Азярбайжан республикасы тящсил назирлийи
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
31
aşağıdakılardır: 1.
pərakəndə ticarət şəbəkələri vasitəsilə əhaliyə istehlak məhsullarının satışı; 2.
ictimai iaşə(ticarət) şəbəkələri vasitəsilə əhaliyə istehlak məhsullarının satışı; 3.
anbarlardan, tədarük məntəqələrindən bilavasitə şəxsi istehlak üçün əhaliyə istehlak məhsullarının satışı; 4.
5.
geyim əşyalarının satışı. Bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar olaraq iqtisadi islahatların mühüm şərtlərindən biri də əhalini ərzaqla təmin etməkdən ibarətdir. Müstəqil dövlətçiliyimizi qoruyub saxlamaq, onun müdafiə qüdrətini gücləndirmək, elm və mədəniyyətimizi inkişaf etdirmək, dünya dövlətləri səviyyəsinə çatdırmaq üçün xalqımızın maddi rifahını yaxşılaşdırmaq məqsədilə əhalinin ərzaq məhsullarına olan tələbatını ödəmək əsas şərtlərdən biridir [49, 54]. Əhalinin bu və ya digər həcmdə, formada ərzaq məhsullarına olan tələbatının müvazinətini qoruyub saxlamaqla daxili(yerli) istehsalı inkişaf etdirmək zəruri və labüd şərt kimi həmişə ön plana çəkilməlidir. Bu baxımdan əmtəə və xidmətlər bazarının səmərəli, normal şəkildə fəaliyyətinin təşkili və onun xarici rəqabətin mənfi(əlverişsiz) təsirlərindən qorunması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. İstehlak bazarının ən vacib seqmentlərindən birini ərzaq bazarı təşkil etdiyinə görə problemin uğurlu həlli üçün bütün ərzaq məhsullarını, o cümlədən taxıl istehsalının növbəti məhsul çıxanadək tələbatını təmin etmək və adambaşına taxıl istehsalı fizioloji normaya çatdırılmalıdır. Ölkəmizin geniş ərzaq potensialına malik olmasına baxmayaraq respulikamızda ərzaq məhsullarına, o cümlədən çörəyə olan tələbatın daxili istehsal hesabına tam ödənilməsini söyləyə bilmərik. Ölkəmizdə ət və ət məhsulları, süd və süd məhsulları alıcılıq tələbatının 65%-i idxal hesabına təmin olunur. Belə ki, ölkəmizin idxaldan asılılığının qismən azaldılması və ərzaq tələbatının təmin edilməsi istehlak bazarının səmərəli və normal şəkildə fəaliyyət göstərməsinə istiqamətlənən tədbirlərin həyata keçirilməsindən bilavasitə asılıdır. İstehlak bazarında inkişafa və səmərəli fəaliyyətə nail olmaq üçün ölkənin aqrar siyasətini təkmil formada həyata keçirmək lazımdır. Respublikamızın aqrar
32
siyasətinin tərkib hissələrindən biri də ərzaq təhlükəsizliyidir. Ərzaq malları istehsalı sferasında milli maraqların təmini üçün bir çox tədbirlərin aparılması labüd hesab edilir: a)
ölkədə rəqabətqabiliyyətli məhsul istehsalının daha da təkmilləşdirilməsi və optimallaşdırılması; b)
təkmilləşdirilməsi; c)
malların dövlət və beynəlxalq standartlara uyğun formada istehsalı; d)
iqtisadi amillərdən istifadənin səmərələşdirilməsi; e)
ərzaq kompleksində vahid elmi-texniki siyasətin formalaşdırılması; f)
ərzaq fondunun fəaliyyətinə dövlət səviyyəsində nəzarətin təşkili və s.
İstehlak bazarının formalaşması və inkişafı məsələləri müəyyən aspektləri özündə birləşdirir: 1.
ölkənin iqtisadi inkişaf səviyyəsi və milli iqtisadiyyatının real durumu;
2.
əhalinin tədiyyə qabiliyyətli ictimai tələbinin real vəziyyətə uyğunluğu və geniş təkrar istehsalın fasiləsizliyi; 3.
dövlətin iqtisadi siyasətinin hansı səviyyədə olması; 4.
istehlak bazarının üstünlükləri; 5.
müasir dövrdə şaxəli iqtisadiyyatın tətbiqi; 6.
rəqabət mühitinin tədqiqi və s.
33
2.2. Müasir şəraitdə istehlak bazarında rəqabət mühitinin yaradılması Bazarın təyinatına görə fərqləndirilən növlərindən biri olan “İstehlak bazarı”nın nəzəri-metodoloji əsaslarının tədqiqi göstərir ki, o mürəkkəb bir iqtisadi kateqoriyadır və bütövlükdə iqtisadiyyat sistemində aparıcı yer tutur. “İstehlak bazarı” anlayışını təhlil edərkən qeyd etmək lazımdır ki, bu, əhalinin rifahını minimal xərclərlə, əmtəə pul münasibətlərinin inkişafı əsasında tələbatını təmin etməyə çağırılmış mal və ya xidmət müraciətinin ərazi sferasıdır. İstehlak bazarının mahiyyəti əsasən onun iqtisadi funksiyalarında görünür. Bu davranış funksiyalarına bazarın nizama salınması, stimullaşdırılması, vasitəçilik, nəzarət, qiymət formalaşdıran, informasiya funksiyasını yerinə yetirən, sosial müdafiə tədbirlərini həyata keçirən fəaliyyəti aiddir. Bu funksiyalar istehlak bazarının fəaliyyətinə və onun rəqabət mühitinə təsir göstərirlər. Bildiyimiz kimi hər bir bazarın özünün rəqabət mühiti var. “Rəqabət” yaşamaq uğrunda mübarizədir. Belə ki, o ən yaxşı istehsal və satış şərtləri uğrunda mübarizədir. Rəqabət bazar münasibətlərinin məzmununu özündə ifadə edən əsas anlayışlardan hesab olunur. Rəqabət bazarda tənzimləmə, motivləşdirmə, bölgü və nəzarət kimi funksiyaları realizasiya edir. Rəqabətin mövcudluğunun səbəbi tələbatların sonsuzluğu və iqtisadi ehtiyatların məhdudluğu ilə əlaqədardır. Bəşəriyyətdə müxtəlif sahələrdə- iqtisadiyyatda, siyasətdə, idmanda, elmdə rəqabət baş verə bilir. Rəqabət bazarın təbiətinə daxilən xas olan bir ünsür olub, bazar iqtisadiyyatını inkişaf etdirən,sürətləndirən başlıca amillərdən biri kimi çıxış edir. Rəqabət həm istehsalçıların öz aralarında, həm istehsalçılarla istehlakçılar arasında, həm də istehlakçıların öz aralarında olan mübarizəsini əks etdirir.[4] Bazar iqtisadiyyatı şəraitində bu mübarizə haqlı və haqsız formalarda özünü göstərə bilir. Ədalətsiz rəqabət hallarına öz rəqibləri haqqında dezinformasiyaların yayılması, məhsulun keyfiyyəti haqqında yanlış reklam, başqa firmaların fərqlənmə nişanlarından istifadə edilməsi, rəqibin şəxsi keyfiyyətinə toxunan məlumatların yayılması, gizli informasiyaların açıqlanması və s misal ola bilər.
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|