyə getməsi: bu halda,
bir tərəfdən, şagirdin ailə şəraiti, ailədaxili münasibətlər, ailədə
tərbiyə işinin qoyuluşu haqda məlumat toplanır, digər tərəfdən isə
uşağın
təlim-tərbiyəsi ilə bağlı valideynlərlə söhbət və
məsləhətləşmələr aparılır, birgə hərəkət xətti müyyən edilir, zəruri
hallarda valideynlərə pedaqoji məsləhətlər verilir;
-
Valideynlərin, ictimai təşkilat nümayəndələrinin mək-
təbə dəvət edilməsi: bu zaman valideynləri danlamaq, uşaqdan
şikayət etmək yox, hər hansı konkret pedaqoji hadisənin (təlimə
məsuliyyətsiz münasibət, intizamsızlıq və s. hallarının) səbəb-
99
lərini valideynlə birlikdə təhlil etmək, konkret çıxış yolu
tapmaqda kömək etmək lazımdır. Valideynləri məktəbə təkcə
xoşagəlməz hallar üçün deyil, şagirdin təlim və tərbiyəsindəki
müsbət dəyişikliklərlə, müəyyən tədbirlərlə əlaqədar da dəvət
etmək məsləhətdir;
-
məktəbdə və ya sinifdə “açıq qapı” günlərinin
keçirilməsi: bu halda əvvəlcədən müəyyən edilmiş vaxtda (ayda
və va rübdə bir gün) müəllimlər məktəbdə olur. Valideynlər
məktəbə gələrək istənilən miiəllimlə görüşüb övladı barədə
söhbət aparır, məsləhət alırlar;
- şagird gündəliyi, yaxud məktub vasitəsilə əlaqə: müəllim
şagirdin təlim-tərbiyəsi ilə bağlı onun gündəliyində, yaxud ayrıca
vərəqdə qeydlər edir, valideynlərə lazımi göstəriş və məsləhətlər
verir;
- telefon vasitəsilə əlaqə: şagird haqqında müəyyən
informasiya mübadiləsi məqsədi ilə müəllim (sinif rəhbəri) və
valideynlər bir-birilə telefon əlaqəsi saxlayırlar.
Ailə və ictimaiyyət nümayəndəsi ilə fərdi əlaqəsi zamanı
müəllim özünü müfəttiş və ya ittihamçı kimi yox, uşağın
gələcəyinə qayğı göstərən müəllim-ziyalı, yaxın məsləhətçi kirni
çıxış etməli, valideynlərlə
pedaqoji
əməkdaşlıq yaratmağa
çalışmalıdır.
Məktəbin
ailə
və
ictimaiyyətlə
əlaqəsi
kollektiv
formalarda da aparılır. Kollektiv əlaqə formaları aşağıdakılardan
ibarətdir:
-
valideyn yığıncaqları – pedaqoji biliklərin təbliği, ailə
tərbiyəsi məsələlərinin təhlili, təcrübə mübadiləsi məqsədi ilə
təşkil edilən kollektiv iş formasıdır. Valideyn yığıncaqları sinif və
məktəb miqyasında keçirilir. Sinif valideyn yığıncaqları rübdə 1-2
dəfə, məktəb valideyn yığıncaqları isə ildə 3-4 dəfə keçirilir. Bu
yığıncaqlarda görülmüş işlərə yekun vurulur, ailə tərbiyəsinin ən
mühüm məsələləri müzakirə olunur. Ehtiyac olduqda ayrı-ayrı
pedaqoji mövzulara həsr olunmuş tematik yığıncaqlar (nıəsələn,
“Uşaqların təliminə necə kömək etməli?”, “Valideyn nüfuzu”,
100
“Ailədə əmək tərbiyəsi” və s.), habelə ata və analar üçün ayrıca
yığıncaqlar keçirmək olar;
- valideyn universitetləri və pedaqoji lektoriyalar pedaqoji
biliklərin təbliği məqsədi ilə təşkil olunan iş formalarıdır.
