Азярбайжан республикасы тящсил назирлийи
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İstehlak bazarının inkişaf problemləri və onların həlli istiqamətləri
61
məlumatların təhlilindən görünür ki, 2014-cü ildə əhaliyə göstərilən pullu xidmətlərin həcmi 29974,1 mln. manat olmuşdur ki, bu da 2007-ci illə müqayisədə 12,8 dəfə çoxdur. 2014-cü ildə hüquqi şəxslər üzrə əhaliyə göstərilən pullu xidmətlərin həcmi 8201,1 milyon manat təşkil etmişdir ki, bu da 2007-ci illə müqayisədə 4,6 dəfə yüksək olmuşdur. Təhlil göstərir ki, əhaliyə göstərilən pullu xidmətlərin həcmində hüquqi şəxslərin xüsusi çəkisi 27,4% təşkil etmişdir. Bu isə onu göstərir ki, istehlak bazarında məhsul satışı ilə müqayisədə əhaliyə göstərilən pullu xidmətlər sistemində hüquqi şəxslər aşağı xüsusi çəkiyə malikdir. Adambaşına pullu xidmətlərin müqayisə olunan dövr ərzində artımı ilk növbədə, qiymətlərin səviyyəsinin yüksəlməsi və pullu xidmətlərin spektrinin genişlənməsi ilə sıx bağlı olmuşdur[9, 88]. Tədqiqatlarımız belə deməyə əsas verir ki, istehlak malları bazarının effektiv fəaliyyəti və inkişafının təmini üçün aşağıdakı tədbirlərin realizə olunması labüddür:
müşayiət olunmalıdır;
liberallaşma prosesinin istehlak bazarının formalaşmasına və inkiaşafına zərərli təsiri neytrallaşdırılmalıdır;
formada rəqabətin təmin olunması həyata keçirilməlidir;
bazara təklif olunması üçün yığılmış məhsulların miqdarı həm natural, həm də dəyər göstəricisində qiymətləndirilməli və hesablanmalıdır;
qanunlarına müvafiq şəkildə tənzimlənməlidir;
əhalinin getdikcə artan ictimai tələbatlarının tam, dolğun şəkildə ödənilməsinə şərait yaradılmalıdır;
strukturuna nail olunmalıdır;
istehlak mallarının səmərəli reallaşması həyata keçirilməli və onlar istehlakçıya çatdırılmalıdır;
62
almasına şərait yaratmaq lazımdır;
istehlak bazarının səmərəli fəaliyyəti və onun inkişaf etdirilməsi üçün qeyd olunan tədbirlərlə yanaşı, bu sahədə institusional təsisatlandırmalar da genişləndirilməlidir.
Əmtəə və xidmətlər bazarında mövcud son vəziyyətin təhlili və statistik göstəricilər göstərir ki, bu ilin (2016) ilk 4 ayında istehlak təyinatlı mal- xidmətlərin qiymətləri əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 10,5% artmışdır. Daha dəqiq desək, ərzaq məhsullarının qiyməti 12,2% , qeyri-ərzaq məhsulları 15,2% , əhaliyə göstərilən pullu xidmətlərin qiyməti isə 4% artıbdır. Dövlət Statistika Komitəsinin statistik məlumat bazasına əsasən 2016 cı ilin aprel ayında mart ayına nisbətən İQİ 0.2% artmışdır. Bu artım inflyasiyaya səbəb olmayaraq artıb və bu cuzi artım hesab olunur. İstehlak bazarında bu növ qiymət artımları müxtəlif amillərdən yaranır.Əsas məsələ bu artımların yol açacağı mənfi istiqamətlərin, süni qiymət artımının,vaxtı ötmüş məhsulların satılaraq əlavə gəlir əldə edilməsinin və s qarşısını almaqdır. İqtisadiyyat nazirliyinin müvafiq qurumu bu tədbirlərin qarşısını almaq üçün konsepsiyaya, qanunvericiliyə(İstekçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında qanun, Cinayət məcəlləsi, İnzibati Xətalar məcəlləsi, Yeyinti məhsulları haqqında qanun, Sahibkarlıq fəaliyyəti haqqında qanun və s) uyğun olaraq tədbirlər həyata keçirir. Bu tip inzibati metodlar təqdirəlayiqdir. Lakin burada maarifləndirmə tədbirləri də aparılmalıdır. İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi sahəsində, eləcə də istehlak bazarında bu vəya digər xoşagəlməz halların qarşısının alınması sahəsində nazirliyinin müvafiq xidməti qurumu tərəfindən ölkədə bir çox maarifləndirmə konfransları həyata keçirilmişdir.
63
FƏSĠL 3. ĠSTEHLAK BAZARININ DÖVLƏT TƏNZIMLƏNMƏSININ ƏSAS ĠSTĠQAMƏTLƏRĠ 3.1. İstehlak bazarının inkişaf problemləri və onların həlli istiqamətləri Bildiyimiz kimi hər bir dövlətin taktiki və strateji milli maraqları mövcuddur. Məlumdur ki, istehlak bazarının təminatı dövlətin milli strateji maraqlarının qorunub saxlanılmasında vacib rol oynayır. İstehlak malları bazarının milli iqtisadiyyat,daxili bazar hesabına təmin edilməsi ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin və bərpa edilməsində son dərəcə vacib əhəmiyyət kəsb edir. Bu baxımdan dövlətin iqtisadi siyasəti, istehlak bazarının daxili istehsal hesabına təmin edilməsinə istiqamətlənərək istehsalın stimullaşdırılması, istehsal və tədavül prosesinin tənzimlənməsi istiqamətində vacib tədbirlərlərin həyata keçirilməsindən asılı olmalıdır. Bu baxımdan 1995-2005 ci illər ərzində transformasiya prosesini yaşayan ölkəmizdə istehlak bazarında baş verən iqtisadi proseslərin səmərəli,elmi əsaslarla təşkili və idarə edilməsi vacib əhəmiyyət kəsb edir. Transformasiya dövrü bazar iqtisadiyyatının zəruri elementlərinin formalaşmasında əhəmiyyətli paya malikdir. Bildiyimiz kimi, mərkəzi idarəetməyə əsaslanan və ictimai mülkiyyət əsasında inkişaf edən inzibati-amirlik sistemində iqtisadiyyatı idarə edərkən planlar direktiv olaraq «yuxarıdan» verilirdi. İndi isə «komandanı» bazar və onun tələbatı verməlidir. İstənilən səviyyədə hər bir təsərrüfat qərarı (ələxsus da ən yüksək səviyyədə olan) və onun nəticələri bazarın reaksiyası ilə müşahidə olunmalıdır. Bu növ idarəetmə qərarlarının səhv formada verilməsi iqtisadiyyatda qismən də olsa nöqsanların, problemlərin mənbəyi kimi çıxış edir. İqtisadiyyatda artım, məlumdur ki, bazar münasibətlərinin inkişafı nəticəsində yarana bilər. İstehsalın və istehlak malları dövriyyəsinin idarəetmə sisteminin əsas cəhətlərinin təhlil edilməsi, burada baş verən dəyişikliklərin prinsipial istiqamətlərini, iqtisadiyyatın bu sahəsinin normal funksiyasını təmin edən, mühüm element və həlqələri müəyyən etməyi tələb edir. İnzibati amirlik iqtisadi sistemində iqtisadiyyatın mərkəzləşmiş formada idarəedilməsi formalaşmışdır. Planlı iqtisadıyyatın xüsusiyyətlərinə əsaslanan sistem həm də müəyyən fərdi
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|