Baliqlar ekologiyasi fanidan ma’ruzalar Kirish Baliqlar ekologiyasi fanining mohiyati va rivojlanishi


Baliqlarning boshqa hayvonlar bilan munosabati



Yüklə 152,5 Kb.
səhifə8/10
tarix21.05.2022
ölçüsü152,5 Kb.
#87511
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Baliqlar ekologiyasi

9.Baliqlarning boshqa hayvonlar bilan munosabati.
Bir hujayrali sodda organizmlar.

Baliqlar hayotida bir hujayrali sodda organizmlar muhim axamiyatga ega. Baliqlar yoshlik davrida soda organizmlar bilan, ayniqsa-infuzoriyalar bilan oziqlanadi. Tabiiy sharoitda yoki akvariumlarda ikralardan chiqadigan yosh lichinkalar birinchi marotaba sodda organizmlar bilan oziqlanadi. Yosh holdagi ko’pchilik baliqlar uchun sodda organizmlar oziqa hisoblansa, katta yoshdagi baliqlar uchun sodda organizmlar asosiy oziqa hisoblanmaydi. Sodda organizmlardan-Tintinoidlar okean Seldi lichinkasining asosiy oziqasi hisoblanadi. Sodda organizmlardan infuzoriya chuchuk suv baliqlarida katta ahamiyatga ega. Tolistolobik va oq amur baliqlarining rivojlanishida infuzoriya ko’p talab qilinadi. Bu baliqlarning lichinkalik davriga o’tganda infuzoriya kun talab qilinmaydi.(40-100 mgga yetganda).


Sodda organizmlar baliqlarning asosiy oziqasi deb hisoblanmaydi.Chunki ularning ichaklari ochib qaralganda sodda organizmlar topilmagan. Shu sababli ular asosiy oziqa hisoblanmasdan, sodda organizmlar ta’sirida keltiriladigan ziyon yoki salbiy ta’sirlar juda ham kattadir. Sodda organizmlar baliqlarda har xil kasalliklarni qo’zg’atuvchilar hisoblanadi, ayniqsa hovuz xo’jaliklarida katta ziyon keltiradi. Sodda organizmlarning barcha sinflari baliqlarda parazitlik qilib yashovchi hisoblanadi. Bu sinflar-jgutikovlar-Flagelatta,Karnenotek-Riropoda, sprovikov-Spororoa va infuzoriy-Ciliata.
Jgutiklar baliqlarning terisida, ichagida va qonida parazitlik qiladi.
Jgutiklar vakilidan Costia nacatrix (Hennengmu) kostioz kasalligini hosil qilib baliqchilikda katta ziyon yetkazadi, ayniqsa forel, karp va boshqa xo’jaliklarda.
Bu parazitlar baliq terisini zaharlab, Epidermisni parchalaydi. Farellar va chuchuk suvlarda yashovchi baliqlarning ichaklarida Octomytus va Cryptobialar parazitlik qilib yashaydi va ularning o’lishiga sababchi bo’ladi.
Kornenojklar baliqlarning ovqat hazm qilish va ajratish organlarida parazitlik qiladi va ularni zaxarlaydi.
Sodda organizmlardan sporoviklar ham parazitlik qilib katta ziyon yetkazadi. Baliq terisida yashovchi Muxobolis, terida shish va yaralar hosil qiladi. SporoviklardanLentospora suyak tag’aylarini va miyani zaxarlaydi va farell xo’jaliklariga ziyon yetkazadi.Infuzoriyalar ham parazitlik qilib, baliqchilikda katta ziyon keltiradi. Baliqlarning jabrasida va terisida Chilodonella va Jchthyophthirius hovuz xo’jaliklaridagi yosh baliqlarning ko’p miqdorda o’lishiga olib keladi, ularning ichaklarida Balantidium uchraydi.
Ko’p hujayrali tuban hayvonlar tipi-Kishechnopolistlar.
Bu tipga munosib bo’lgan sinflar-Chidrolar, meduzalar,chrebneviklar.
Kishechnopolistlar baliqlarga oziqa sifatida muhim ahamiyatga ega emas. Ular tropij dengiz baliq turlarining ayrimlariga oziqa sifatida foydalaniladi.Kishechnoplastlar ichida baliqlarda Endo va Ekto parazitlik qilib yashovchilar mavjud. Kishechnopolistlar ichida turib va suzib yashovchi yirtqichlari, baliqchilikda katta ziyon keltiradi. Gidro va boshqa koloniyali formalari lichinkalarni ushlab, ular hisobiga ovqatlanadi. Ayniqsa, gidro baliqchilikda katta zarar keltiradi.
Meduzalar ham baliqchilikda katta zarar keltiradi. 700 ga yaqin dengiz meduzalaridan 27 tasi baliqlar hisobiga yashaydi.
Kishechnopolostlar ichida baliqlar bilan simbioz yashovchilar mavjud. Ayrim baliqlar pomacentridae Dengiz giganti anemon- Stoichactis ning shupalsalarida yashaydi.


