Dərs vəSAİTİ Vəsait Boloniya prosesi, kredit sistemi üzrə ali pedaqoji
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XII MÖVZU TƏDRİS, TƏLİM VƏ TƏRBİYƏ PROSESİNİN VƏHDƏTİ, FUNTAMENTALLIQ VƏ MƏDƏNİYYƏTƏMÜVAFİQLİK PLAN
- 4. Mədəniyyətəmüvafiqlik qanunu
69 texnologiyası; biliklərin tam mənimsənilməsi texnologiyası; fərdi təlim texnologiyası; kopeerativ təlim texnologiyası; təlimin nəzarət-korrektə texnologiyası. Bilik mənbəyinin meyarını təşkil edən təlim metodları aşağıdakı prinsiplərə söykənir: 1. İnteraktiv təlim texnologiyası 2. Pedaqoji texnologiyaların ciddi elmi əsasa, didaktik prinsiplərə söykənməsi İnteraktiv təlim texnologiyası differensial-inkişafetdirici təlimi sinifdə şagirdlərin müxtəlif tərkibini nəzərə almaqla həyata keçirir. Fərdi təlim texnologiyası isə fərdi təhsilləndiricilik dairəsini yaradır. Parasentrik təlim texnologiyası təlimin müxtəlif vasitələri ilə iş zamanı müstəqil təşkilini nəzərdə tutur. Göründüyü kimi, təlim texnologiyası çoxdur. Hər biri konkret təlim-tərbiyə məqsədini həyata keçirməyə xidmət göstərir. Müxtəli təlim metod və vasitələrindən istifadə olunur. Bütün bunlar son dövrlərdə qeyri-ənənəvi yanaşmalarla həyata keçirilir. Təbii ki, bunun üçün müəllimdə ciddi ixtisas-peşəkarlıq hazırlığı və təcrübəsi, təşəbbüskarlıq və yaradıcılıq, demokratiklik və humanizm keyfiyyətləri olmalıdır. XX əsrin 70-80-cı illərində Azərbaycanda yeni pedaqoji texnologiyalarla işləyən müəllimlər və məktəb rəhbərləri var idi. Onlar öz yenilikçi və səmərəli nəticə verən belə təcrübələrinə xüsusi ad verməmişdilər. Lakin tətbiq etdikləri sistemin üsul və vasitələrin nəticələrinin verdiyi təlim-tərbiyə keyfiyyətini səciyyələndirdilər. Bu yeni işlərdən özləri də, jurnalistlər də, metodistlər də yazırdılar. Bu təcrübələr məqalələrə səpələnir və bir də Maarif Naziri akademik M.Mehdizadənin məruzə və kitablarında ümumiləşdirilirdi. Beləliklə qeyd edə bilərik ki, pedaqoji texnologiyalar əsasən mütəxəssislər tərəfindən yaradılsa da onlar digərləri tərəfindən öyrənilir, yayılmasına, elmin onun tədqiqat obyektinə çevirməsinə böyük ehtiyac vardır. Əks təqdirdə, yeniliklər yarandığı ocaqdan kənara çıxmır, hamının yararlanmasına çatmır. 70 Bilik – təbiətin, cəmiyyətin, idrakın ümuminkişaf qanunauy- ğunluqları, qanunlarına dair faktların, rəqəmlərin, məlumatların və informasiyaların məcmuudur. Vəsait – biliklərin tətbiq olun- ması, vərdiş ilə bacarıqların avtomatlaşdırılması kimi başa düşülür. Hər bir tədris fənnində biliklər real predmetləri, pro- sesləri, maddi aləmin təzahürlərini özündə əks etdirən və müəyyən sistemdə verilən faktlarda, anlayışlarda, qanunlarda və elmi nəzəriyyələrdə ifadə olunur. Biliklər həm də praktikada tətbiq olunma prosesində bacarıqla bağlıdır. Bacarıq – bu mənimsənilmiş biliklər əsasında şüurlu surətdə yerinə yetirilən praktik fəaliyyətə insanın bir növ hazır olmasıdır. Bacarıq biliklərin məzmunu ilə birbaşa