Valideyn universitetləri 1-2 il müddətinə məktəblərdə, idarə və
müəssisələrdə yaradılır, valideyn və ictimaiyyət nümayəndələrinə
sistemli pedaqoji biliklər verilir. Valideyn lektoriyaları isə
epizodik xarakter daşıyır. Ayda 1-2 dəfə keçilən bu məşğələlərdə
pedaqoji mühazirələrlə yanaşı, tərbiyə mövzusunda müzakirələr,
diskussiyalar, təcrübə mübadiləsi,
şagird bədii özfəaliyyət
kollektivinin çıxışları, uşaqların işlərini əks etdirən sərgilər də
təşkil edilir;
- ailə tərbiyəsi təcrübəsinə həsr olunmuş konfranslar və
sual-cavab gecələri – ailədə uşaqların tərbiyəsi ilə bağlı aktual
pedaqoji mövzuların və valideynləri maraqlandıran sualların
müzakirəsi təqsədi güdür. Konfrans məktəb (sinif) rəhbərinin giriş
sözü ilə açılır, sonra isə fəal valideynlər və ictimaiyyət nüma-
yəndələri öz təcrübələri əsasında müəyyən pedaqoji mövzularda
çıxış edirlər. Konfrans pedaqoji tövsiyələrlə başa çatır. Belə
konfransları sinif və məktəb miqyasında keçirmək olar;
- valideyn komitələri – valideyn və ictimaiyyəti gənc
nəslin təlim-tərbiyəsi işinə səfərbər edən, uşaqlara tərbiyəvi
təsirlərin vahidliyini təmin edən kollektiv formadır. Valideyn
komitələri məktəblərdə, idarə və müəssisələrdə, yaşayış yerlə-
rində yaradılır. Məktəblərdə sinif və məktəb valideyn komitələri
təşkil olunur. Sinif valideyn komitələri sinfin valideyn yığın-
cağında 3-5 nəfərdən ibarət, məktəb valideyn komitəsi isə
ümumməktəb valideyn iclasında 7-9 nəfərdən ibarət seçilir.
Valideyn komitəsində müxtəlif iş sahələri (icbari təhsil. təlim
işləri, mədəni-kütləvi işlər, idman-sağlamlıq işləri, ictimai-faydalı
əmək, təsərrüfat işləri və s.) üzrə komissiyalar yaradılır və xüsusi
planla iş aparılır. Valideyn komitələri rübdə bir dəfədən az
olmayaraq öz iclaslarını keçirir, görülmüş işləri müzakirə edir,
həlli vacib vəzifələri müəyyənləşdirir;
101
-
məktəbə və ailəyə kömək şuraları – ictimaiyyəti, əmək
kollektivlərini uşaqların tərbiyəsi işinə cəlb etməyə xidmət
göstərən ictimai orqandır. Belə şuralar idarə və müəssisələrdə –
valideynlərin iş yerlərində fəaliyyət göstərir. Onlar məktəbin
tədris-maddi bazasının möhkəmlənməsində, şagirdlərin əmək
tərbiyəsi və asudə vaxtlarının təşkilində, uşaq nəzarətsizliyi ilə
mübarizədə, habelə valideynlərin tərbiyə sahəsində məsuliyyət
hissinin artırılmasında məktəbə və ailəyə yaxından kömək
göstərirlər.
Göründüyü kimi, gənc nəslin tərbiyəsi işinə qayğı göstərən
qüvvələr çoxdur. Onların işini əlaqələndirmək və bir istiqamətə
yönəltmək mühüm şərtdir. Məktəb əlaqələndirici mərkəz kimi bu
sahədə mühüm rol oynamalıdır.
102
ƏDƏBİYYAT
1. Abbasov A., Əlizadə H. Pedaqogika. Bakı, 2000.
2. Ağayev Ə. və b. Pedaqogika. Bakı, 2006.
3. Ağayev M., Nəzərov A. Qabaqcıl təcrübənin ünvanı.
Bakı, 2004.
4. Əhmədov B., Rzayev A. Pedaqogikadan mühazirə
konspektləri. Bakı, 1983.
5. Həsənov A., Ağayev Ə. Pedaqogika. Bakı, 2007.
6. Quliyev S. Ailə pedaqogikasının mühüm problemləri.
Bakı, 2005.
7. Mərdanov M. Azərbaycan təhsili yeni inkişaf
mərhələsində. Bakı, 2009.
8. Mehrabov A., Abbasov Ə., Zeynalov Z., həsənov R.
Pedaqoji texnologiyalar. Bakı, 2006.
9. Mehrabov A., Cavadov İ. Ümumtəhsil məktəblərində
monitorinq və qiymətləndirmə. Bakı, 2007.
10. Nəzərov A., Məmmədov R. Pedaqoji ustalıq. Bakı,
2008.
11.Talıbov Y. və b. Pedaqogika. Bakı, 1993.
12.“Təhsil
haqqında”
Azərbaycan
Respublikasının
Qanunu. Bakı, 2009.
