Azərbaycanda doğulan uşaqların cins nisbətinin pozulmasına zəmin yaradan mexanizmlər
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qrafik1.
- 3.2. Təhsil, işçi qüvvəsi və siyasətdə gender bərabərliyi
22 Qrafik1. Azərbaycanın iqtisadi rayonları 3-cü fəsil
1996-2005-ci illər iqtisadi islahatlar və stabilləlşmə, təkmilləşdirilmiş istehsal və beynəlxalq iqtisadi bazarlarla inteqrasiyanın artması ilə səciyyələndirilərək bərpa dövrü hesab edilir. Azərbaycanın ümumi istehsal həcmi (GDP) 1990-cı illərdəki səviyyəni 2005-ci ilin sonuna qədər ötüb keçmişdir (Qrafik 2)
2090 1500 2090
4648 9410
0 1000
2000 3000
4000 5000
6000 7000
8000 9000
10000 1993
1995 2000
2005 2012
$ İl Qrafik 2. Adam başına GDP, PPP (Cari beynəlxalq dollar) Mənbə: Dünya Bankı, 2013 23 Azərbaycanın demoqrafik və sosial-iqtisadi vəziyyəti Cədvəl 4. Azərbaycanda beynəlxalq miqrasiya İl Daimi yaşayış üçün ölkəyə gələnlər (min nəfər)
Daimi yaşayış üçün ölkədən gedənlər (min nəfər) Miqrasiya saldosu (+;-) 1991 66.3
106.4 -40.1
1992 35.7
49.9 -14.2
1993 16.3
28.5 -12.2
1994 8.6
19.6 -11.0
1995 6.2
16.0 -9.8
1996 5.8
13.2 -7.4
1997 7.5
15.7 -8.2
1998 5.4
10.5 -5.1
1999 4.8
9.1 -4.3
2000 4.4
9.9 -5.5
2001 2.6
7.3 -4.7
2002 1.2
4.3 -3.1
2003 2.5
3.8 -1.3
2004 2.4
2.8 -0.4
2005 2.0
2.9 -0.9
2006 2.2
2.6 -0.4
2007 2.0
3.1 -1.1
2008 3.6
2.5 1.1
2009 2.3
1.4 0.9
2010 2.2
0.8 1.4
2011 2.2
0.5 1.7
2012 2.2
0.2 2.0
Mənbə: DSK, 2013 Azərbaycanın son zamanlar iqtisadi inkişafı neft ixracatı və neftin qiymətinin qalxması ilə 2012-ci ildə ümumi istehsal həcminin (GDP) əhəmiyyətli dərəcədə artması ilə müşayiət olunur (Qrafik 2). Ölkənin iqtisadi dirçəlişi miqrasiya axınlarının əks istiqamətdə dəyişməsinə əlverişli şərait yaratmışdır. Rəsmi məlumatlara görə, miqrasiya artımı 2012-ci ildə təxminən müsbət 2.000 nəfər olmuşdur (Cədvəl 4). Qaçqın və məcburi köçkünlərin olması Azərabaycanda ciddi sosial və siyasi problemlər yaradır. Ermənistanın Dağlıq Qarabağı işğal etməsi nəticəsində Azərbaycan adambaşına düşən məcburi köçkünlərin sayına görə ən yüksək göstəricisi olan ölkələrdən biridir. Digər tərəfdən başqa ölkələrdə yaşayan çoxlu sayda azərbaycanlılar var. Azərbaycanlıların diasporası 42 ölkədə mövcuddur və İran azərbaycanlıları sayca İranda yaşayan millətlər arasında birinci yeri tutur. 24 3.2. Təhsil, işçi qüvvəsi və siyasətdə gender bərabərliyi Post-sovet dövründə ölkədə baş verən sosial transformasiya prosesləri Azərbaycanda gender əlaqələrinə böyük təsir göstərmişdir. İqtisadi qeyri-stabillik və kütləvi işsizlik ailələrin strukturu və dinamikasına təsir etmişdir. Müstəqilliyinin ilk illərində ölkə qadınları, produktiv işdən uzaqlaşdırılaraq evə, ailə qayğılarına daha çox meyllənmişdilər (BMT- nin İnkişaf Proqramı, 2007). Növbəti illərdə kişilərin iş axtarmaq üçün qonşu ölkələrə miqrasiyası nəticəsində qadınlar işçi qüvvəsinə yenidən daxil olmağa çalışdılar və bu zaman onların iştirakını həvəsləndirəcək heç bir kvota olmayan kifayət qədər rəqabətli bir mühitə düşdülər. Bundan əlavə, sovet dövründə mövcud olan dövlət ailə və uşaq qayğısı üzrə dəstək sisteminin ləğv edilməsi bu məsuliyyəti də qadınların üzərinə qoymuş oldu. Beləliklə də siyasət sahəsində olan gender ayrı-seçkiliyi halları daha da artdı və qanunvericilik sahəsində daha az qadının işə cəlb olunması ilə (milli parlament üzvlərinin 16 faizi qadınlardır) milli siyasi gündəliyə qadınların təsir imkanları zəifləmiş oldu. Bundan başqa, erkən nikah, qadın alveri, qadınlara qarşı zorakılıq, ənənəvi patriarxal inancların və təcrübələrin yenidən baş qaldırması, eyni zamanda sağlamlıqla bağlı risklər meydana çıxmağa başladı. Azərbaycanda Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi qadınlar və gender bərabərliyi ilə bağlı siyasətin formalaşmasını tənzimləyən əsas dövlət qurumudur. Komitə, 2006-cı ildə 1998-ci ildən fəaliyyət göstərən Azərbaycan Respublikası Qadın Məsələləri üzrə Dövlət Komitəsinin əsasında yaradılmışdır. Dövlət Komitəsi qanunvericilik, təhsil və məşğulluq sahələrində qadınlara bərabər hüquqların verilməsi üzrə artıq bir sıra mühüm irəliləyişlər əldə etmişdir. 1995-ci ildə qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası “İran, Türkiyə və bir çox müsəlman və qeyri-müsəlman ölkələrindən fərqli olaraq daha proqressiv və eqalitar (bərabər hüquqlar verən) sənəd kimi” tanınmışdır (Tohidi, 1999). Azərbaycanda ümumi təhsil səviyyəsi ümumdünya orta göstəricilərdən daha yüksəkdir. Faktiki olaraq bütün azərbaycanlılar ibtidai və orta təhsil almışdır. 2012-ci il Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin hesablamalarına əsasən tədris illərinin orta uzunluğu kişilər üçün 11,9 il, qadınlar üçün isə 11,5 ildir. Məktəb yaşında olan ev təsərrüfatları üzvləri arasında davamiyyət yüksəkdir. İbtidai və orta məktəb siniflərində gender bərabərliyi göstəricisi (GPİ) və ya qız və oğlanların davamiyyət nisbəti göstərir ki, Azərbaycanda qadın və kişilərin təhsil almaq imkanları bərabərdir. İbtidai məktəb səviyyəsində gender bərabərliyi göstəricisi (GPİ) 0,98-dir, eyni zamanda orta məktəb səviyyəsi yəni yuxarı siniflər üçün də bu göstərici eynidir (DSK, 2008). Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına görə, 2010-cu ildən bəri kişi işçi qüvvəsinin iştirakı 68 faiz, qadın işçi qüvvəsinin iştirakı isə 61 faiz təşkil edir. Qadınlardan ibarət işçi qüvvəsi əsasən kənd təsərrüfatı və xidmət sektorlarındadır (Cədvəl 5). İşləyən qadınlar əsas etibarilə səhiyyə, sosial xidmətlər və təhsil sektorlarında çalışırlar (UNFPA, 2012). Iqtisadi fəallığın bütün növlərində qadınların orta aylıq məvacibi kişilər üzrə müvafiq göstəricidən aşağıdır və 2012-ci ildə qadınların gəliri kişilərin gəlirinin təxminən 46,9 faizini təşkil etmişdir (DSK, 2013).
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|