Bank sferasında risk menecmentinə təsir edən amillərin optimallaşdırılması
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 2.2.
Risklərin idarə edilməsi Risklərin idarə olunması sistemi dedikdə əsasən bank fəaliyyətində aşkar edilən qeyri müəyyənliklərin məcmusu başa düşürdük. Bu qeyri müəyyənliklərin aradan qaldırması ilə əlaqədardır banklar riskdən qorunma mexanizmlərini tətbiq edərək risklərin minimumlaşdırılması tədbirlərini həyata keçirirlər. Banklarda risklərin idarə edilməsi siyasəti bir sıra məqsədləri özündə əks etdirir ki, bunlar aşağıdakılardan ibarətdir:
müəyyən olunmuş səviyyədən artıq riskləri öz üzərinə götürməyən bank imicinin formalaşdırılması;
edilməsi;
bankın yalnız özünün biznes həcminə adekvat olan riskləri öz üzərinə götürməsi. Müəyyən edilmiş məqsədlərə uyğun olaraq, risklərin idarə edilməsi siyasəti bir sıra vəzifələri yerinə yetirir ki, bunlar aşağıdakılardan ibarətdir 1.
edilməsi; 2.
istənilən şəraitdə bankın normal fəaliyyətinin təmin edilməsi; 3.
uzunmüddətli dövr üçün bankın həddindən artıq riskə məruz qalmasının qarşısının alınması; 4.
formalaşdırılması. Risklərin idarəedilməsi siyasətinin prinsip və standartlarına nəzər salaq:
tapması;
risklərin idarəedilməsi ilə bağlı prosedur və mexanizmlərin mütəmadi formada icra edilməsi;
səlahiyyət bölgüsünün müəyyənləşdirilməsi; 38
icra edilən bank əməliyyatlarının daxili qaydalara uyğun olmadığı aşkar edildikdə, həmin əməliyyatların aparılmasına yol verilməməsi;
hər hansı fəaliyyət zamanı yaranan bu risklərin bankın digər fəaliyyətlərinə öz təsirinin minimumlaşdırılması;
prosedurlarının mövcudluğu;
bankın fəaliyyəti zamanı risklərin idarə edilməsi sisteminin ictimaiyyətə ən şəffaf və aydın formada çatdırılması;
müştərilər üzrə vahid məqbul risk səviyyələrinin yaradılması. Risklərin idarə edilməsi, ümumilikdə ölkəmizdə bankların fəaliyyətinə uyğun olaraq risklərin müəyyən edilməsi, qiymətləndirilməsi və bununla bağlı risk limitlərinin təyin edilməsi ilə bağlı məsələləri özündə əks etdirir. Riskin idarə edilməsi funksiyası Müşahidə Şurası səviyyəsindən işçilərin səviyyəsinə kimi bank daxilində də ümumilikdə aşağı istiqamətdən yuxarıya doğru təyin edilən vəzifə və səlahiyyətlərin strukturunu özündə birləşdirir. Rsklərin İdarəedilməsi funksiyası bir sıra məsələlərin müəyyənləşdirilməsini tələb edir ki, bunlar aşağıdakılardan ibarətdir:
risklərin idarəedilməsi funksiyası vasitəsilə kommersiya banklarında nəzarət edilən risklərin həcmi. Banklarda risklərin həcminin müəyyən edilməsi, bankın müxtəlif bölmələri üzrə həyata keçirilən əməliyyatlar zamanı da onların üzləşdiyi müəyyən risklər haqqında ətraflı məlumatı əks etdirən risk xəritəsinin yaranması vasitəsilə müəyyən edilir;
bu funksiyanı icra edən təşkilati strukturun bankın ümumi təşkilati daxilindəki mövqeyi;
prosesinin nəzarət mexanizminin formalaşdırılması. Risklərin Müşahidə Şurası və banklarda digər səviyyələr üzrə hər bir ixtisas sahəsinə həvalə edilir. Kommersiya bankları risklərin idarəedilməsi zamanı Müşahidə Şurası tərəfindən təsdiq edilmiş əsasnaməyə uyğun olaraq fəaliyyət 39