Kolovratkilar
Kolovratkilar chuchuk suvlarda yashovchi baliqlar uchun katta ahamiyatga ega. Ko’pchilik baliqlarga asosiy oziqa hisoblanadi. Volga daryosida yashovchi 6-10mm hajmli lichinkalarning asosiy oziqasi klovratkalar hisoblanadi.Hozirgi vaqtda kolovratkalarni ko’paytiruvchi zavodlar mavjud.
Chervi-qurtlar
Dengiz va chuchuk suv baliqlarida qurtlar katta ahamiyatga ega. Ularning asosiy guruhlari baliqlar uchun oziqa hisoblanadi. Chuchuk suvlarda yashovchi erkin suzuvchi aylana qurtlar baliqlar uchun muhimdir. Chervilardan moloshetnikoviy va mnogoshetnikoviylar baliqchilikda asosiy oziqa hisoblanadi.
Chervilar baliqchilikda katta foyda keltirishi bilan salbiy tomonlari ham mavjud. Birinchi navbatda ular parazitlik qilishadi. Dengiz chuchuk suv baliqlari parazit chervilardan-gel’mintlardan zaharlanadi. Gelmintlarning 7 ta guruhi baliqlarda parazitlik qilib katta ziyon yetkazadi. Monogeneticheskiy sosalshiki- Monogenoidea, gineticheskiy sosalshiki, krugliy chervi-Nematoda, Trematoda.
Lentachniy chervi-Cestoibea, skrebni-Acamto-cephala piyavni-huzuvinea va mnogoshetinkaviye chervi-Polychaeta.
Molyuskalar
Molyuskalar bilan baliqlarning o’zaro munosobati har xildir. Bularda
oziqa - iste’ mol, yani molyuskalar baliqlarga oziqa- baliqlar esa molyuskalarga oziqa hisoblanadi.
Dengiz va chuchuk suvlarda molyuskalar baliqlar uchun muhim oziqa hisoblanadi. Suv ostida yashovchi molyuskalardan baliqlar oziqa sifatida foydalanadi.
Rakoobrazalar
Rakoobrazalar boshqa hayvonlarga nisbattan baliqlarga oziqa sifatida birinchi o’rinda turadi. Ko’pchilik baliqlar-baliqxo’r, planktonaxo’r va o’simlikxo’rlar birinchi bosqichda oziqa sifatida plankton rakoobrazalarni, ayniqsa veslonog rachkovlar bilan oziqlanadi.
Rakoobrazalar, yirtqichlardan shukalarga-13 dan 60-70 mm uzunlikda va
Sudaklar -5,5-25 mm, o’simlikxo’rlardan oq amur-11-27 mm, podusta-chernobryushki-6-15 mm uzunlikdagilar uchun asosiy oziqa hisoblanadi.
Rakoobrazlar faqat lichinkalar uchun emas katta baliqlarga ham oziqa sifatida foydalanadi.
Rakoobrazalarning ayrim turlari baliqlarga oziqa sifatida maxsus ko’paytiriladi. Bulardan dafniya, sikloplar va boshqalar.
Ayrim rakoobrazalar baliqlar uchun kerak bo’lgan oziqlarni iste’ mol qilganligi sababli baliqlar oziqasining kamayib ketishiga sabab bo’ladi.
Ayrim rakoobrazalar yirtqich sifatida baliqlar lichinkasiga katta ziyon yetkazadi.
Rakoobrazalarning 3 ta turi-veslonogis rachki, jabra-xvastoviy va ravnonagislar baliqlarning terisida va jabrasida parazitlik qilib yashaydi.
11.
Хар бир турга мансуб булган бошкалариниг икала куйишлари турличадир.Акулулур бир нечта ката тухум куйса ,Луны баликлар уч юз миллион икраларни куяди.Умуман баликларнинг купайишдаги хосилдорлиги керда яшувчи умумртли хайвонлардан куп.
Денгизда яшовчи баликларнинг хосилдорлиги учун сувдв ва уткинчи баликлардан юкори булади.
Баликларнинг хосилдорлиги экологик нуктаи назардан 3 та гурухга :
Индивидуал,турлар ва популяциялар
Баликлар тухумдонидаги икраларнинг микдори индивидуал абсолютнеий ёки умумий хосилдорлигини аниклаш учун баликларнининг танаси ва огирлиги аникланиб унинг тухумдони ажратилиб улчанади ва ундан 1,5 ёки 10 г олинади.Ажратилаган грамлар ичидаги икралар лупалар оркаси синалади.Икралар сони билиан тухумдон гарамалари кушиб анакланади .Бир хил турга мансуб булган,хар хил шароитда яшаувчи баликларининг хосилрдорлиги хар хил булиши мумкин.Арол днегизда яшовчи 30-35 см хажмига эга булган шука балигида 8287икраси булган ,Северний Каспида яшайдиганида 17581 Амуда яшайдиган 22-24см хажмли Сербряного Карася хосилдорлиги 68000икра булса Орол кулида яшовчида 26000икра .
