2
MÜƏLLİFLƏR:
İlknur Yüksel-Kaptanoğlu
Mehmet Ali Eryurt
İsmet Koç
Alanur Çavlin Bozbeyoğlu
LAYİHƏNİN MƏSLƏHƏTÇİLƏRİ:
Fərid Babayev Baş Müşavir,
BMT-nin Əhali Fondu
Bəhicə Əliyeva Gender üzrə Proqram Müşaviri, BMT-nin Əhali Fondu
Nərminə Məlikova Əhali və İnkişaf üzrə Proqram Müşaviri, BMT-nin Əhali Fondu
MİLLİ MƏŞVƏRƏT HEYƏTİ:
Sədaqət Qəhrəmanova Azərbaycan Respublikasının Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə
Dövlət Komitəsi sədrinin müavini
Rza Allahverdiyev Əhali və Gender Statistikası şöbəsinin müdiri, Azərbaycan Respublikasının
Dövlət Statistika Komitəsi
Rəcəb Səttərov Direktor, Sosial Tədqiqatlar
üzrə Beynəlxalq Mərkəz
Rəna İbrahimbəyova Müstəqil ekspert
Kamilə Dadaşova Müstəqil ekspert
Gülsura Hüseynova Müstəqil ekspert
REDAKTƏ ETDİ:
Rza Allahverdiyev
Bu hesabatda Azərbaycanda doğulan uşaqların cins nisbətinin pozulmasına zəmin yaradan
mexanizmlərin keyfiyyət və kəmiyyət əsaslı tədqiqinin nəticələri təqdim olunur. Tədqiqat
2012-ci ildə aparılaraq BMT-nin Əhali Fondunun Azərbaycan Nümayəndəliyi və Ailə Qadın
və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi tərəfindən təşkil olunmuşdur. Hesabatda dölün
cinsi əsasında edilən selektiv abortlar fenomeninin yayılma səviyyəsi və əsas səbəblərinin
araşdırılması üzrə ilk təşəbbüsün nəticələri əks olunmaqla yanaşı, məsələyə dair müvafiq
dövlət müdaxiləsinin edilməsi üçün bir sıra tövsiyələr də təqdim edilir.
Bu hesabatda əks olunan fikir və mülahizələr müəlliflərə aiddir və BMT-nin Əhali Fondunun
Azərbaycan Nümayəndəliyinin və Azərbaycan Respublikasının Ailə, Qadın və Uşaq
Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin rəsmi mövqeyini əks etdirməyə bilər.
Copyright UNFPA 2014
3
Mündəricat
Səhifə
Mündəricat
3
Cədvəllər
4
Qrafiklər
5
Minnətdarlıq
6
Ön sözlər
8
1-ci fəsil. Giriş
10
2-ci fəsil. Metodologiya
12
2.1. Əsas İnformant sorğusu
12
2.2. Kəmiyyət üsullarına əsaslanan tədqiqat metodologiyası
13
2.3. Keyfiyyət üsullarına əsaslanan tədqiqat metodologiyası
14
2.3.1. Ətraflı müsahibələr
16
2.3.2. Fokus qruplar
18
2.4. Məlumatların keyfiyyəti
18
3-cü fəsil. Parametrlər: Azərbaycanın demoqrafik və sosial-iqtisadi
strukturu
20
3.1. Sosial – demoqrafik xüsusiyyətlər
20
3.2. Təhsil, işçi qüvvəsi və siyasətdə gender bərabərliyi
24
3.3. Səhiyyə xidmətləri və reproduktiv sağlamlıq
25
4-cü fəsil. Kəmiyyət əsaslı məlumatların təhlili
27
4.1. Doğulan uşaqların cinsə görə nisbəti
28
4.2. Nəsilvermədə tənəzzül
31
4.3. Kontraseptiv vasitələrdən istifadə
32
4.4. Hamiləliyin süni şəkildə pozulması (abort)
35
4.5. Nəsilvermə üzrə əhali arasında olan meyllər
38
5-ci fəsil. Keyfiyyət əsaslı məlumatların təhlili
40
5.1. Oğlan uşaqlarına üstünlük verilməsi
40
5.1.1. Gender bərabərsizliyi
42
5.1.2. Oğlan uşaqlarına üstünlük verilməsinin səbəbləri
45
5.1.2.1. Qızlar köçəri quşlar kimi
46
5.1.2.2. Həyat və ölüm təminatı
47
4
5.1.2.3 Bir oğul Vətən üçün, bir oğul da ana üçün
48
5.1.3. Bizim mentalitetimiz kişi mentalitetidir
49
5.2. Nəsilvermədə tənəzzül
51
5.3. Dölün cinsinə görə selektiv abortlar
52
5.3.1. Abort məsələlərini tənzimləyən hüquqi çərçivə və süni abort
üsulları
52
5.3.2. Cəmiyyətin selektiv abortlara münasibəti
54
6-cı fəsil. Müvafiq siyasətin tənzimlənməsi
59
6.1. Reproduktiv sağlamlıq texnologiyaları və süni abort
59
6.2. Nəsilvermə və kontraseptiv üsullardan istifadə
61
6.3. Gender rolları və oğlan uşaqlarına üstünlük verilməsi
64
7-ci fəsil. Nəticə və tövsiyələr
67
İstifadə edilmiş ədəbiyyat
70
Əlavə 1. Ətraflı müsahibə iştirakçılarının əsas xüsusiyyətləri
78
Əlavə 2. Qrup müzakirələri iştirakçılarının sayı
82
Cədvəllər
Cədvəl 1.
Əsas informantların adı və vəzifəsi, sorğunun keçiridiyi tarix
13
Cədvəl 2.
Keyfiyyət üsullarına əsaslanan sorğunun əhatə etdiyi regionlar
və onların demoqrafik göstəriciləri, Azərbaycan Respublikası
14
Cədvəl 3.
Ətraflı müsahibələrin (ƏM) və qrup müzakirələrinin (QM)
regionlar üzrə sayı, Azərbaycan Respublikası
16
Cədvəl 4.
Azərbaycanda beynəlxalq miqrasiyanın həcmi
23
Cədvəl 5.
İşçi qüvvəsinin iştirakı və məşğulluq sahələri
25
Cədvəl 6.
Azərbaycanda parlament üzvlərinin sayı və cinsə görə nisbəti
25
Cədvəl 7.
Azərbaycanda seçilmiş səhiyyə xərcləri göstəriciləri
26
Cədvəl 8.
Dünyaya gələn uşaqların ölkələr üzrə cinsinə görə nisbəti
28
Cədvəl 9.
Ailədəki uşaqların sayı və cinsinə görə, habelə mənşə və
xüsusiyyətlərə görə, artıq uşaq istəməyən 15-49 yaş qru-
pundan olan hazırda ailəli olan qadınların faiz göstəriciləri,
AzDSS-2011
39