əlaqədardır. Bacarıqların hər biri müəyyən nəzəriyyəyə əsaslanır. Məsələn, riyazi qanunların dərk olunmaq bacarığı, yaxud oxun- muş mətnin planını tutmaq bacarığı, məsələləri həll etmək bacarığı, müəyyən dərəcədə mürəkkəb inşalar yazmaq bacarığı, kimya üzrə müşahidə və ya təcrübə aparmağı, musiqi alətində çalmaq bacarığı, rəqs etmək bacarığı və s. bu cür bacarıqlardır. Vərdiş bacarıqların dəfələrlə təkrarı nəticəsində avto- matlaşmış formasıdır. Vərdiş o qədər avtomatlaşmalıdır ki, o sürətli və nöqsansız fəaliyyətə çevrilməlidir. Məsələn, qiraət, məktub yazmaq, şifahi hesablama vərdişi, alətlərdə sərbəst çalmaq, rəsmi təxəyyüldən kağıza köçürmə, topu dəfələrlə çiləmə, turnikdə sərbəst yellənmə, aşma, fırlanma və s. Şagirdlərin hadisələri mənimsəməsi zamanı şüurlarında maddi aləmin düzgün, təhrif olunmamış şəkildə əksini necə təmin etmək qaydalarını da onlara necə dərk və tətbiq olunmasını məhz müəllim öyrədir. Şagirdlərin idrak prosesinin fəaliyyət dina- mikasını elə tənzimləmək lazımdır ki, onlar duyduqları predmet və hadisələri, yəni elmi-nəzəri faktları dərindən mənimsəyib qavrasın, hafizəsində saxlasın, hifz etsin, sonra təfəkkür süz- gəcindən keçirərək nitq vasitəsilə onu ifadə edə bilsin. 71 ƏDƏBİYYAT 1. Bayramov Ə., Əlizadə Ə. Psixologiya. Bakı, 1983. 2. Kərimov Y. Təlim metodları. Bakı, 2007. 3. Mərdanov M. Azərbaycan təhsili islahat yollarında: uğurlar, problemlər, vəzifələr. Bakı, 2001. 4. Mehdizadə M. Ümumtəhsil məktəblərində təlim- tərbiyə işinin təkmilləşdirilməsi yolları. Bakı, 1983. 5. Nəzərov A. Müəllimin pedaqoji mərifəti. Bakı, 1992. 6. Sadıqov F. Pedaqogika. Bakı, 2006. 7. “Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu. Bakı, 2009. 72
Təhsil sahəsində dövlət siyasətinin əsas prinsipləri Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununda aşağıdakı kimim müəyyənləşdirilmişdir: humanistlik, demikratiklik, bəra- bərlik, millilik və dünyəvilik, keyfiyyətlilik, səmərəlilik, fasilə- sizlik, vəhdətlik, daimilik, varislik, liberallaşma (təhsil sahəsində və təhsil fəliyyətinin açıqlılığının genişləndirilməsi), inteqrasiya (milli təhsil sisteminin dünya təhsil sisteminə səmərəli formada qoşulması, uyğunlaşması və qovuşması əsasında inkişafı). Təhsil haqqında Qanunun dördüncü maddəsində göstərilir ki, Azərbaycan dövləti qarşısında öz məsuliyyətini dərk edən, xalqının milli ənənələrinə və demokratikliyi prinsiplərinə, insan hüquqları və azadlıqlarına hörmət edən vətənpərvərlik və Azərbaycançılıq ideyalarına sadiq olan, müstəqil və yaradıcı düşünən vətəndaş və şəxsiyyət yetişdirmək. Tədris, təlim və tərbiyə prosesi daim vəhdətdədir. Təlimin məqsədi tərbiyənin funksiyasını yerinə yetirməkdir. Təlim yeni biliyin öyrədilməsi prosesidir. Təlim vasitədir. Təhsilləndirmə, tərbiyəetmə məqsəddir. Təhsil və tərbiyə nəticədir. Tərbiyə ancaq təhsillə vəhdətdədir. Yeni biliyin ancaq tərbiyəyə təsiri vardır. Texno – “sənət”, logiya – “elm” deməkdir. Texnologiya – sənət haqqında elm anlamı verir. Bu mənada pedaqoji tex- nologiyanın mahiyyəti və didaktik əsaslarını daha dərindən qav- raya bilmək üçün təhsil haqqında dövlət siyasərinin əsas prinsipləri ilə ətraflı tanış olmaq lazımdır.
Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|