Баликларнинг купайиши ривожланиши ва яшша мухитлари уларнинг икраларини куйиш жоига боглик .Баликларнинг икраларини куйиш куйидаги экалогик пурухлараг булинади.
Литофиллар .Булар дарёларнинг тошлокли ерда олиготроф кулларининг окимида ёки остида денгизларининг четларида кунайди.Буларга осетрофлар ,лосослар ,обыкновенный усачлар ,подустлар ва бошкалар мисол булади.
Фитофиллар. Булар усимликлар орасида купаяди .Икрасини турган ёки секин окадиган сувдвги усимликларга куяди .Буларга сазан,леш,окунь,шука многик губаны ва бошкалар .
Псаммофиллар . Булар икрасини кумларга куяди. Нафас олиш яхши шароитда булади.
Буларага пескарлар ,гольуйлар ва бошкалар.
Пелагофиллар. Булар икрасини сувнинг чукурлигига куяди .Икралар ва эмбрион сувдв эркин хамда узи купаяди . Бу гугхга Сельде балигининг барча турлари Тресковыхлар,камбал,чехань ва бошка купчиликлари.
Остронкофиллар . Булар икрасини молюскаларининг бушлигига ,крабларнинг косаси остига ва бошка хайвонларга куйида .Бу гурухга горчаклар киради.
Юкорида курсатилган гупухлар барча баликларга мансуб эмас.
Тирик тгувчи баликлар инкубатция давр балик организимида утади.Икраларнинг хажмлари бир-биридан фарк килади.Мисол сельд баликнинг икраси бир неча миллион метр булса,комбаланики 80ммгача ,окула ва химерники ката .Уларнинг тухумлари ката булгани сабабли эмбрионданчиккан личинканинг хажми ката булади.суякли майда баликлар акула личинкалири учун озика хисобланадиЛитофил гурухлар мансуб булган башкаларининг личинкалари йирик булади.Лосос балитклари тухум ичидаги озука моддалар куп булганлиги сабабали икралар уларни узайтириб каттахажига эга булади.
Баликлар икрасинингривожланиши мухитидаги кислародниниг микдори билан боглик уларниниг яхши ривожлиниши нафас олиши пигментиги боглик,яъне кора тиноитлар сарик ва кизил пигментларнинг мавжудлигига .
Фитофия ва литофил баликларада пигментлар яхши ривожланган .
Камбала треска ва купчилик солед баликларнинг икрасида пигментларкам микдорда булади,шу сабабли улар кислараод куп булган жойда яшайди.
Баликларнинг икра куйиш даври фаслга боглик холда 3 та гурухга ажратилади.
Бахорги икра куйиш –буларга сельдлар шукалар,окунь,платва карюшка ва бошкалар.
Кузги кишги икра куйиш –мисоллар сиги ,налим ,навага,ва бошкалар.
Баликларнинг икра куйиши даври бир куни кечада хам узгариб туради .Кун баликларнинг нерестаси кеч Курин булади.Булараг мисоллар налим ,хомса ва бошкалар Буларнинг кечкурин хамда чукур булмаган жойларага икра куйиши душманларадан химояланишини билдиради.
Чукни кеч курин куйилган икраларга душманларниниг Кузи утмайди,уларани куролмайди.кеч Курин куйилган икрада эрталабга караб личинкалар чикади.
Икраларниниг уругланиши билан эмбрёмниниг хосил булиш жараёни бошланади.Инкубадцион давр баликлаврда хар хил утади,яъне 12 соатдан 100 ва ундан ошик кунгача давом этади.Энкубацион давр «Данино рерио» балигида 12 соатдан утса купчилик баликлар 100 кундан ортик ,инкубация даврининг давом этиши хароратга богликдир.Фарел балигининг инкубацион даври 2 сда 205 кун 5с да 782 кун 10с да 41 кун юкори хароратда инкубатцион давр тезлашади.Ёруглик хам икраларнинг етилишини тезлаштиради.

Yüklə 152,5 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə