Azerbaycan Tarixi 6-cı sinif
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azıx mağarasından
- 700 min il
- Məmmədəli Hüseynov
- Orta Paleolit.
- «ağıllı insan»
Prev Next Alt Paleolit dövrünün daş alətləri Alt Paleolit dövrünün daş alətləri Alt Paleolit dövrünün daş alətləri Ulu icma. Təbiət hadisələri və vəhşi heyvanların hücumları qarşısında aciz qalmış ibtidai insanlar kortəbii şəkildə birləşir, dəstələr və kiçik qruplar halında yaşayırdılar. Belə kollektivlər ulu icma adlanır. Bu kollektivlər daimi olmurdu: tez-tez dağılır və yeniləri yaranırdı. İbtidai insanlar yeməli yabanı bitkiləri və giləmeyvələri yığır, xırda heyvanları ovlayırdılar. İnsanlar təbiətin hazır məhsullarını mənimsəyir, ovçuluq və yığıcılıqla məşğul olurdular. Belə təsərrüfat mənimsəmə (istehlak) təsərrüfatı adlanır. Azərbaycan ərazisində Alt Paleolit dövründə yaşamış insanların həyat tərzi Qarabağda — Quruçay vadisində, Azıx mağarasından əldə edilən materiallar əsasında öyrənilmişdir. Ona görə də burada formalaşan mədəniyyət Quruçay mədəniyyəti adlanır. Azıx mağarasından ən qədim dövrə aid kobud əl çapacaqları, ərsin, sıyırğac və s. alətlər tapılmışdır. Bu alətlər adi çay daşlarından hazırlanırdı. İbtidai insanlar bu alətlərdən ovladıqları heyvanların ətini doğramaq üçün istifadə edirdilər. Minilliklər keçdikcə insanlar fiziki və əqli cəhətdən xeyli inkişaf edirdilər. İlk vaxtlar insanlar ildırım çaxması və ya maddələrin öz- özünə yanması nəticəsində əmələ gəlmiş təbii oddan istifadə edirdilər. Azıx mağarasında 700 min il bundan əv - vələ aid ocaq izləri aşkar edilmişdir. Alt Paleolitin sonunda əmək alətlərinin yeni növləri meydana gəlmişdir. Həmin alətlər asan parça-anan çax- maqdaşı və vulkanik şüşə — dəvəgözündən hazırlanmışdır. Çaxmaqdaşı və dəvəgözündən qoparılmış qəlpələrdən kəsi- cilər, dişli və qaşov tipli alətlər hazırlanmışdır. Prev Next Azıxantropun alt çənə sümüyünün qalığı Azıx mağarasından tapılmış daş alətlər Azıx mağarasından nəsli kəsilmiş müxtəlif vəhşi heyvanların sümükləri də aşkar edilmişdir. 1968- ci ildə isə tarixçi alim Məmmədəli Hüseynov Azıx mağarasından ibtidai insanın alt çənə sümüyünün qalığını tapmışdır. Alimlər həmin ibtidai insanı Azıxantrop, yəni «Azıx adamı» adlandırmışlar. Azıxantroplar 350-400 min il bundan əvvəl yaşamışlar. Azıx adamları sadə incəsənətlə məşğul olmuşlar. Azıx mağarasından tapılmış ayı kəllələrinin üzərində müəyyən işarələr cızılmışdır. Alimlər bunu qədim insanların ilkin dini ayinləri və heyvanlara inamı ilə bağlayırlar. Qədim insanların izlərinə Qarabağda — Tağlar, Zar, Naxçıvanda — Qazma, Qazaxda — Daşsalahlı, Damcılı, Lerikdə — Buzeyir mağaralarında da rast gəlinmişdir. Zar mağarası (Kalbacar) Buzeyir mağarası (Lerik) SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR 1. İbtidai icma quruluşu şərti olaraq hansı dövrlərə bölünür? 2. Azərbaycan ərazisi nə üçün dünyada ilkin insan məskənlərindən biri sayılır? 3. Azərbaycanda ilk insan dəstələri nə vaxt meydana gəlmişdir? 4. İbtidai icma quruluşunun ilk dövrü nə üçün Daş dövrü adlanır? 5. Daş dövrü hansı inkişaf mərhələlərindən keçmişdir? 6. Azıx adamının həyatını təsvir edin. 7. Alt Paleolitdə hansı əmək alətlərindən istifadə etmirlər? 8. Alt Paleolit düşərgələri Azərbaycanda hansı məkanlarda öyrənilmişdir? Azıxantroplar nəyə qadir idilər? Mətn tərtib edin. «Bacarıqlı insan», ulu icma, mənimsəmə təsərrüfatı, «Azıx adamı» § 3. NEANDERTAL İNSANLAR VƏ HOMO SAPİENSLƏR Orta Paleolit. Alt Paleolit dövrünün ardınca Orta Paleolit başlayır və e.ə. 40-cı minilliyə qədər davam edir. Orta Paleolit Mustye mədəniyyəti dövrü də adlanır. Mustye — Fransada yer adıdır. Orta Pal eolitə aid əmək alətləri ilk dəfə buradan tapılmışdır. Orta Paleolit dövründə insanların sayı artmış, insan məskənləri çoxalmışdı. Bu dövrdə Azərbaycan ərazisində nisbətən inkişaf etmiş yeni insan tipi - Ne-andertal insanlar formalaşmışdır. Qazma mağarası (Naxçıvan) İnsanlar, əsasən, maral, ayı, tur, vəhşi at (gur), dağkeçisi ovlamış, yığıcılıqla (yem toplama) məşğul olmuşlar. Qədim insanların təbiət qüvvələrinə inamla bağlı dini təsəvvürləri bu dövrdə formalaşmışdır. Prev Next Qazma mağarasından tapılmış daş əmək alətləri Neandertal insanların düşərgəsi Orta Paleolitdə insanlar quru ağac parçalarını, çaxmaqdaşını bir- birinə vurmaqla süni od əldə etməyi öyrəndilər. Orta Paleolit dövrünün sonlarından başlayaraq ulu icma yavaş- yavaş sıradan çıxmış, qabila icması yaranmağa başlamışdır. Üst Paleolit. Üst Pal eolit təxminən 40 min il bundan əvvəl başlanmış, e.ə. XII minilliyə qədər davam etmişdir. Bu dövrdə iqlim mülayimləşmiş, bitki və heyvanat aləmində xeyli dəyişikliklər baş vermişdi. Bu dövrdə insanlar hələ də mağaralarda yaşamışlar. Onların əmək alətləri qaşovlardan, bizlərdən, gəzli (yəni kənarı dişəkli), ucu şiş və üçbucaq formalı daş əmək alətlərindən ibarət idi. Üst Paleolitdə müasir insan tipi yarandı. Üst Paleolitdə yaranan insan tipi «ağıllı insan» (Homo sapiens) adlanır. Bu insanlar artıq məqsədyönlü fəaliyyət göstərirdilər. Onlar çayın o biri sahilinə keçmək üçün ağacların gövdəsini kəsir, bir- birinə bağlayır, sallar düzəldirdilər. «Ağıllı insan»lar düz qamətlə yeriyirdilər. Neandertal — Almaniyada yer adıdır. Burada ibtidai insanın kəllə sümüyü tapılmışdır. Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|