Buxgalteriya lit

2-§. Buxgalteriya hisobida mahsulot tannarxini
kalkulatsiya qilish
Har bir xo‘jalik yurituvchi subyekt ishlab chiqargan
mahsulotining bahosini aniqlab, sotish uchun tayyorgarlik
ko‘radi. Mahsulot tannarxini aniqlash maqsadida
kalkulatsiya qilinadi. Kalkulatsiya qilishda ma’lum bir
mahsulot ishlab chiqarish uchun sarf qilinadigan xarajatlar
rejalashtiriladi va bir dona ishlab chiqariladigan mahsulotga
taalluqli bo‘lgan sarf-xarajatlar rejasi hisob-kitob qilinadi.
Ishlab chiqarilishi zarur bo‘lgan mahsulotning reja tannarxi
deb, mahsulotni ishlab chiqarish uchun ko‘zda tutilgan
xarajatlar yig‘indisiga aytiladi. Ishlab chiqarish jarayonida
mahsulotning rejadagi tannarxi bilan haqiqiy tannarxi
o‘rtasida farq kelib chiqishi mumkin. Agar mahsulotning
haqiqiy tannarxi reja tannarxidan past bo‘lsa, aytish
mumkinki, ishlab chiqaruvchi ilg‘or texnologiyadan foyda-
lanish hisobiga mahsulot tannarxini arzonlashtirib, o‘z
foydasini oshirishga erishgan. Ishlab chiqarilgan mahsu-
lotning tannarxi rejadagi tannarxdan yuqori bo‘lsa, u hol-
da korxona mahsulotni ishlab chiqarishda qo‘shimcha xa-
rajatlarga yo‘l qo‘ygan, deb baholash mumkin.
O‘z navbatida, mahsulot ishlab chiqarishda sarf qilin-
gan xarajatlar, asosan, ikkiga bo‘linadi:

---

84
1. Asosiy xarajatlar
2. Ustama xarajatlar.
Asosiy xarajatlarga ishlab chiqariladigan mahsulotning
asosini tashkil qiluvchi, bevosita ishlab chiqarish jarayonida
qatnashuvchi xarajatlarga aytiladi. Bunday xarajatlarga:
material xarajatlari, asosiy ishlab chiqarish jarayoni bilan
bog‘liq ishchilarning ish haqi xarajatlari, ijtimoiy sug‘urta
xarajatlari
kiradi.
Ishlab chiqarilgan mahsulotning tannarxiga kiritiladigan
xarajatlar