göstərirlər. Buna görə də bu prosesdə qərarlar qəbul edilərkən həmin risklərin idarə edilməsi üzrə mövcud qaydalara uyğun qərarlar qəbul edilməlidir. Banklarda risklərin idarə edilməsi məsələlərinin düzgün tətbiqi ilə əlaqədar olaraq müəyyənləşdirilmiş qaydalara əsasən daxili qaydalar müəyyənləşdirilir. Bu qaydalar banklarda risklərin idarə edilməsi Komitəsi tərəfindən hazırlanaraq Müşahidə Şurası tərəfindən təsdiq edilir. Risklə əlaqədar qaydalar hazırlanarkən bir sıra amillər diqqət mərkəzində saxlanılır ki, bunlar aşağıdakılardan ibarətdir
bank risklərinin idarə olunması zamanı daxili nəzarət prosedurlarının keyfiyyətinin müəyyənləşdirilməsi;
bank tərəfindən aparılan əməliyyatların həcmi və mürəkkəbliyi;
bankların riskə qarşı dözümlülüyü;
daxili təcrübənin səviyyəsi;
bankın keçmiş risk təcrübəsi. Ökəmizdə fəaliyyət göstərən qiymətli kağızlar bazarı, sığorta, kredit təşkilatları və ümumilikdə ödəniş sistemləri fəaliyyətinin tənzimlənməsi məqsədi ilə sadaladığımız sahələr üzrə nəzarətin təkmilləşdirilməsi ilə əlaqədar olaraq 2016-cı Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası yaradıldı. Bu palata ölkəmizdə kommersiya banklarının və ümumilikdə investorların sığorta olunanların hüquqlarının müdafiəsi və maliyyə bazarlarının fəaliyyətinin tənzimlənməsi ilə bağlı ilk publik hüquqi şəxs statuslu qurum hesab edilir. Bu palata ölkəmizdə bank, sığorta fəaliyyəti sahələrinin qiymətli kağızlar bazarının şəffaflığının təmin edilməsi və təkmilləşdirilməsi istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərin tərkib hissəsi kimi çıxış edir. Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının fəaliyyətinin məqsəd və istiqamətlərinə nəzər salaq:
ölkəmizdə maliyyə bazarlarının dayanıqlığının təmin edilməsi və səmərəli fəaliyyətinin təşkili əvvəldən sığortalıların, kreditorların və digər istehlakçıların hüquqlarının qorunması, palatanın əsas məqsədi hesab edilir.
40
Fəaliyyət istiqamətləri aşağıdakılardan ibarətdir : -
maliyyə bazarlarında vahid siyasətin formalaşdırılması prosesində iştirak; -
maliyyə bazarlarına hərtərəfli nəzarətin edilməsi məqsədilə mütəmadi olaraq yoxlamaların keçirilməsi, hesabatların alınması; -
maliyyə bazarlarının tənzimlənməsi ilə əlaqədar normativ xarakterli aktların qəbul edilməsi; -
təşkil edilməsi; -
makroprudensial nəzarətin yerinə yetirilməsi. Palatanın hüquq və vəzifələri isə aşağıdakılardan ibarətdir
nəzarət etdiyi subyektlərə münasibətdə təsir tədbirlərini tətbiq edir;
dövlət orqanlarının maliyyə bazarları ilə qarşılıqlı əlaqəsini təmin edir;
maliyyə bazarları alətlərinin təbliği ilə əlaqədar əhalinin maarifləndirilməsi məqsədilə müxtəlif tədbirlər həyata keçirir;
öz fəaliyyəti çərçivəsində daxil olan müraciətlərə baxır;
dövlət və digər strukturların kommersiya sirləri üzrə məxfilik rejiminin qorunması üçün tədbirlər görür;
əməkdaşlıq edərək xarici ölkələrin müvafiq təcrübəsini öyrənir. Bankın fəaliyyəti zamanı məruz qaldığı risklər haqqında məlumatların əldə edilməsi və ya bununla bağlı olan risklərin idarəedilməsi sisteminin yaradılmasında Müşahidə Şurası çox mühüm rol oynayır. Müşahidə Şurası risklərin idarə edilməsini icra edən təşkilat kimi baş verə biləcək hər hansı bir qeyri müəyyən hallar üzrə risklərin idarəedilməsi üzrə qayda və prosedurları təsdiqləyir. Ümumilikdə, risklərin idarə edilməsində Müşahidə Şurası məsuliyyət daşısa da, əsas məsuliyyət İdarə Heyətinin üzərində olur.
|