103
MÜNDƏRİCAT
ÖN SÖZ.....................................................................................3
I MÖVZU: Pedaqoji texnologiyalara tarixi-nəzəri baxış .........4
II MÖVZU:Təlim texnologiyalarının mahiyyəti və
məzmunu....................................................................................10
III MÖVZU: Təlim texnologiyasının struktur və funksional
komponentləri. ...........................................................................17
IV MÖVZU: Təlim texnologiyalarının təsnifati və xarakterik
xüsusiyyətləri .............................................................................23
V MÖVZU: Təlimdə interaktiv metodlar və fəal təlim
metodları problemi.....................................................................35
VI MÖVZU: Təlim prosesində pedaqoji diaqnostika
məsələləri ...................................................................................41
VII MÖVZU: Pedaqoji innovasiyalar ......................................45
VIII MÖVZU: Yenilikçi müəllimlərin pedaqoji
texnologiyalardan istifadə bacarığı ............................................50
IX MÖVZU: Pedaqoji texnologiya sistemində yeni təlim
texnologiyalarının səciyyəsi.......................................................57
X MÖVZU: Təlim nəzəriyyəsi yeniləşən, inkişaf edən
elmdir .........................................................................................63
XI MÖVZU: Bilik mənbələrinin meyarını təşkil edən təlim
metodlarının pedaqoji texnologiyaların əsasını təşkil etməsi ....67
XII MÖVZU: Tədris, təlim və tərbiyə prosesinin vəhdəti,
funtamentallıq və mədəniyyətəmüvafiqlik ................................72
XIII MÖVZU: Təlimin humanitarlaşdırılması və
humanistləşdirilməsi ..................................................................76
XIV MÖVZU: Təhsilin fasiləsizliyi və
informatlaşdırılması ...................................................................80
XV MÖVZU: Təhsilin məhsuldarlığına güclü təsir göstərən
tibbi-bioloji şərtlər. Fiziki tərbiyə ..............................................84
XVI MÖVZU: Tərbiyə texnologiyaları. Şəxsiyyətin tərbiyəsi
işində fərdi xüsusiyyətlərin nəzərə alınması... ...........................90
XVII MÖVZU: Tərbiyə işinin təşkilində məktəb, ailə və
ictimaiyyətin birgə fəaliyyəti .....................................................95
Nəzərov Akif Məmmədağa oğlu
10 sentyabr 1936-cı ildə Astara rayonunun Səncərədi
kəndində anadan olmuşdur.
1955-ci ildə Astara şəhər 1 №-li orta məktəbi, 1960-cı ildə
isə Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini
bitirmişdir.
1960-1978-ci illərdə Astara rayonunun ayrı-ayrı kənd,
qəsəbə orta məktəblərində tədris işləri üzrə direktor müavini,
direktor və ixtisası üzrə müəllim işləmişdir.
1978-1984-cü illərdə Bakı şəhəri Sabunçu rayonundakı 66
№-li orta məktəbdə müəllim, 1984-cü ilin dekabrından hal-hazıra
qədər AMİ-də əvvəlcə baş müəllim, 1994-cü ildən isə dosent
vəzifəsində işləməkdə davam edir.
May 1976-cı ildə Respublikanın EA Nizami adına
Ədəbiyyat İnstitutunda dissertasiya müdafiə edərək filologiya
üzrə fəlsəfə doktoru alimlik dərəcəsini almışdır.
Akif Nəzərovun bir filoloq kimi ədəbiyyatımızın aktual
problemləri ilə əlaqədar bir sıra kitabçası, jurnal və qəzet
məqalələri çap olunmuşdur.
Lakın o, ömrü boyu əsasən pedaqoji işlə məşğul olmuş, bir
müəllim kimi ictimaiyyətin dərin rəğbətini qazanmışdır.
1970-1978-
ci
illərdə
Respublika
Pedaqoji
Mühazirələrinin qalibi olmuşdur. “Sosializm Yarışının Qalibi”,
“Qabaqcıl Təhsil İşçisi” döş nişanları, çoxlu Fəxri Fərmanlar və
“Əmək Veteranı” medalı ilə təltif olunmuşdur. 07 dekabr 2009-cu
il tarixdə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə
“Əməkdar Müəllim” Fəxri adına layiq görülmüşdür.
Pedaqoji sahədə dörd metodik tövsiyənin, iki kitabçanın,
üç proqramın, dörd dərs vəsaitinin, on beş jurnal, altmışa qədər
qəzet məqalələrinin müəllifidir.
Ailəlidir, dörd övladı, on nəvəsi vardır.
Document Outline - ÜZ QABIÐI.pdf
- Yeni t?lim texnologiyalý D?RS V?SAÝTÝ.pdf
Dostları ilə paylaş: |